دانلود مقاله حضور اقلیتها در اسلام

چکیده:
برخى کشورها از جمله «ایران‏» که روابط حقوقى آنها بر پایه قوانین اسلامى بنانهاده شده است و کشور «انگلستان‏» که بر مبناى نظام کامن لا اداره مى‏شود، نسبت‏به مقدسات دینى به نوعى حمایتهاى قانونى را اعمال مى‏نمایند، و پاره‏اى دیگر از کشورها چنین حمایتى را پیش بینى نکرده و جرم شناختن توهین به مقدسات را مخالف آزادى بیان و حقوق بشر مى‏پندارند.
در حقوق اسلام، مقدسات دینى، مورد حمایت‏حقوقى قرار گرفته و توهین به آن از جرایم مهم به شمار مى‏رود.

علاوه بر این، از دیدگاه بسیارى از فقهاى شیعه و اهل سنت، توهین به «سایر پیامبران الهى‏» (ع) نیز جرم محسوب مى‏شود.

اما در نظام حقوقى «کامن لا» فقط نسبت‏به مقدسات دین مسیحیت، حمایتهاى حقوقى اعمال گردیده و سایر ادیان الهى مورد پشتیبانى قانونى قرار نگرفته‏اند، به همین دلیل با وجود آن که قضیه توهین «سلمان رشدى‏» به پیامبر گرامى اسلام (ص) در کشور انگلستان واقع شده و این کشور محل وقوع جرم محسوب مى‏گردید ولى دادگاههاى این کشور عمل مزبور را غیر قابل تعقیب اعلام نمودند که این مساله نه تنها موجبات اعتراض شدید مسلمانان را برانگیخته است‏بلکه برخى از حقوقدانان غربى نیز نتوانسته‏اند در مورد تبعیض‏آمیز بودن این قاعده و غیر منطقى و ناعادلانه بودن آن سکوت نمایند.
در این نوشتار به بررسى تطبیقى این موضوع در نظام حقوقى «اسلام‏» و «کامن لا» پرداخته‏ایم.
در حقوق اسلام، مقدسات دینى، مورد حمایت‏حقوقى قرار گرفته و توهین به آن از جرایم مهم به شمار مى‏رود.

علاوه بر این، از دیدگاه بسیارى از فقهاى شیعه و اهل سنت، توهین به «سایر پیامبران الهى‏» (ع) نیز جرم محسوب مى‏شود.

اما در نظام حقوقى «کامن لا» فقط نسبت‏به مقدسات دین مسیحیت، حمایتهاى حقوقى اعمال گردیده و سایر ادیان الهى مورد پشتیبانى قانونى قرار نگرفته‏اند، به همین دلیل با وجود آن که قضیه توهین «سلمان رشدى‏» به پیامبر گرامى اسلام (ص) در کشور انگلستان واقع شده و این کشور محل وقوع جرم محسوب مى‏گردید ولى دادگاههاى این کشور عمل مزبور را غیر قابل تعقیب اعلام نمودند که این مساله نه تنها موجبات اعتراض شدید مسلمانان را برانگیخته است‏بلکه برخى از حقوقدانان غربى نیز نتوانسته‏اند در مورد تبعیض‏آمیز بودن این قاعده و غیر منطقى و ناعادلانه بودن آن سکوت نمایند.

در این نوشتار به بررسى تطبیقى این موضوع در نظام حقوقى «اسلام‏» و «کامن لا» پرداخته‏ایم.

مقدمه مقاله حاضر از سه گفتار تشکیل گردیده است، در گفتار اول «قلمرو مفهوم توهین به مقدسات‏» مورد بحث قرار گرفته است‏یعنى بررسى این موضوع که در حقوق اسلام، توهین به مقدساتى همچون «پیامبر» گرامى اسلام (ص) و «ائمه معصومین‏» (ع)، مورد حمایت‏حقوقى قرار گرفته و از جرایم مهم به شمار مى‏رود.

اما در نظام حقوقى «کامن لا» فقط نسبت‏به مقدسات دین مسیحیت‏حمایتهاى جدى اعمال گردیده و سایر ادیان الهى مورد پشتیبانى حقوقى قرار نگرفته‏اند.

در گفتار دوم تحت عنوان «مجازات توهین به مقدسات‏» این موضوع را مورد بررسى قرار داده‏ایم که جرم توهین به مقدسات در حقوق اسلام از این نظر که نسبت‏به «غیر مسلمانان‏» (کافر ذمى) نوعى انعطاف و تخفیف در مجازات را پذیرفته است، از منظر حقوق بشر درخور توجه است زیرا برخلاف مفهوم این جرم در کامن لا، حقوق اسلام در این جرم، نسبت‏به غیر مسلمانان نه تنها تبعیضى روا نداشته بلکه در مقایسه با مسلمانان، براى آنان مجازات خفیف‏ترى مقرر نموده است.

