اصل مطلب در باره ولایت شرعی است که خداوند علیّ أعلی زندگی ما را که روی زمین قرار داده است مهمل قرار نداده ، بلکه می‌خواهد ما را بر یک اساس و مَشی صحیح و بر یک نحو خاصّی حرکت بدهد که آن صراط مستقیم بسوی خداست.
و طبعاً این معنا بسیار دقیق و لطیف و عمیق است که انسان آن صراط مستقیم را پیدا کند ؛ چون صراط مستقیم واحد است ، و أدقّ من الشَّعر و أحَدُّ من السَّیف ، از مو باریکتر و از شمشیر تیزتر .
انسان باید طوری در دنیا زندگی کند که هر لحظه‌ای که می‌خواهد بمیرد ، با حجّت بمیرد ، و با قلب محکم بمیرد و متزلزل نباشد ؛ و آنچه را که خداوند عالم و أرواح طیّبه و نفوس زکیّه از انسان توقّع دارند ، به اندازه قدرت و سعه خودش انجام داده باشد .
دوران تاریک ستم شاهی
من بخصوصه از زمان کوچکی در همین همّ و غمّ بودم ؛ حتّی یادم می‌آید وقتی کوچک بودم بخصوص آن سالهائی که سنّم بین شش سال و هفت سال بود ، مرحوم پدر ما رحمه الله علیه در طهران مجالسی داشتند و در مسجدی إقامه نماز می‌کردند ،تااینکه کم‌کم قضیّه کشف حجاب پیش آمد و مجالس عزاداری و وعظ در طهران و سائر جاها ممنوع شد .
و از همان کوچکی پدر ما دست ما را می‌گرفت ، و در این مجالس با خودش می‌برد .
من بخصوصه از زمان کوچکی در همین همّ و غمّ بودم ؛ حتّی یادم می‌آید وقتی کوچک بودم بخصوص آن سالهائی که سنّم بین شش سال و هفت سال بود ، مرحوم پدر ما رحمه الله علیه در طهران مجالسی داشتند و در مسجدی إقامه نماز می‌کردند ،تااینکه کم‌کم قضیّه کشف حجاب پیش آمد و مجالس عزاداری و وعظ در طهران و سائر جاها ممنوع شد .
و از همان کوچکی پدر ما دست ما را می‌گرفت ، و در این مجالس با خودش می‌برد .
کشف حجاب از همان کوچکی این فکر در ذهنِ ما بود که آخر یعنی چه ؟
مثلاً پدر ما یک آدمی است که ما او را دیده‌ایم و شناخته‌ایم ، بر نهج خودش است ، حرفش درست است و صحیح ؛ آخر این دستگاه چرا با اینها مخالفت می‌کند ؟
چرا کلاههای معمولی و محلّی را از سر مردم بر می‌دارند ؟
و کلاه شاپو بر سر مردم می‌گذارند ؟
چرا کشف حجاب می‌کنند ؟
پاسبانها چرا زنها را با لگد می‌کوبند و چادر را از سرشان می‌کشند و پاره می‌کنند ؟
این فکر همینطور در ذهن ما بود ، و خلاصه در باطن به اینها لعن می‌فرستادیم که آخر این چه زندگی است که انسان را با سر نیزه مجبور کنند و بگویند چادرت را بردار !
یا لباست را کوتاه کن !
یا ریشت را بزن !
یا حتماً باید کلاه شاپو سرت بگذاری !
در آنوقت همه مردم مجبور بودند کلاه شاپو سرشان بگذارند ؛ و هر کس شاپو سرش نمی‌گذاشت أعمّ از کاسب و عمله و بنّا ، او را می‌بردند کلانتری و حبس می‌کردند و شلاّق می‌زدند و شکنجه می‌دادند ، و این وضع خیلی عجیبی بود .
