در دل سیاه شب که تاریکی قامت طبیعت را پوشانده،در آن سوی جاده هایی که مملو از برف ویخبندان است و هراس سیاهی شب از یک طرف وپیچ وخم وکوهستانهای صعب العبور از طرف دیگر جان مسافران جاده ها را تهدید می کند نوری از دور بازتاب مسیر مسافران خسته دل است دستی مهربان آنان را به عبور از پیچ وخم جاده ها رهنمون می شود چشمانی که از آن سوی عشق ومهربانی برای به سلامت رسیدن مسافران شب همچنان بیدار مانده است وکیست که این همه رنج وطاقت وسختی را در خود ترجمه کرده باشد جز نگاه مهربان راهدار،که دستان آرامش بخش او فرشته نجات جاده ها گشته است جاده ها در هراس از کولاک فرورفته اند ومسافران خسته در پناه چشمان بیدار راهدار مأوی …در کشمکش بادهای سخت درنقاط دور دست ویخبندان تنها نگاه گرم راهدار یارای گامهای خسته مسافر در راه مانده خواهد بود.
خلاصه ای از تاریخچه وزارت راه وترابری:
ساختن ونگهداری راههای شوسه در کشور وسیع وکوهستانی ایران چون هزینه زیادی داشته لذا تا مقارن جنگ جهانی اول راههای ایران به همان وضع سابق باقی بود وهمان راههای کاروان رو را شامل می شد.ولی از سال1299هجری شمسی دولت اقدام به احداث راه شوسه به معنای امروزی آن نمود ومی توان تاریخ شروع ساختمان راههای شوسه را از سال 1301 تا 1304 دانست.
تا این زمان اعتبارات راهسازی وراهداری از طریق اخذ باج یا حق العبور در راههای شوسه تأمین می گردید ومبلغ آن حداکثر به 300000 تومان می رسید.در 11 فروردین 1301 اداره کل طرق وشوارع در وزارت فوائد عامه تشکیل ومأمور ساختن ونگهداری راههای کشور شد.در سال 1304 با پیشنهاد دولت وقت وتصویب دوره پنجم مجلس شورای ملی دریافت حق العبور در راهدار خانه ممنوع ومقرر شد از وزن غیر خالص صادرات و واردات مملکتی مالیات راه دریافت شود.
تا این زمان اعتبارات راهسازی وراهداری از طریق اخذ باج یا حق العبور در راههای شوسه تأمین می گردید ومبلغ آن حداکثر به 300000 تومان می رسید.در 11 فروردین 1301 اداره کل طرق وشوارع در وزارت فوائد عامه تشکیل ومأمور ساختن ونگهداری راههای کشور شد.در سال 1304 با پیشنهاد دولت وقت وتصویب دوره پنجم مجلس شورای ملی دریافت حق العبور در راهدار خانه ممنوع ومقرر شد از وزن غیر خالص صادرات و واردات مملکتی مالیات راه دریافت شود.
وبه این ترتیب اعتبار سالیانه به 1500000تومان رسیده وراههای کشور را به نواحی مختلف تقسیم ومسؤلینی را برای اداره امور وتعمیر ونگهداری راهها معین کردند.در این تقسیمات راهها به ده ناحیه تقسیم وهر یک شماره گذاری شد وتحت نظر یک نفر اداره می شد.در سال 1305 برنامه مدونی تحت عنوان «پروژه پیشنهادی ساختمان طرق در ایران »جهت راهسازی تدوین گردید.مدت این پروژه 9 سال ومخارج آن 45میلیون تومان پیش بینی شده بود.در این برنامه ساختمان 17021کیلومتر راه شوسه درجه 1و2و3 پیش بینی شده بود،اولین برنامه ساختمان راههای شوسه ایران است.
(راههای ایلام به اسلام آباد،ایلام به دهلران وراه تنگ نیاز به گذار خوش به هلاله در این برنامه قرار داشته اند.) توجه به توسعه راههای موجب گردید در تاریخ 27/12/1308اداره کل طرق وشوارع به موجب قانونی که از مجلس شورای ملی گذشت به صورت یک وزارتخانه به نام وزارت طرق و وشوارع در آید.
