دین مجوس :
دین مجوس ، همان آئین زردشتی است که در ایران قبل از اسلام دین رسمی مردم بوده است و البته در هندوستان نیز بطور چشمگیری در بین مردم شیوع داشته است ، و فعلاَ هم در هر دو کشور ایران و هندوستان و بعضی از کشورهای دیگر نیز پیروان فراوانی دارد.
برخی از دانشمندان معتقدند : دین زرتشت ابتدا یک آئین توحیدی و یگانه پرستی بوده است ، و زردشت با زحمات طاقت فرسائی را که متحمل گردید و با کوشش فراوانی را که از خود نشان نداد ، آثار شرک و دوگانه پرستی را که از دیر زمانی در بین مردم ایران معمول بود از میان برد.
ولی از نظر اینکه در متون کتب دینی زردشتی همه جا بطور واضح از دو اصل (خیر و شر) و دو فاعل یزدان و اهریمن که هر دو ضد یکدیگر می باشند ،
سخن به میان آمد ، بسیار مشکل است بر انسان که بتواند ادعا بالا را بپذیرد !
فیلیسین شاله در کتاب « تاریخ مختصر ادیان بزرگ در صفحه 210 » می نویسد : « از نظر فلسفس مزدیسنا طرفدار اصالت دو گانگی است در مقابل اصل نیکی ، اصل بدی « انگر امینو » است که زیان می رساند.
و « اهریمن » مشهور است ، در بعضی از مدارک در جوهر وجود اهورا مزدا دو اصل متمایز قرار دارد ن یکی اندیشه نیک و آفریننده حیات است و دیگری ترس و مرگ است که از وجود قادر متعال جدا گشته و بصورت اهریمن جلوه
گر می گردد.
مؤلف کتاب ( جاهلیت و اسلام ) بعد از این که می گوید : و داریوش اول (521 ق م ) که یکی از سلاطین هخامنشی می باشد نیز همچون خلقی کثیر به این آیین ( یعنی آئین زردشتی ) گرویدند ، آنگاه در صفحه 34 کتاب نامبرده مینویسد : « اما هنوز از عمر این شریعت قرنی کامل نگذشت که بر اثر عوامل مختلف از مجرای یکتا پرستی و توحیدی خارج و در مجاری « ثنویت » یا دوگانه پرستی قرار گرفت و کم کم پرستش« امشاسپندان » ـ یعنی منزّهان ابدی ـ یا خدایان ششگانه ( خدای حیوانات اهلی و سفید و خدای آتش ، و خدای فلزات ، و خدای زمین ، و خدای آبها و نباتات و خدای سیارات و ثوابت فلکی ) که در آغاز همچون رب النوعها یا فرشتگان موکل و مدبر ، آئین ها و ادیان دیگر ، مورد تقدیس بوده ، اما کم کم از تقدیس به پرستش رسیده ـ و نیز به پرستش خداوندان کوچکتر از « امشاسپندان » یعنی یازاتها یا یزدانها که شماره آنها زیاد است معتقد شدند …» یکی از مسائلی که در آئین مجوس ـ و زردشتی ـ مطرح است مسئله آتش پرستی و تاسیسات آتشکده ها می باشد .
زرتشتیان در معبدگاه های خودشان جایگاه مخصوصی را برای آتش و نگاهداری آن اختصاص داده و در مقابل آن به عبادت و کرنش می پردازند ن و در مواقع بروز سوانح و پیش آمدها خودشان را در پناه آن قرار می دهند .
بعضی از دانشمندان زردشتی در مقام معذرت بر آمده میگویند : این عمل یعنی کرنش در مقابل آتش ـ برای این است که چون آتش مظهر تجلّی ذات حق است لذا مردم ما ، رو در روی آن به عبادت می پردازند .
ولی چنانچه واضح است : این توجیه مشکل را حل نمی کند زیرا اولا سایر موجودات نیز مظهر ذات حق می باشند « وفی کل شی له آیه نذل علی انه واحد » و ثانیاً علی فرض صحت این توجیه ، این عمل خود کاشف از یک نوع ثنویت و دوگانه پرستی آشکاری می باشد که ادیان توحیدی هرگز آنرا تایید نمی نمایند .
دانشمندان معاصر مانند پور داود ـ با جدیت فراوان می کوشند تا موضوع ثنویت را از ساحت مذهب زرتشتی بزدایند ، و برای هر یک از آتش پرستی و خورشید و ماه نیایشی ، توجیهاتی را به میان بیاورند ، و مخصوصاً نسبت به دو عامل خیر و شر ـ بنام اهورامزدا، و اهریمن ، میگویند : نه اینست که اهریمن در مقابل اهورامزدا به ضدیت قد علم کرده باشد ، نه بلکه آن در مقابل یکی از مظاهر اهورا مزدا کار شکنی می نماید .
