پیشگفتار کمرویی یک ناتوانی و معلولیت فراگیر اجتماعی است.
در هر جامعه درصد قابل توجهی از کودکان ، نوجوانان و بزرگسالان با این اختلال رفتاری و عامل بازنده رشد شخصیت اجتماعی مواجه هستند.
در بسیار از مواقع کمرویی «اصلی ترین مانع شکوفایی قابلیتها ، خلاقیتها و ایفای مسئولیتهاست.» بنابراین نباید پدیده کمرویی به عنوان یکی از اساسی ترین آفات رشد متعادل در خانواده و جامعه اسلامی ، فراگیر شود.
بدون تردید اختلال کمرویی ، قابل پیشگیری و درمان است.
کمرویی چیست ؟
هیچ تعریف واحدی برای کمرویی کفایت نمی کند زیر برای افراد مختلف دارای معانی مختلف است اما به طور کلی کمرویی یک توجه غیر عادی و مضطربانه به خویشتن در یک موقعیت اجتماعی است که در نتیجه آن فرد دچار نوعی تنش روانی عضلانی شده ، شرایط عاطفی و شناختی اش متأثر می گردد و زمینه بروز رفتارهای خام و ناسنجیده و واکنشهای نامناسب در وی فراهم می شود.
به دیگر سخن پدیده کمرویی به یک مشکل روانی اجتماعی و آزاردهنده شخصی مربوط می شود که همواره به صورت یک ناتوانی یامعلولیت از مواجه شدن با دیگران.
شناخت کمرویی کمرو بودن به معنای ترسیدن از مردم است ، به خصوص ترس از افرادی که به دلایلی از نظر عاطفی تهدید کننده به شمار می آیند.
بیگانگان به دلیل تازگی حضورشان یا عدم اطمینان به آنان ؛ مسئولان با قدرت و افراد جنس مخالف.
همانگونه که لنگیدن ناتوانی جسمانی است ، کمرویی را می توان یک ناتوانی ذهنی دانست و نتایج آن م یتوانند ویرانگر باشند.
کمرویی ملاقات با افراد جدید ، دوستیابی یا کسب لذت واقعی از تجربیات خوب را دشوار می سازد.
کمرویی مانع دفاع از حقوق حقه خویش و ابراز عقیده و بیان ارزشهای فردی می گردد.
کمرویی ارزیابی مثبت از نقاط قوت شخصیت شما را محدود می سازد.
کمرویی خودآگاهی و اشتغال شدید فکر به نحوه ارائه واکنشهای فردی را تقویت می کند.
کمرویی تفکر روشن و برقراری ارتباط ثمر بخش را دشوار می سازد.
احساسات منفی مانند افسردگی ، اضطراب و احساس تنهایی از همراهان کمرویی هستند.
کمرویی پدیده جهانی است خبر خوب این است که شما تنها نیستید که احساس کمرویی می کنید .
هرکسی در بعضی شرایط احساس کمرویی می کند.
بیش از 80 درصد افرادی که در پرسشنامه استن فورد مورد سئوال قرار گرفتند در آمریکا پاسخ دادند که در برخی مقاطع زندگی خود خجالتی بوده اند ، خواه در حال حاضر یا در گذشته یا همیشه .
از این عده بیش از 40 درصد خود را در حال حاضر خجالتی ارزیابی کردند و این بدان معنی است که چهارنفر از هر ده نفری که ملاقات می کنید یا 84 میلیون آمریکایی!
و حدود یک چهارم افراد یا 4% خود را به عنوان کمروی همیشگی ذکر کردند.
انسان ، مهارتهای اجتماعی و کمرویی انسان اصالتاً موجودی است اجتماعی و نیازمند برقراری ارتباط با دیگران.
بسیاری از نیازهای عالیه انسان و شکوفا شدن استعدادها و خلاقیتهایش فقط از طریق تعامل بین فردی و ارتباطات اجتماعی می تواند ارضاء شود و فعلیت یابد.