اصول وظایف وزارتخانه مذکور طبق ماه دوم این قانون «مراقبت در ایجاد ونگهداری راههای آهن،شوسه وتنظیم وتوسعه کشتیرانی واداره کردن امور بندری شد» سپس در سال 1315 با عنوان وزارت راه مأمور احداث ونگاهداری راهها ،راه آهن واداره امور بندی وکشتیرانی کشور گردید.
از آغاز جنگ دوم جهانی طی مدتی قریب به بیست ودو سال یعنی تا بهمن ماه 1341 کشور ما نشیب وفرازهای عجیبی را گذارند ودر این دوران اجرای برنامه های عمرانی کشور آغاز گردیدو وزارت راه نیز هماهنگ با این تحولات برنامه های راهسازی ونگاهداری راههای ساخته شده ،توسعه راه آهن وگسترش وتجهیز بنادر وفرودگاههای کشور را هم گام با پیشرفت های سریع سایر ارکان کشور دنبال کرده است.
وزارت راه به موجب قانون تغییر نام «وزارت راه«به«وزارت راه وترابری «مصوب 2/4/53به وزارت راه وترابری تغییر نام یافت وبا تشکیلات جدید،اعتبارات بیشتر و وظایف وسیعتری به فعالیت پرداخت.
هدف وزارت راه وترابری عبارتست از پی ریزی سیاست جامع وهماهنگ برای ترابری کشور ،توسعه وتجهیز ،گسترش ،نگاهداری وایجاد تأسیسات زیر بنایی آن با توجه به مقتضیات توسعه اقتصادی،اجتماعی وعمرانی ودفاع ملی.بدین ترتیب احداث راههای ارتباطی کشور اعم از زمینی(راه آهن)وراههای آبی وفراهم آوردن وسایل ترابری وتنظیم مقررات استفاده صحیح از آنها،تأمین ترابری کشور جزو اهداف اساسی این وزارتخانه محسوب می شود.
در آغاز سلسله پهلوی راههای کشور از 3900کیلومتر تجاوز نمی کرد.در دوران رضا خان ،طول راههای ایران به 24000 کیلومتر بالغ گردیدوتا پابان سلسله مذکور طول راههای فرعی واصلی به 26000 کیلومتر رسید در حال حاضر وزارت راه وترابری جمهوری اسلامی ایران عهده دار نگهداری 166185کیلو متر از راههای کشور می باشد.
سازمان پیشنهادی جهت راهداری کشور: سازمان پیشنهادی جهت راهداری کشور با توجه به اهمیت واولویت امر راهداری وضرورت بهاء دادن به آن بمنظور حفظ سرمایه های ملی بشرح زیر است: ادارات راهداری شهرستانها مستقیماص زیر نظر معاون راهداری اداره کل انجام وظیفه خواهند کرد وادرات سه گانه نگهداری راه وابنیه فنی،ایمنی راهها وماشین آلات ادارات ستادی در مرکز استان خواهند بود که بعنوان پشتیبان کننده فنی وهماهنگ کننده بین راهداریهای مختلفه وهمچنین ارائه دهنده پروژه های راهداری ونظارت وپیگیری بر برنامه ها انجام وظیفه خواهند کرد.
ب:نمودار سازمانی راهداری شهرستان: در رابطه با سازمانی راهداری شهرستان دو نوع سازمان تعیین گردیده که به عناوین راهداری شهرستان درجه 2 وراهداری شهرستان درجه 1نام گذاری شده واین تفاوت به لحاظ طول راههای حوزه استحفاظی متفاوت شهرستانها تعیین عنوان شده است.
