تریاک چیست و چگونه بدست می آید؟
تریاک به شکل ماده قهوه ای تیره رنگ به گونه دلمه شده مانند پلاستیک وجود دارد.
تریاک شیره الکالویید داری است که از تیغ زدن گرز خشخاش (تصویر شماره 1) و لخته شدن شیره خشخاش نارس بدست می آید.
تخمدان حاوی دانه های خشخاش، بیضی شکل است که گلبرگهای صورتی رنگ دارد.
وقتی این گلبرگها رو به پژمردگی می رود، با تیغ زدن تخمدان نارس، عصاره شیری رنگی شروع به تراوش می کند که در مجاورت هوا به صورت (دلمه) شده پس از گذشت یک شبانه روز به رنگ قهوه ای و گاهی سیاه در می آید و به حالت صمغی چسبیده بر جدار خارجی تخمدان باقی می ماند که آن را تراشیده و جمع آوری می کنند.
این گیاه را در انگلیسی ((Papaver Somniferom)) و خشخاش را ((Poppy)) و در فارسی کوکنار و دانه های خشخاش را به انگلیسی ((Poppy Seeds)) و صمغ جمع آوری شده را تریاک که از تریاکا (Theriaca) یونانی گرفته شده و در عربی افیون، ابیون، تریاق، دریاق و در انگلیسی ((Opium)) می نامند، ابیون یا افیون نیز از ریشه یونانی اپیون ((Opion)) اقتباس شده است.
تاریخچه تریاک بوته خشخاش از گیاهان آسیای صغیر بوده است.
(مارسل گرانیرد وایه) (Marcel Granin Doyeux) معاون سابق بخش کنترل مواد مخدر در سازمان ملل متحد، متخصص و دارو شناس و نزوئلایی در این باره گفته است که:(در لوحه های سومری متعلق به سه یا چهار هزار سال پیش از میلاد مسیح مطالبی پیرامون گیاه تریاک نوشته شده و آن را (گیاه شادی بخش) نامیده اند.
متون آشوری، مصری و یونانی در مورد استفاده تریاک در زمانهای قدیم مطالب بسیاری دارند).در کتاب ادیسه هومر آمده است که (النا) (Elena) همسر شاه (منلائو) شربتی به (تلماکو) (Telemaco) داد.
از جستجوی بی حاصل پدر غمگین بود، (مروفه) (Morfer) خدای رویا و خیال در داستانهای اساطیری یونان – گل خشخاش بدست می گیرد.هرودت، ارسطو و هیپوکرات در کتابهایشان از تریاک بسیار سخن گفته اند.
زنان مصری از شربت تریاک برای فرونشاندن خشم و تسکین غم استفاده می کرده اند، از زمان (ارسطو) تا (ویرژیل) شاعر رومی و دیگر نویسندگان یونان و رم همواره از خشخاش و تریاک سخن گفته اند.
صحبت از آن، در قرون وسطی نیز ادامه یافت.برخی مطالعات نشان می دهد، این ماده در قرن هشتم (میلادی) در هند رایج شده و عده ای عقیده دارند، سابقه استفاده از آن در هند به دروازه قرن قبل از لشکر کشی اسکندر مقدونی می رسد به نظر می رسد اولین ترکیب دارویی تریاک در قرن 16 میلادی به دست آمد و آن را به نام کاشف سوئیسی اش نامیدند که دکتر پاراسلوس بود.(Claudanum Para cel si), (Dr.
Paracelsus)یک پزشک انگلیسی به نام توماس سیدنهام (Thomas Sydenham) که افلاطون انگلستان نامیده شده، نیز در قرن هفدهم م.
داروی جدیدی را با تریاک تهیه کرددر قرن نوزدهم م.
بسیاری دیگر از فرآورده های آن ( مورفین ، کدئین و...
) کشف گردید.گیاه خشخاش از ناحیه آسیای صغیر به یونان منتقل شده، اگر چه در بعضی منابع آمده است که در اروپا مجارها اولین ملتی هستند که با گیاه خشخاش آشنا شده اند و گیاه شناسان این کشور، این آشنایی را از هزار و دویست سال قبل از میلاد به بعد می دانند.
ولی هومر شاعر نابینا و حماسه سرای یونانی که احتمالا 600 سال قبل از میلاد می زیسته در آثار خود از گل خشخاش یاد می کند که در باغهای شهر روم کشت می شده و چون یونانیان زمان سقراط یعنی حدود چهار صد سال قبل از میلاد از تاثیرات طبی تریاک سخن گفته اند، می توان گفت که حداقل آشنایی یونانیان با تاثیرات طبی مخدرها به چند صد سال قبل از میلاد مسیح بر می گردد .بقراط در چهار صد سال قبل از میلاد مسیح و نئوفراست در همان تاریخ از تریاک برای درمان اسهال و رفع درد استفاده می کرده اند.از نوشته های پاپیروس بر می آید که مصری ها از زمانهای قدیم (اپیوم) استعمال می کرده اند و اسم (Thebaica) مشتق از شهر (Thebes) است که در آنجا خشخاش نیز می کاشتند.در ژاپن تا قرن پانزدهم میلادی گیاه خشخاش کشت نشده بود، در دایره المعارف بریتانیکا آمده که تریاک در قرن هفتم قبل از میلاد مسیح در چنین کشت می شده و به وسیله ترکها و عربها در قرون 6 و 7 به چین برده شده و تا قرن هفدهم میلادی برای تسکین دردها و به طور محدود مورد استفاده بوده است.