در دنیای پیچیده امروز ، یعنی در عصر ارتباطات سریع و پیوندهای اجتماعی ، ضرورت هرچه بیشتر تعاون و همکاریهای ملی و همفکریهای علمی و تکنولوژی برتر ، بدون تردید پدیده کمرویی یک معلولیت اجتماعی است.
کمرویی از دیدگاه بین فرهنگی پدیده کمرویی در بین افراد ، خانواده ها و در کشورهای مختلف و از دیدگاه مطالعات بین فرهنگی ، حاکمیت نظامهای ارزشی متفاوت و غالب بودن بعضی اهداف خاص تربیتی در خانه و مدرسه نیز بسیار مهم و قابل توجه است.
کودک یا نوجوانی ممکن است از نظر روان شناسی اجتماعی فردی کمرو باشد ، اما از نظر خانواده یا مدرسه به عنوان یک کودک یا نوجوان مؤدب و متین تلقی گردد.
به عبارت دیگر بعضی ها افراد کمرو را انسانهایی ساکت مودب و محترم میدانند و تصور می کنند که این قبیل افراد ، شهروندان سالم و بی آزاری هستند و برخی نیز افراد کمرو را انسانیی مطیع ، حرف گوش کن ، مستعد و مقبول اجتماع می دانند.
بعضی نیز کمرویی را برای دختران امری عادی و صفتی مثبت تلقی می کنند و آن را برای پسرها یک ویژگی یا منش ناپسند می دانند ، در حالی که کمرویی همان گونه که یک معلولیت اجتماعی و مانع رشد مطلوب شخصیت است و برای دو جنس امری است نامطلوب و نابهنجار.
کمرویی اضطراب اجتماعی بسیاری از محققان و متخصصان ، ریشه اصلی کمرویی را در ترس یا اضطراب اجتماعی می دانند .
اضطراب یعنی ناآرامی کاهش اعتماد به نفس ، کاهش برقراری ارتباط با دیگران ، دل مشغولی مفرط و ریشه اش درونی و روانی است و در مراحل رشد شخصیت پدیدار می شود و همان گونه که ذکر شد پاسخی برای تهدیدی ناشناخته و نامشخص و دارای جنبه تعارضی و غالباً مزمن است.
هنگامی که چنین اضطرابی بر وجود فرد مستولی شود ، اعتماد به نفس کاهش می یابد ، قدرت نگرش واقع بینانه و برقراری ارتباط متقابل با دیگران به حداقل می رسد و احساس گریز از ارتباطات معمول اجتماعی و دل مشغولی های مفرط ، شخصیت فرد را فرا می گیرد.
کمرو کیست ؟
بعضی ها می گویند کمرویی فقط عارضه دوران کودکی است .
معهذا تحقیق ما این باور را رد می کند .
کمرویی در میان دانش آموزان خردسال شایعتر از بزرگسالان است ، بسیاری از بزرگسالانی که خود را غیر کمرو می بینند با برنامه ریزی بر کمرویی دوران کودکی خود غلبه کرده اند ، در میان کودکان آشکارتر باشد ، زیرا آنان عموماً نسبت به بزرگسالان در معرض بررسی دقیقتر روزانه اعمالشان قرار دارند.
اما کمرویی در میان بخش قابل ملاحظه ای از جمعیت بزرگسالان ادامه می یابد.
برخی شواهد تحریک آمیز نشان می دهند که در دوران نوجوانی کمرویی بیشتر در میان دختران پدید می آید تا پسران.
شاید دلیل این امر آن باشد که نیاز به محبوب بودن در مدرسه و از نظر جسمانی جذاب بودن به گونه أی جا افتاده است که فشار بیشتری بر دختران وارد می شود تا پسران و می توان گفت پدیده کمرویی در بین بزرگسالان و افراد مسن پیچیده تر است .
یک از تعمیمهای کاذب این است که تعداد زنان خجالتی از مردان بیشتر است که احتمالاً بر پایه ملاحظاتی چون قاطعتر بودن ، پرخاشگربودن و قابل رویت بودن در تقابلات اجتماعی پدید آمده است.