1)نمودار راهداری شهرستان 22)نمودار سازمانی اداره راهداری شهرستان درجه 1 پرسنل مورد نیاز در یک واحد بخش در راهداری شهرستان درجه 2 با توجه باینکه راههای حوزه استحفاظی از نقطه نظر آب وهوائی ،توپوگرافی در چه وضعیتی میباشند متاوت خواهد بود،یک راه کوهستانی ودر منطقه آب وهوائی سردسیر عملیات راهداری بیشتری را نسبت به یک راه کوهستانی در منطقه معتدل وگرمسیری را دارد،همچنین عملیات راهداری راههای واقع در دشت با راههای واقع در مناطق تپه ماهوری وکوهستانی متفاوت میباشد.ضمناً تعداد پرسنل به امکانات وماشین آلات موجود در هر واحد بستگی دارد،البته تعداد ماشین آلات در یک واحد با ملحوظ داشتن شرایط آب وهوائی وتوپوگرافی مشخص میگردد ولی امکان دارد که نیاز ماشین آلاتی براساس معیارهای مشخصه تامین نشده باشد ،لذا بایستی عوامل ،با امکاناتیکه فراهم گردیده متناسب باشد.
در یک راهداری شهرستان درجه 2 به عوامل مشروحه زیر بمنظور اجرای عملیات اصلی راهداری و وظائف پشتیبانی (امور اداری- مالی – تدارکاتی)نیز نیاز است: عوامل مورد نیاز در یک راهداری شهرستان درجه یک که طول زیادی از راهها را نگهداری میکند میبایست بشرح زیر باشد.
اداره راهداری شهرستان درجه یک: 1)رئیس (کارشناس عمران یا کارشناس مکانیک).
2)معاون(کارشناس ماشین آلات یا مکانیک یا کارشناس عمران).
3)مسئول امور دفتری وبایگانی.
4)ماشین نویس.
5)مسئول امور مالی.
6)مسئول تدارکات.
7)کارپرداز.
8)حسابدرا.
9)صاحب جمع اموال.
10)انبار دار قطعات یدکی.
11)انبار دار ملزومات.
12)متصدی تلکس.
13)متصدی بیسیم.
14)متصدی بیسیم.
15)تلفنچی.
16)خدمتگزار ونامه رسان.
17)سرایدار.
18)نگهبان کارگاه.
19)نگهبان کارگاه.
20)نگهبان راهدار خانه.
21)نگهبان راهدار خانه.
22)نگهبان راهدار خانه.
23) نگهبان راهدار خانه.
24)نگهبان کارگاه سنگ شکن وآسفالت.
25)نگهبان کارگاه سنگ شکن وآسفالت.
26)راهداری(کارشناس عمران)(امور اجرائی راهداری).
27)تکنسین راهداری.
28)تکنسین راهداری.
29)متصدی ومباشر امورتعمیرات راه آسفالته.
30)متصدی ومباشر امورتعمیرات ابنیه فنی.
31)متصدی ومباشر امور تعمیرات راه شنی.
32)سر راهدار(سر کارگر عملیات لکه گیری آسفالت)واصلاح شانه ها.
33) سر راهدار(سر کارگر عملیات لکه گیری آسفالت)واصلاح شانه ها.
34)سر راهدار(سر کارگر عملیات تعمیرات ابنیه فنی)راههای آسفالته.
35)سر راهدار(سر کارگر عملیات پاکسازی قنوها وتنقیه پلها).
36)سر راهدار(سر کارگر عملیات پاکسازی قنوها وتنقیه ها).
37)سر راهدار(سر کارگر تسطیح وگریدر زنی راههای شنی وترمیم آن).
38)سر راهدار(سر کارگر تسطیح وگریدر زنی راههای شنی وترمیم آن).
39)سر راهدار(سر کارگر عملیات تعمیرات ابنیه فنی راه شنی).
40)سر راهدار(ایمنی راهها).
41)سر راهدار(کارگر فنی)کندن آسفالت با کمپرسور.
42)سر راهدار (کارگر فنی)تخلیه مصالح،قیرپاشی محل لکه گیری.
43)سر راهدار(کارگر فنی)پخش آسفالت وتنظیم آن.
44)سر راهدار (کارگر فنی).