بله ، تا آنکه کشف حجاب عملی شد ؛ کشف حجاب در سنه 1354 هجری قمری، تقریباً 55 سال پیش واقع شد ؛ و وضع آن زمان اصلاً گفتنی نیست .
آن کسانی که دیده‌اند می‌دانند که گفتنی نیست و نوشتنی هم نیست .
هر چه انسان بخواهد بنویسد مطلب بالاتر است .
و هر چه بخواهد بگوید ، نمی‌تواند آن مطلب را برساند .
مبارزات مرحوم والد مؤلّف مرحوم پدر ما مقیّد بودند در ایّام ماه مبارک رمضان پس از اقامه جماعت در مسجدشان ، خودشان منبر بروند و صحبت کنند .
در اوائل زمان رضاخان پهلوی که من خیلی کوچک بودم ، و آن وقت را به یاد ندارم (که پس از ایّام نهم آبان 1304 شمسی و تاجگذاری موقّت بود) ایشان در بالای منبر گفته بودند : ای مردم بیدار باشید !
خطرات عجیبی بسوی ما در حرکت است و پیغمبر صلّی الله علیه وآله وسلّم فرمودند که : بترسید از آن زمانی که باد زردی از طرف مغرب بوزد و شما صبح از خواب بیدار شوید و ببنید همه دین و ایمانتان از دست رفته است .
امروز آن روز است ؛ گِلادسْتُون انگلیسی که در صد سال پیش قرآن را برداشت و بر روی تریبون کوفت و گفت : ای اعیان زبده انگلیس تا این کتاب در جامعه مسلمین است ، اطاعت از ما در سرزمینهای استعماری انگلستان محال است !
باید این قرآن را از روی زمین بردارید !
در منبر مطالبی شبیه به آن ایراد می‌کنند و پیشگوئیها و پیش‌بینی‌هائی را در جریان واقعه و حمله مفاسد و استعمار مدهش و موحش را شرح می‌دهند، و در آخر منبر هم دعا می‌کنند به افرادی که بیدارند و دینشان را در مشقّات و مشکلات حفظ می‌کنند ، و بعد نفرین می‌کنند بر دشمنان آل محمّد صلّی الله علیه وآله وسلّم و کسانی که به دین قصد خیانت دارند .
بعد ایشان می‌آیند منزل در حالی که روزه بودند .
والده ما برای ما تعریف می‌کردند که بعد از یک ساعت چند مأمور و پاسبان به منزل آمدند ، و یک دستوری آوردند که خلاصه باید جلب بشوید ، و به کلانتری تشریف بیاورید .
ایشان به عموی ما آقا سیّد محمّد کاظم اطّلاع می‌دهند که بیایند منزل سرپرستی کنند .
و به أهل بیتشان می‌گویند : من می‌روم جائی و کاری دارم .
ایشان را می‌برند به کلانتری ، و از آنجا ایشان را یکسره می‌برند برای نظمیّه در حبس شماره 1 ، و یک شبانه روز در همان سلولها ایشان را حبس می‌کنند ؛ حالا نه استنطاقی ، نه حرفی ، هیچ هیچ ، همینطور بلا تکلیف و بدون ارائه جرم .
کم کم از طهران سرو صدا بلند میشود ، و افرادی شروع می‌کنند به اقدامات ، از جمله آیه الله آقای میرزا محمّد رضای شیرازی فرزند مرحوم آیه الله مرحوم آقا میرزا محمّد تقی شیرازی رحمه الله علیه که پدرش استاد پدر ما بود ، تلگرافی به شاه می‌کند .
و همچنین بعضی از همین مردم محلّ و کسانیکه قدری غیرت دینی داشتند جمع می‌شوند که همان وقت بروند به منزل شاه ، و کاخ را سنگباران کنند ؛ که ایشان را بعد از یک شبانه روز آزاد می کنند.
البتّه عرض کردم اینها در آن وقتی بود که من خیلی کوچک بودم که مُدرَکم نیست .