در قرن هیجدم م.
مصرف دارویی تریاک در دنیا حدود 1700 تن بودتریاک خام (طبیعی) به صورت گلوله، چانه، قرص، قالبی، آجری و حتی به صورت پودر عرضه می گردید و در قدیم برای تسکین درد به طور مایع و جامد استفاده می شده است.در ایران، پزشکان عالی قدری مانند شیخ الرییس ابوعلی سینا (370 – 427 ه.
ق) و ابوبکر محمد بن زکریای رازی (251- 313 ه.
ق) از تریاک در مواد گوناگون بیماری ها استفاده کرده اند و در اشعار شعرایی که پس از این دو دانشمند می زیسته اند، به موارد طبی تریاک اشاراتی شده است.اگر چه خوردن تریاک در چین معمول بود، ولی دود کردن و کشیدن تریاک از آمریکای شمالی به چین رسید و رایج گردید.
بعضی از مردم تریاک را با توتون مخلوط می کردند، و بزودی کشیدن تریاک به حدی بین مردم گسترش یافت و عمومی شد که حتی به درباریان هم سرایت کرد و به عنوان یک مشکل بزرگ اجتماعی چین در آمد که در سال 1729 م.
توسط امپراطور (یانگ چینگ، 1735 – 1723 م.) ممنوع اعلام شد.روش و کشیدن تریاک ممنوع گردید و موقتا به تجارت تریاک لطمه زد.
با وجود این لطمه، کمپانی انگلیسی هند شرقی به کشت تریاک در ایالت بنگال هند ادامه داده و آن را در سال 1775 م.
به وسیله (نارکی وارن هستینگ) که از صورت یک کارمند ساده به حکمرانی کلیه املاک انگلیس در هند رسیده بود، در انحصار خود گرفت و او این ماده را با نرخی ارزان و مقدار فراوان عرضه می کرد.مپانی ، خود مستقیما در چین فعالیت فروش نداشت و تریاک را به بازرگانان بزرگ و خصوصی چین در ساحل تحویل می داد و بازرگانان یاد شده آن را در بازارهای چین به فروش می رساندند، و در ازای فروش تریاک، طلا و نقره و گاهی هم چای، کتان، ابریشم به نمایندگان کمپانی تحویل می دادند.مقدار تریاکی که کمپانی یاد شده در سال 1729 م.
به چین داده، 200 صندوق بود که در سال 1767 م.
به 1000 و در سال 1820 م.
به 10000 و از 1830 تا 1838 م .
به 40000 صندوق افزایش یافت.در ماه مارس 1839 م.
امپراطور وقت، (لین چه هسو) را که مردی قاطع بود به کانتون فرستاد و او پس از گفتگوهای بی نتیجه با تجار خارجی و چینی دستور داد بیش از 20000 صندوق که حاوی حدود یک میلیون و نیم کیلو تریاک بود، مصادره شود.
صندوقها را به ساحل بردند و (لین) شخصا در میان ابراز احساسات مردم، آنها را آتش زد، آتشی که 20 روز روشن بود.به موازات انگلیس ها و همراه با آنها پرتغالیها و دیگر کشورهای غربی حتی ایالات متحده آمریکا از ترکیه و هند تریاک تهیه کرده و به تجارت آن در چین می پرداختند.
مشکل تریاک سرانجام منجر به جنگهای تریاک در سالهای 42- 1839 م .
و 60- 1856 م.
شد.در فاصله جنگ های اول و دوم، تجارت تریاک در چین از 50000 به 60000 صندوق افزایش یافت.در سال 1907.
(چینگ) توانست جلوی ورود تریاک را به داخل چین بگیرد و تا سال 1917 م.
ورود تریاک از هند به چین ممنوع بود ولی چینی ها خود مبادرت به کشت خشخاش در داخل کشورشان کردند.با وجود ممنوعیت های فرمانروایان چین، در اوایل جنگ جهانی اول باز هم بیش از هفتاد میلیون کیلو تریاک وارد چین شد.گویا در سال 1937 م.
حدود 4 میلیون نفر چینی به تریاک معتاد بوده اند که نامشان ثبت شده بود و در سال 1938 م (مائو) رهبر حزب کمونیست چین می شود.در دهه های 1940 تا 1980 م مبارزه شدید علیه اعتیاد و درمانهای اساسی و گسترده برای معالجه اعتیاد در چین جریان داشته و این کشور تجربیات با ارزشی در این زمینه دارد.هم اکنون در ناحیه یونتان در جنوب غربی چین که در مجاورت برمه، لائوس و تایلند (مثلث طلایی) قرار دارد، کشت خشخاش برای استفاده دارویی مجاز است و همین امر موجب بقای اعتیاد در این ناحیه شده و ضمنا گزارش شده تریاک از این منطقه تا حدودی به صورت غیر قانونی از بنادر چین به هنگ کنگ و غیره قاچاق می شود.