45)راهدار(کارگر فنی)لکه گیری.
46)راهدار(کارگر فنی).
47)راهدار(کارگر فنی)بنا سنگ کار.
48)راهدار(کارگر فنی)بند کشی.
49)راهدار(کارگر فنی)قالب بند.
50)راهدار(کارگر فنی)آرماتور پیچ.
51)راهدار.
52)راهدار.
53)راهدار.
54)راهدار.
اکیپ آسفالت کارگر ساده(فصلی).
کارگر ساده فصلی.
اکیپ آسفالت: کارگر ساده(فصلی).
کارگر ساده فصلی(نگهبان).
بنائی: کارگر ساده(فصلی).
راهدار کارگر ساده(فصلی).
راهدار کارگر ساده(فصلی )نگهبان.
تسطیح گریدر زنی راهدار کارگر ساده فصلی.
راهدار کارگر ساده فصلی نگهبان.
قنوها وپلها راهدار کارگر ساده فصلی.
راهدار کارگر ساده فصلی.
ایمنی راهها 55)راهدار(کارگر فنی)نصب علائم.
56)راهدار(کارگر فنی)تعمیر علائم.
57)راهدار(کارگر فنی)خط کشی.
کارگر فصلی 2 نفر.
امور ماشین آلات 58)رئیس کارگاه ماشین آلات(کارشناس مکانیک).
59)معاون ماشین آلات (تکنیسین مکانیک).
60)باز بین فنی ماشین آلات.
61)تکنسین ماشین آلات.
62)مکانیسین ماشین آلات نیمه سنگین.
64)مکانیسین ماشین آلات سنگین.
65)کمک مکانیسین ماشین آلات سبک.
66)کمک مکانیسین ماشن آلات نیمه سنگین.
67)کمک مکانیسین ماشین آلات سنگین.
68)آهنگر.
69)کمک آهنگر.
70)تعمیر کار برق وباطری.
71)کمک برق وباطری.
راهداری شهرستان درجه 1 برای نگهداری 600 کیلومتر راه منظور است وراهداری شهرستان درجه 2 جهت نگهداری 400 کیلومتر راه در نظر گرفته شده است،علت انتخاب تفاوت به واسطه محدودیتهائی که در طول راههای حوزه های استحفاظی شهرستانهای مختلفه کشور موجود است می باشد بدین منظور میتوان به ادارات راهداری مختلف با توجه به راههای محدوده شهرستان تقسیم کرد که ذیلاً با توجه به ادارات کل استانها حوزه ای هر اداره راهداری به تفکیک مشخص میشود.
انواع محصولات تولیدی یا خدمات دستور العمل شماره 1- بوته کنی وعلف کنی دستور العمل شماره 2-تجدید رویه شنی راه دستور العمل شماره 3-شانه راه دستور العمل شماره 4-زهکشی کناری دستور العمل شماره 5-بررسی علل ریزشها واقدامات حفاظتی دستور العمل شماره 6-بهمن دستور العمل شماره 7-نگهداری ومراقبت از پلها دستور العمل شماره 8-کنترل مواد زائد در ورودی آبروها دستور العمل شماره 9-نحوه کار گذاری لوله فلزی موجدار دورن خاکریز دستور العمل شماره 10-راههای خاکی دستور العمل شماره 11-راههای شنی دستور العمل شماره 12-روشهای نگهداری زمستانی دستور العمل شماره 13-تثبیت شنهای روان دستور العمل شماره 14-کولاک دستور العمل شماره 15-پوشش قیری دستور العمل شماره 16-آسفالت سطحی شرح مختصری از فرآیند تولید یا خدمات نگهداری ومراقبت از پلها: پس از ساختمان پل وشروع بهره برداری از آن،زوال تدریجی آن نیز آغاز میگردد،خرابیها وگستردگی آنها بقدری آهسته وکند است که باعث میشود،توجه لازم به آنها معمول نگردد،فقط در موقع بروز وقایع فاجعه آور ومصیبت بار مانند تخریب پل در اثر وسیل ویا زلزله ویا بار غیر مجاز وبیش از ظرفیت اقدامات عاجل ،برای تعمیر یا بازسازی به اجراء در می آید.