گرچه این توجیهات ـ و مخصوصاً توجیه اخیر ـ تا اندازه ای به حل مشکل کمک می کند ، ولی مشکل اصلی ، محتویات کتاب « اوستا » می باشد که از موارد بطور واضح و صریح اهورامزدا را مبدا و خالق خیر و روشنی معرفی می کند و در مقابل آن یک نیروی دیگری بنام « انگرا مینو یا اهریمن » قرار می دهد که آن آفریننده شر و تاریکی می باشد .
و از لحاظ اینکه این دو مبدا هر یک بطور مستقل در مقابل یکدیگر قرار می گیرند ، لذا انسان با هیچگونه توجیهی نمیتواند به توحیدی بودن این آئین اذعان نماید ؟
.
شخصیت زردشت شخصیت زردشت و گذارشات احوال او را باید از دیدگاههای مختلف مورد توجه قرار دهیم ، 1ـ وجود تاریخی زردشت 2 ـ تاریخ تولید زردشت 3 ـ جایگاه تولید و محل تبلیغات زردشت 4 ـ موضوع زردشت ، مشروح مطلب : الف ـ وجود تاریخی زردشت گرچه بنظر مشکل می رسد : کسی بتواند در وجود تاریخی شخصیتی مانند زردشت ـ که تقریباً شهرت جهانی دارد ـ تشکیک بنماید ولی مع ذلک در کلمات بعضی از دانشمندان مطالبی دیده می شود که انسان را در این خصوص مردد میسازد !
« فیلیسین شاله » در کتاب « تاریخ مختصر ادیان بزرگ ص 209 » در این مورد مینویسد : « و وجود تاریخی او « زردشت » محلّ اختلاف و اعتراض است مفسر فرانسوی اوستا ، « جیمز دار مستتر » از زردشت خدایی می سازد و او را تظاهر هوم ، بشکل انسان میداند « کرن هلندی » او را افسانه ای منسوب به خورشید میشناسد .
با وجود این آثاری موجود است که وی را شخصیت تاریخی میدهد !
« سودر بلوم » می نویسد : آئین اوستا خود به خود بوجود نیامده بلکه دارای مؤسس است که از آن طریق مندرجات اوستا را با کیش قدیم آریایی و آئین شرک ایران مقایسه میکند … سپس شاله ، در ادامه گفتارش می گوید : در هر حال موضوع دانش تاریخ مسلّم نیست ، معمولاً این رای رایج است که زرتشت میان قرن هفتم و ششم قبل از میلاد بوده است » .
ب ـ تاریخ تولد زرتشت : تاریخ تولد زرتشت به درستی معلوم نیست و چنانچه دیدیم « شاله » رای رایج را در این مورد میان قرن هفتم و ششم قبل از میلاد معرفی میکرد ، و علامه نوری در کتاب ( جاهلیت و اسلام ) تولد زرتشت را مابین قرنهای ششم تا یازدهم قبل از میلاد مسیح حدس زده است .
و در پا صفحه آن کتاب ص 33 از قول « جاکسن » نقل می کند که او طبق تحقیقاتی که بعمل آورده است تاریخ زندگانی زرتشت را بین 660 تا587 قبل از میلاد آورده است .
در تواریخ خود زرتشتیان اختلافات بیشتری و در عین حال حیرت آورتری دیده میشود که ممکن نیست بتوان مابین آنها را التیام بخشید .
مثلاً در کتاب « فروع مزدیسنا » فصل شرح زرتشت ، از صفحه 33 تا 38 اقوال مختلفی را در این مورد نقل می کند ، تا این که از برخی اروپائیان تاریخ حیات زرتشت را نه هزار و ششصد سال قبل از میلاد مسیح نقل کرده است .
علامه یحیی نوری در کتاب « جاهلیت و اسلام ص 34 پاورقی » بعد از بیان مطلب بالا ، از قول استاد پور داود نقل می کند که او حیات زرتشت را تقریباً یکهزار و یکصد سال قبل از میلاد مسیح میداند !
ج ـ جایگاه تولد و محل بعثت و تبلیغات زرتشت : برخی از دانشمندان معتقدند : زرتشت ، در آذربایجان شمال غربی ایران متولد شده است ولی نویسنده کتاب « فروع مزدیسنا » در صفحه 33 آن کتاب ، جایگاه تولد او را در شهر ری معرفی می نماید .
میگویند : زردشت بعد از آن که آئین خودش را در زادگاه خود نتوانست بخوبی تبلیغ کند ، او به بلخ رفته و به رسالت خویش پرداخت ، و چون گشتاسب دینش را پذیرفت بزودی در سرتاسر ایران گسترش پیدا کرد.