اطلاعات ما هیچ تفاوتی را از نظر شیوع کمرویی میان جنسیتهای مختلف نشان نمی دهد.
برحسب فرهنگهای مختلف تفاوتهایی موجود است.
عمل کمرویی و ویژگی های رفتاری افراد کمرو شما تاکنون اساس کرده اید که گونه هایتان داغ شود ، کف دستهایتان عرق گند و یا از نگاه کردن به چشمهای معلمتان شرم کنید .
شما تاکنون احساس کرده اید که از محبت کردن بیزارید و یا اینکه می لرزید و کارهایی از قبیل بازی با موی سرتان وقتی پیرامون دیگران هستید ، انجام می دهید ؟
اگر شما به هریک از این سوالات جواب مثبت بدهید ، این اتفاقات نشان می دهد که شما حداقل یک بار احساس کمروئی کرده اید.
از نظر زیستی و فیزیولوژیکی نشانه ها یا علائم مشترکی در میان غالب افرادی که به طور جدی دچار کمرویی هستند ، مشاهده می شود.
بدیهی است که نشانه های فیزیولوژیک در افراد کمرو عمدتاً روان تنی است و در نتیجه شرایط خاص روانی حاکم بر رفتار ایشان ظاهر می گردد.
به علائم فیزیولوژیکی نظیر ک تشدید ضربان قلب ، سرخ شدن چهره ، حالتهای اضطرابی ، اختلال در ریتم تنفسی تنش عضلانی ( به علت خود توجهی فوق العاده زیاد) تغیر در تن صدا اشاره کرد.
همچنین بعضی رفتارهای اضطرابی و یا رفتارهای روانی حرکتی مانند : گریه کردن ، رو برگرداندن از غریبه ها و چسبیدن به فرد آشنا بیشتر در کودکان کمرو مشاهده می شود علاوه بر این فرار کردن از جمع غریبه ها ، مخفی کردن خود از انظار اطرافیان غریبه و نا آشنا ، خجالت کشیدن و به لکنت افتادن با حداقل کلمات سخن گفتن ، بریده و کم حرف زدن ن بیشتر عبوس بودن و کمتر لبخند زدن ، مضطرب و دستپاچه شدن ، گوش خود را کشیدن و … از دیگر ویژگیهای افراد کمروست .
تقریباً نیمی از افراد کمرو می گویند که برقراری ارتباط چشمی برای آنان بسیار دشوار یا غیر ممکن است.
قابل توجه است که هریک از ما شاید این واکنشهای جسمانی را تجربه کرده باشیم اما افراد کمرو فکر خود را بر این نشانه های جسمانی متمرکز می کنند .
در واقع گاهی اوقات حتی قبل از وارد شدن به موقعیتی که ممکن است در آنان احساس کمرویی ایجاد نماید ، دچار کمرویی می شوند.
آنان ابتدا علائم را تجربه می کنند و فقط به مصیبت می اندیشند و تصمیم می گیرند از آنان پرهیز کنند.
همچنین بعضی رفتارهای اضطرابی و یا رفتارهای روانی ـ حرکتی مانند : گریه کردن ، رو برگرداندن از غریبه ها و چسبیدن به فرد آشنا بیشتر در کودکان کمرو مشاهده می شود علاوه بر این فرار کردن از جمع غریبه ها ، مخفی کردن خود از انظار اطرافیان غریبه و نا آشنا ، خجالت کشیدن و به لکنت افتادن با حداقل کلمات سخن گفتن ، بریده و کم حرف زدن ن بیشتر عبوس بودن و کمتر لبخند زدن ، مضطرب و دستپاچه شدن ، گوش خود را کشیدن و … از دیگر ویژگیهای افراد کمروست .
شیوع کمرویی بررسیهای انجام شده حاکی از آن است که تمامی افراد کمرو در همه موقعیت ها و شرایط اجتماعی یکسان واکنش و رفتار مشابهی از خود نشان نمی دهند و میزان و درجات احساس کمرویی ایشان کاملاً متفاوت است .