در گفتار سوم با عنوان «فلسفه جرم انگارى توهین به مقدسات‏» به تبیین این مساله پرداخته‏ایم که فلسفه جرم‏انگارى توهین به مقدسات در حقوق اسلام، همانا برخورد با «نظم و اخلاق عمومى‏» (1) است زیرا در یک جامعه دینى بویژه جامعه مبتنى بر «حکومت دینى‏» ، با توجه به تعلق خاطر شدید افکار عمومى پیروان ادیان الهى به مقدسات و رهبران دینى که علاوه بر دارابودن شخصیت‏حقوقى خاص، از شخصیت‏حقیقى ویژه‏اى نیز برخوردارند، چگونه ممکن است اهانت‏به مقدسات روا شمرده شود؟

!

در حالى که حتى در یک جامعه مبتنى بر حکومت دموکراتیک، اهانت‏به اصول جامعه دموکراتیک که موجب برهم‏زدن نظم و یا اخلاق عمومى گردد، از نظر قانونى روا نیست و یا لااقل در عمل قابل تحمل نخواهد بود.

گفتار اول: قلمرو مفهوم توهین به مقدسات در این گفتار به بررسى این مساله خواهیم پرداخت که توهین به مقدسات از نظر گستره مفهومى تا چه حد قابل تسرى است؟

و به عبارت دیگر آیا جرم توهین به مقدسات در نظام حقوقى «اسلام‏» و «کامن لا» صرفا شامل مقدسات مربوط به همان دین است‏یا مقدسات سایر ادیان را نیز مورد حمایت قرار مى‏دهد؟

الف) قلمرو توهین به مقدسات در نظام حقوقى اسلام 1- قلمرو توهین به مقدسات از دیدگاه مذهب شیعه از دیدگاه فقهاى شیعه جرم توهین به مقدسات آنگاه محقق مى‏شود که پیامبر گرامى اسلام (ص) و یا ائمه معصومین (ع) مورد اهانت و یا استهزا قرار گیرند.

(2) برخى از فقها، دشنام به پیامبر و یا یکى از امامان را نوعى ارتداد دانسته‏اند.

(3) اگر چه از نظر مجازات و دیگر آثار حقوقى، دقیقا از احکام و قواعد مربوط به ارتداد تبعیت نمى‏کند.

بسیارى از فقهاى شیعه در توهین به مقدسات، حضرت زهراء (سلام الله علیها) را نیز ملحق به سایر معصومین (ع) دانسته‏اند.

(4) البته در یک ضابطه کلى مى‏توان گفت هر آنچه که از دیدگاه اسلام در شمار مسائل ضرورى و قطعى قرار گیرد توهین به آن، جرم است مانند توهین به قرآن، مسجد الحرام، کعبه و سایر شعائر الهى و مقدسات ضرورى اسلام، اگر چه از نظر «میزان مجازات‏» (5) با هم تفاوت دارند.

(6) بر اساس قاعده حرمت اهانت‏به مقدسات، توهین به مطلق مقدسات دینى حرام است (7) ولى جرم بودن آن دسته از مقدسات دینى که در حد ضرورى دین نباشد، نیاز به دلیل دیگرى دارد.

بر اساس این ضابطه، هر آنچه که مربوط به مقدسات سایر ادیان الهى باشد ولى از جمله مقدسات ضرورى دین اسلام نیز به شمار آید داخل در قلمرو جرم توهین به مقدسات خواهد بود، مانند لزوم احترام به پیامبران الهى و یا تورات و انجیل واقعى و تحریف نشده.

علاوه بر این، برخى از فقهاى نام‏آور شیعه بدین موضوع تصریح نموده‏اند که اهانت و ناسزاگویى به دیگر پیامبران الهى نیز همان مجازاتى را دارد که براى توهین به پیامبر گرامى اسلام (ص) و معصومین (ع)، مقرر گردیده است.

شهید ثانى از جمله فقهایى است که اهانت‏به سایر انبیاى الهى را نیز مانند توهین به پیامبر گرامى اسلام مستحق مجازات دانسته است.

(8) به اعتقاد ایشان اهانت‏به دیگر پیامبران الهى بدین جهت ممنوع است که لزوم احترام به انبیاى الهى و گرامى‏داشت آنان از ضروریات اسلام است و بنابراین، دشنام به آنان موجب ارتداد است.

(9) به نظر مى‏رسد لازمه این تعلیل منطقى در کلام شهید ثانى آن است که توهین به سایر مقدسات ادیان الهى که از مقدسات ضرورى اسلام محسوب مى‏گردد، نیز ممنوع باشد به عنوان نمونه بر اساس دلالت صریح قرآن کریم، حضرت مریم ( علیها السلام) از بانوان پاکدامن عصر خویش بود.