د ـ موضوع دعوت زردشت : معروف این است که موضوع اصلی دعوت زردشت بر پایه توحید و یگانه پرستی استوار بوده است ولی متأسفانه طبق متن اوستا ـ چنانچه قبلاَ تذکر داده شد ، و نیز از عمل خارجی پیروان او یکنوع ثنویت و دو گانه پرستی در این آئین مشاهده می شود که مشکل است به توحیدی بودن آن معتقد گردید !
باری ، یکی از تعالیم این آئین ، همان دستورات سه گانه : رفتار نیک ، گفتار نیک ، پندار نیک می باشد که شعار تمام زردشتیان است ، و به آن افتخار می نمایند.
عقاید عمومی زرتشتیان زرتشتیان به آتش تا سر حد پرستش احترام میگذارند !
آنها میگویند : چون آتش مظهر نورانیت خدا می باشد ، لذا ما آنرا تقدیس نموده در مقابل آن سر تواضع فرود می آوریم .
ما قبلا ـ مقداری در این باره مطالبی را به میان آوردیم .
آنجا متذکر شدیم که علاوه بر آتش ، سایر موجودات نیز مظهر نورانیت و معرف خدای یگانه می باشند ، معلوم نیست : این مزیت تنها چرا به آتش داده شده است ؟
!
بهرحال : موضوع آتشکده ـ و آتشگاه ـ از ویژه گیهائیست که تنها به پیروان مذهب زرتشت اختصاص دارد برخی از دانشمندان برآنند که موضوع آتشکده و آتش پرستی در آئین اولی زرتشتی نبوده است ولی بعدها کم کم در میان مردم این موضوع شایع ، و جزء عقاید آنها ، و داخل در دین گردیده است .
بالاخره موضوع آتش پرستی و مسئله آتشکده از معماهای عجیب و مشکل بزرگی است که تا به حال هیچکس « حتی دانشمندان زرتشتی نیز » نتوانسته اند آنرا حل نموده و از مرامنامه زرتشتی ها آنرا حذف نمایند ، شاید منشاء اصلی همان تعلیمات « اوستا » باشد که بعداً در باره آن بحث خواهیم کرد !
« فلیپسین شاله » که در کتاب « تاریخ مختصر ادیان بزرگ ص 210 » می نویسد : « سه هزار سال قبل از ظهور زرتشت ، زمین جایگاه سعادت و خوشبختی بود .
ولی « انگرا مینو » در آنجا دست به تخریب زد ، موجودات و امور زیر را آفرید : زمستان ، تگرگ ، حیوانات وحشی ـ حشرات زیان بخش به انسان ، و گاو نر ، ویرانی اندوه و مرگ ، در روح انسان بی ایمان شک و گرایش به بدی را وارد ساخت .
این ستیز سه هزار سال پس از زرتشت پایان می یابد .
هر هزار سال از دختر باکره ، از نطفه زرتشت « نجات دهنده ای » نمایان می شود .
حوادث آسمانی موجب ذوب شدن فلزات در دل کوهها می گردد ، فلزات ذوب شده برای مؤمنین شیر سرد و برای دشمنان دین ، درد ناک است .
« عبدالمجید » دانشمند معتزلی که معروف به « ابن الحدید » شارح نهج البلاغه می باشد .
در کتاب « شرح نهج البلاغه » جلد اول ( طبع قدیم ) ص 21 ضمن اینکه عقاید ملل را نسبت به خلقت آدم و علم تذکر می دهد ، می گوید : « و اما « مجوس » آدم ، نوح و سام ، و حام ، و یافث را نمی شناسد ن و اولین فرد بشر را بشری بنام « کیومرث » که ملقب به « کوه شاه » می باشد معرفی می نمایند » و ابتدا خلقت آن را چنین می پندارند که یزدان ( یعنی همان صانع اول به اعتقاد آنها ) در کار ( اهریمن ) که همان شیطان می باشد ، در فکر فرو رفت ، و آن فکر باعث شد که جبهه و صورتش در عرق نشست !
سپس عرق را پاک کرده بدور ریخت و از آن کیومرث بوجود آمد !
دانشمند نامبرده ، شرح مفصلی را در باره دشمنی کیومرث و اهریمن به میان می آورد تا اینکه می گوید : بالاخره اهریمن بر کیومرث غالب گردیده او را در نبرد بر زمین زد ، آنگاه مهیا شد تا کیومرث را به خورد ، او در خواست او ، از سرش شروع به خوردن نمود تا رسید به موضوع خصی و محل تجمع « منی » که در صلب او قرار داشت .
اینجا بود که دو قطره نطفه از کیومرث بر روی زمین ترشح کرد و