به طور کلی حداقل پدیدار شدن کمرویی هنگامی است که فرد کمرو با مخاطبان آشنا و صمیمی و خردسال در کانونی همچون خانواده سرو کار دارد.
و حداکثر تبلور با تظاهر کمرویی افراد غریبه و متنفذ و مقتدر ، ملزم به صحبت کردن و توضیح و گفت و شنود صریح می شود.
درصد فراوانی کمرویی افراد در موقعیت ها و شرایط مختلف : اثر کمرویی بر روی بعد شناختی و بعد عاطفی ـ روانی ـ اجتماعی در بعد شناختی کمرویی پایدار می تواند منجر به یک ترس و تنش عمومی شود و کودک یا نوجوان کمرو اعتماد به نفس و جرأت تجربه ی هیچ کار تازه أی را پیدا نکند و در نتیجه عملکرد و پیشرفت او به طور معنی داری پائین تر از سقف توانائی اش ظاهر گردد.
کمرویی موجب افزایش فوق العاده خود توجهی و اشتغال ذهنی فرد کمرو نسبت به واکنش های خویش می گردد ، به گونه أی که شخص از هرگونه تفکر مولد و خلاق باز می ماند.
در بعد عاطفی ـ روانی ـ اجتماعی افراد کمرو غالباً دچار اضطراب ، افسردگی و احساس تنهایی بوده ، در برقراری و حفظ پیوندهای عاطفی با مشکل جدی مواجه هستند.
کمرویی مانع اصلی رشد مطلوب عاطفی و روانی فرد است.
علل کمرویی کمرویی یک صفت یا ویژگی ارثی یا ژنتیکی نیست ، بلکه اساساً در نتیجه روابط نادرست فردی و سازش نایافتگی های اجتماعی در مراحل اولیه رشد ، در خانه و مدرسه پدیدار می گردد.
با اینکه برخی از روان شناسان نظیر کتل بر این عقیده اند که بعضی افراد با زمینه یا «سندرم کمرویی» ، متولد می شوند ، اما باید توجه داشت که بحث درباره سندرم کمرویی و استعداد بیشتر برخی از کودکان در ابتلا به کمرویی ، به معنی ارثی بودن کمرویی مثل رنگ چشم و پوست نیست.
بدیهی است کودکان کمرو عموماً متعلق به والدینی هستند که خودشان کمرویی دارند لیکن این بدان معنی نیست که این قبیل کودکان کمرویی را از طریق ژنهای ناقل از والدین خود به ارث برده اند بلکه اساساً بدین معنی است که کمرویی را از آنها یادگرفته اند.
در اینجا به طور خلاصه به اصلی ترین زمینه های کمرویی اشاره می کنیم .
1ـ کمرویی ناشی از ترس : که عموماً از سال اول زندگی نوزاد مشاهده می شود (غالباً در شش ماه دوم از اولین سال زندگی ) مثل ترس از غریبه ها 2ـ خانواده و فرزندان کمرو : محیط خانواده و تجارب اولیه کودک اصلی ترین نقش را در شکل گیری شخصیت کودک دارند.
زمانی که الگوهای بزرگسالان مثل والدین خودشان عموماً مضطرب بودند ، از مهارت برقراری روابط عاطفی ـ اجتماعی مطلوب و خوشایند با دیگران ، به ویژه با فرزندان خود بی بهره باشند ، طبیعی است که فرزندان این خانواده نیز بیاموزند که کمرو باشند.
به همین دلیل بعضی از روانشاسان مثل واتسون کمرویی کودکان را در نتیجه یادگیری و تقویت آن در خانه و مدرسه می دانند .
مشاهده دوگانگی و تعارض در رفتار الگوهای بزرگسال و ایجاد ناهماهنگی در مفاهیم اساسی شخصیت کودک ، موجب کشاکش های درونی و در نتیجه اختلال در رشد طبیعی گردیده ، اضطراب شدید و کمرویی کودک را به همراه خواهد داشت.
3ـ