خلاصه وضع اینطور بود که اگر کسی می‌گفت : ملاحظه دین و ایمان خودتان را بکنید ، این بدترین جرم و بالاترین شورش بود .
دولت بی‌حجابی را رسمی کرد .
بعد دانشکده معقول و منقول را برای برانداختن طلاّب و حوزه‌های علمیّه تشکیل داد ؛ و منبرها را محدود کرد و گفت : هیچکس حقّ منبر رفتن ندارد .
چون همه عِمامه‌ها را پاره کرده بودند مگر آنانکه از دولت اجازه رسمی می‌گرفتند ؛ و بدون استثناء مردم را می‌بردند به کلانتری و التزام می‌گرفتند که تا فلان روز باید عمامه‌ات را برداری یا خودشان بر می‌داشتند ، و قباها را هم می‌بریدند .
مرحوم پدر ما گفت : من عمامه‌ام را بر نمی‌دارم و اجازه هم نمی‌گیرم !
من عمامه‌ای که با اجازه باشد سرم نمی‌گذارم .
در آن وقت علمای طهران بدون استثناء اجازه گرفتند ، آن کسانیکه عمامه بر سر داشتند چاره نداشتند ، چون با اهانت عمامه‌ها را بر می‌داشتند .
ایشان گفت : من بدون عمامه هم کار خود را می‌کنم و وظیفه‌ام را انجام می‌دهم .
اگر عمامه مرا هم بردارند ، من با همین قبا و لبّاده یک شب کلاه سرم می‌گذارم و صبح تا غروب در خیابانها فقط راه می‌روم .
گفتند : خوب چرا راه می‌روی ؟
گفت : برای اینکه مردم مرا ببینند !
فقط همین تبلیغ من است ، در آن وقت همین وظیفه من است .
و همین کار را هم می‌کنم .
ایشان مقیّد بود که حتماً هر سالی یکبار مشرّف بشوند برای کربلا ، و دهه عاشورا را آنجا باشند ؛ و چند سال شهربانی تذکره و گذرنامه را که می‌خواست به ایشان بدهد می‌گفت : لباس باید بی‌عمامه باشد .
و ایشان می‌گفت : من بی‌عمامه اصلاً کربلا نمی‌روم ، من عکس بی عمامه نمی‌اندازم .
گفتند : اگر می‌خواهی بروی این است .
گفتند : نمی‌روم ، و نرفتند کربلا تا هنگامی که تمام آن دستگاه بهم خورد ، و آقایان را هم با عمامه عکس برداری کردند ، و اجازه دادن که با عمامه عکس بردارند .
در طهران و شهرستانها وقتی خواستند بی‌حجابی را رسمی کنند امر کردند که رئیس هر صنفی یک مجلس ضیافت و میهمانی تشکیل بدهد ، و افراد آن صنف را دعوت کند که با خانمهایشان مکشّفه و با کلاه ( زنها هم با کلاههای فرنگی ) در آن مجلس شرکت کنند .
این مجالس خیلی تشکیل شد ؛ در میان ادارات ، شهربانی ، دادگستری ، مجلس ، کسبه ، تجّار ، اصناف ، در همه شهرستانها برگزار شد .
آنوقت در طهران ، برای آقایان علماء که اجباراً باید مجلسی تشکیل دهند و آقایان علما همه در آن مجلس شرکت کنند ، چهار نفر را مشخّص کردند که از سرشناسان درجه یک طهران بودند ؛ و اینها بایستی که مجلسی درست کنند و علماء را با خانمهایشان دعوت کنند .
یکی از آن چهار نفر پدر ما بود ، یکی مرحوم آیه الله آقا شیخ علی مدرّس ، یکی مرحوم آیه الله امام جمعه طهران ،و یکی مرحوم آیه الله شریعتمدار رشتی .این چهار نفر را معیّن کردند که بعنوان رئیس ، تمام علما را با خانمهایشان بی حجاب ومکشّفه ، در چهار مجلس در خانه‌های خود دعوت کنند .