پل سازه ایست پیچیده وگران قیمت: کلیه اعضای این سازه باید بطور یکنواخت و مؤثری با هم در ارتباط باشند،عملکرد بد یک عضو می تواند تخریب یک دهانه را در پی داشته باشد،یک تکیه گاه آسیب دیده باعث خرابی دال پل ویا یک دهانه می شود.در صورتیکه سطح رویه یک پل لغزنده باشد موجب میگردد که وسائط نقلیه به هم ویا با نرده های پل برخورد نمایند وضمن وارد کردن خرابی به پل خساراتی نیز به وسیله نقلیه وسرنشینان آن وارد نماید.تجارب بدست آمده نشانگر این نکته مهم است که نگهداری ومراقبت مستمر و دوره ای برنامه ریزی شده از یک پل عمر مفید آنرا افزایش داده واز سرمایه های ملی محافظت میگردد،مراقبت روزانه از پل عملکرد موثر آنرا حفظ مینماید.
با اینگونه بازدیدهای روزانه ویا دوره ای از کلیه اجزاء پل که باید بطور دقیق ومنظم انجام شود محلهائی از پل که نیاز به تعمیر وتوجه دارد،مشخص می شود.بنابراین در نگهداری پلها در اولویت اول اجراء بازدیدهای کامل دوره ای از کلیه اجزاء آنها میباشد،بدین منظور بایستی فرمهای تدوینی مربوطه بطور دقیق توسط فردی متخصص تکمیل شود.فرمهای کنترل مختلفی در اینمورد موجود است که نمونه هائی از آنها بپیوست ارائه میگردد.
سواره رو: سواره رو پل شامل عرشه وسقف یا دال پل میباشد وشامل سطوح پوششی ودرزها ونرده های وسط وکناری وپیادرو وسیستم های زهکشی دال پل نیز میباشد ،بتن سست وتخریب شده ومناطق اشباع شده از آب معمولاً در سطح پل ایجاد میگردد،خرابیهائی از این نوع معمولاً در اثر انجماد وذوب یخ روی بتن وخوردگی فولاد درون بتن ناشی میشود ،آب کلردار،درون بتن نفوذ نموده وسبب خوردگی آن میشود .جمع شدن آب روی سطح پل در گسترش این گونه خرابیها دخالت دارد،خرابیهای سطحی با بازرسی عینی مشخص میشوند،خرابیهای غیر قابل رویت مانند لایه لایه شدن پوک شدن بتن را میتوان از صدای خاصی که در اثر ضربه چکش ایجاد میشود،تشخیص داد.
اقداماتی که در مورد نگهداری سواره رو اعمال میگردد، بشرح زیر است: 1)پاکسازی وشستشو: الف) پاکسازی وشستشوی مرتب دوره ای وبرنامه ریزی شده سقف یا دال بتنی وزهکشها ودرزهای انبساط ودیگر اعضاء پل،بایستی انجام شود.
ب)تمامی قسمتهای زهکشی مانند آبروها،زهکشهای لوله ای وزهکشهای سواره رو پل وغیره باید که ایمنی رفت وآمد خودروها تامین شده واز لغزش آنها روی سطح خیس وآبدار ویا یخ زده جلوگیری شود.ضمناً زهکشی مطلوب سواره روی پل باعث می شود که آب محتوی مواد شیمیائی ضدیخ نیز تخلیه شده وموجبات نفوذ آن به بتن واحتمالاً تخریب در محلهای ترک ودرز فراهم نشود.
ج)برای جابجا کردن خاکهای نمکدار وسایر آلودگیها معمولاً از وسائلی مانند جاروب مکانیکی وبیل مکانیکی ویا ترکیب آنها وهوای فشرده وپمپ های باد ویا آب استفاده میشود،عدم اجراء پاکسازی مذکور سبب ایجاد یا تسریع موارد