تاریخچه تریاک در ایران در ایران کشت تریاک در دوره سلسله صفویه برای مصرف داخلی که در ایران گسترش سرسام آوری داشته، تا حدی که بعضی از پادشاهان این سلسله هم معتاد بودند، ولی با دقت در اشعار شعرای پیش از این تاریخ گویا ایرانیان پیش از این دوره هم تریاک خواری داشته اند.تاورنیه و شاردن که در زمان صفویه از ایران دیدن کرده اند، می نویسند: (خوردن تریاک و کوکنار در ایران رایج است).فریر (Freyer) طبیب و جراح کمپانی انگلیسی هند شرقی که در سال 1087 ه.
ق از ایران دیدن کرده، در سفر نامه خود می نویسد: "ایرانیها هر وقت بخواهند کیفور شوند، تریاک مصرف می کنند" و اضافه می نماید: " که معتادین می توانند مقدار زیادی از این ماده مصرف کنند بدون آنکه ناراحتی پیدا نمایند و آنها حالتی شبیه به مستی پیدا می کنند و در بین آنان ضرب المثلی وجود دارد که می گویند: در کرمان از هر سه نفر چهار نفرشان تریاکی هستند".استعمار انگلیس پس از به زانو در آوردن هند، بر آن شد که میان لندن و هندوستان خط ارتباطی تلگراف برقرار کند و برای این هدف می بایست از ایران بهره می گرفت.
بنابراین، موضوع را به ناصر الدین شاه گوشزد کرد و آن را عملی ساخت و از این رو سیم بانان و کارگران هندی خط ارتباطی، از بزرگترین عوامل گسترش و آموزش تریاک کشی در ایران گردیدند و خراسان دروازه تریاک کشی شد، به طوری که از سال 1230 ه.
ش پیشقراولان قاچاقچیان این ماده مخدر در لباس دراویش هندی در خراسان و کرمان پراکنده شدند و به تریاک کشی پرداختند.این سوداگران انگلیسی بودند که از یکسو به طور غیر مستقیم سعی در تشویق کشت و تولید بیشتر تریاک نموده و از سویی دیگر تریاک کشی را در سطح گسترده ای در سراسر ایران گسترش دادند تا بتوانند سلطه خود را در کشور های تحت استعمار بیشتر کنند.بنابراین همراه با رشد استعمار در جوامع در حال توسعه، کشت خشخاش و اعتیاد به تریاک نیز در روستاهای ایران متداول گشت و خرید و فروش آن معمول گردید و از آنجا که انگلیسی ها تریاک ایران را به قیمت خوبی می خریدند، کشاورزان دست از کاشت گندم و دیگر محصولات کشاورزی کشیدند و قسمت زیادی از کشتزارهای گندم را به کشت خشخاش اختصاص دادند، به طوری که تریاک به صورت یکی از مهم ترین کالاهای صادراتی ایران در آمد اژوری نومی مورخ انگلیسی در این مورد در کتاب (شرق میانه) می نویسد: " از 26 ولایت ایران در 18 ولایت آن تریاک کاشته می شود و........".از طرفی برای کشت خشخاش کشاورزان و کارگران هنگام گرفتن شیره خشخاش از آن می خوردند و به آن عادت می کردند.
سرانجام در 1329 ه.
ش رژیم وقت به منظور کنترل تریاک و در واقع حفظ منابع مادی خود قرارداد "انحصار تریاک" را به تصویب می رساند.
هر چند این قانون ظاهرا در جهت کاهش میزان مصرف این ماده و مبارزه با آن وضع گردیده بودن ولی عملا مردم را به تریاک کشی دعوت و تشویق می نمود، زیرا در بخشی از این قرارداد مقرر گردیده بود که دولت موظف است سوخته تریاک را پس از مصرف، جمع آوری کند و در ازای هر مثقال سوخته تریاک مبلغی هم به عنوان حق الزحمه به تحویل دهنده پرداخت نماید.
بدین گونه ملاحظه می گردد که چگونه استعمار خارجی و ایادی داخلی آن در تار و پود این ملت رخنه می کنند و مردم را به اسارت مواد مخدر در می آورند.در سالهای جنگ جهانی دوم و پی از آن قاچاق مواد افیونی و اعتیاد به آن رواج بیشتری پیدا می کند، تا آنکه در سال 1334 ه.
ش قانون منع کشت خشخاش و جلوگیری از مصرف غیر طبی تریاک از تصویب مجلس گذشت و در سال 1348 دولت وقت، قانون منع کشت خشخاش را لغو کرده و قانون کشت محدود خشخاش و سهمیه کوپن تریاک را جایگزین آن نمود.
ولی کلیه اقدامات دولت وقت، ظاهری بود و رژیم نه تنها سعی جدی در از بین بردن و حتی محدودیت آن اعمال نمی داشت، بلکه عوامل استعمار خارجی و