و آن زمان غیر این زمان بود .
و آن زمان حتّی غیر از زمان این محمّد رضا هم بود ؛ زمان محمّد رضا شدّت و فشار و مشکلات خیلی بالا بود ، ولی حساب شده و کلاسیک و از راه بود .
امّا در آن زمان فقط فُحش و قدّاره و تفنگ بود واگر کسی اینکار را نمی‌کرد یک پاسبان می‌آمد و او را می‌کشید و می‌برد ؛ اینطوری بود .
و خود آن رضا شاه بارها خودش از ماشین در هنگام عبور از خیابانها پیاده می‌شد ، و به شکم زنها لگد می‌زد و چادر از سرشان می‌کشید .
بله خودش یک همچنین آدمی بود .
اگر کسی می‌خواهد درست از تاریخ اینها اطّلاع پیدا کند ، اجمالاً تاریخی دارد حسین مکّی به نام «تاریخ بیست ساله ایران» در سه جلد ، آن وقتی که بنده در قم بودم این کتاب ممنوع بود .
تقریباً سه جلدش 1500 صفحه است .
بنده آنرا از یکی از آقایان علماء : آیه الله حاج سیّد احمد زنجانی گرفتم و مطالعه کردم ، و به ایشان برگرداندم .
ولی بعد آنرا تهیّه کردم و الا´ن آنرا دارم .
در آن طریق ورود کودتائی که نرمان انگلیسی بدست سیّد ضیاء و رضاخان کرد و همچنین عواقب او و پایان دوره احمدشاه و کیفیّت پیدایش پهلوی و رضان خان ، شرح داده شد ، که بالاخص خواندن زندگانی احمدشاه برای همه لازم است ؛ یکدوره زندگانی احمد شاه باید خوانده شود .
و همین حسین مکّی هم یک کتابی دارد به نام «زندگی احمدشاه» که خیلی مطالب از آنجا بدست می‌آید .
ملک الشعراء بهار هم در زندگی احمد شاه کتابی نوشته است .
به هر حال عرض شد یکی از افرادی که مأمور شده بود آقایان علما را دعوت کنند ، پدر ما بود .
و رئیس نظمیّه هم سرتیپ محمّد خان درگاهی بود که او را باید از اشرار روزگار محسوب داشت ؛ در شرارت‌ها و جنایت‌ها داستانهائی دارد که از تصوّر بیرون است ، از همان همپیاله‌های رضاخان بود .
هر کسی را می‌گرفتند می‌بردند ، دیگر برده بودند ؛ و اصلاً کسی برود حبس و برگردد معنی نداشت .
هر کس میرفت ، میرفت .
آنقدر افرادی را گرفتند و کشتند و سرها را در انبانهای آهک آبزده گذاشتند و بستند ، إلی ماشاءالله که گفتنی نیست .
در آنوقت پدر ما مریض بود .
حصبه داشت و در منزل بستری بود .
یکی از مأمومنی مسجد ایشان : مسجد لاله‌زار که دُکانش در خیابان اسلامبول بود و برای نماز به مسجد می‌آمد ، ساعت سازی بود به نام سیّد علیرضا صدقی نژاد .
و فرد متدیّنی بود ، ولی از طرفی هم با همان سرتیپ محمّدخان درگاهی بمناسبت همین امور تعمیرات ساعت ، سلام و علیک داشت .
یک روز که من از مدرسه به منزل آمدم ، ظهر بود ، کیفم دستم بود و کوچک بودم ، آمدم در قسمت بیرونی خدمت پدرمان نشستم و ایشان هم در بستر افتاده بودند ؛ دیدم در زدند ، و این سیّد علیرضا صدقی نژاد آمد منزل و سلام کرد و