و به دلیل برخى اتهامات ناروا (10) ، قرآن بر پاکدامنى ایشان تاکید ورزیده (11) و ایشان را به عنوان بانوى نمونه معرفى کرده است.

(12) حال اگر کسى نسبت‏به این بانوى گرامى اتهام بى عفتى روا دارد مرتکب توهین به مقدسات اسلام گردیده است و مانند اهانت‏به مادر گرامى پیامبر اسلام (ص) و یا دختر گرامى ایشان، مستحق مجازات خواهد بود.

(اگر چه این اتهام خود نوعى اهانت‏به شخص پیامبران نیز محسوب مى‏شود.) و یا اهانت‏به انجیل و تورات واقعى که از دیدگاه قرآن این دو کتاب - آنگاه که دستخوش تحریف نشده بودند - مانند قرآن کریم نورانیت داشته و از قداست‏برخوردار بوده‏اند.

(13) شیخ ابو الصلاح حلبى یکى دیگر از فقهاى بنام شیعه، نیز صراحتا توهین به سایر انبیاى الهى را مانند توهین به پیامبر گرامى اسلام (ص)، قابل مجازات دانسته است.

(14) بنابراین شمول جرم توهین به مقدسات نسبت‏به اهانت‏سایر پیامبران الهى، از نظر قواعد فقه شیعه هیچ منعى ندارد و اگر چه فقط برخى از فقهاى شیعه بدان تصریح نموده‏اند ولى از آنجا که دیگر فقهاى شیعه مخالفتى صریح با این موضوع ابراز نداشته‏اند انتساب این نظریه به آنها نیز بعدى نخواهد داشت و شاید به همین دلیل «ابن زهره‏» در این مساله ادعاى «اجماع‏» نموده است.

(15) مرحوم صاحب جواهر نیز پس از نقل نظر شهید ثانى و ادعاى اجماع ابن زهره، نسبت‏به این نظریه گرایش نشان داده است.

به اعتقاد ایشان روایتى که از پیامبر گرامى اسلام نقل گردیده، صراحت در این موضوع دارد که هر کس پیامبرى را مورد دشنام قرار دهد مجازات او قتل است.

(16) اگر چه این حدیث در برخى از منابع معتبر روایى شیعه نیز موجود است (17) اما آن دسته از فقها که سایر پیامبران الهى را نیز داخل در حریم مقدسات اسلام مى‏دانند صراحتا به این حدیث استناد نکرده‏اند.

2- قلمرو توهین به مقدسات از دیدگاه سایر مذاهب اسلامى دیگر مذاهب اسلامى، در خصوص گستره مفهوم توهین به مقدسات و سایر شرایط مربوط به آن با مذهب شیعه اختلاف زیادى ندارند.

مالکیه بر این عقیده‏اند که توهین و دشنام به خداوند یا پیامبر گرامى اسلام (ص) و یا دیگر پیامبران الهى، مستوجب قتل است.

(18) بنابراین فقهاى مالکى صراحتا توهین به سایر پیامبران الهى را نیز داخل در مفهوم توهین به مقدسات اسلام دانسته‏اند.

(19) فقهاى مذهب حنبلى بر این عقیده‏اند که اهانت‏به خداوند و یا پیامبر اسلام (ص) و یا دیگر پیامبران الهى و یا کتب آسمانى، مستوجب کفر است.

(20) برخى از فقهاى مذهب شافعیه نیز هر گونه اهانت‏به قرآن، خداوند، پیامبر گرامى اسلام و یا دیگر انبیاى الهى را که توسط کافر ذمى صورت گرفته باشد موجب نقض قرار داد ذمه دانسته‏اند (البته در صورتى که در پیمان ذمه چنین شرطى قید شده باشد.) .

(21) اما حنفیه بر این باوراند که اهانت‏به پیامبر اسلام (ص) توسط کافر ذمى موجب مجازات نیست‏بلکه فقط از این عمل نهى خواهد شد.

زیرا توهین کافر ذمى به پیامبر اسلام صرفا زیادت بر کفر است و بدین جهت مستحق مجازات نیست.

(22) در مذهب زیدیه توهین به پیامبر گرامى اسلام (ص)، مستوجب مجازات قتل است.

(23) بنابراین، فقهاى سایر مذاهب اسلامى هم غالبا توهین به مقدسات را شامل توهین به سایر پیامبران الهى نیز دانسته‏اند و در منابع روایى آنان نیز در این خصوص روایاتى بدین مضمون نقل شده است که هر گاه کسى به انبیاى الهى توهین نماید مستحق قتل است.

(24) ب) قلمرو توهین به مقدسات در نظام «کامن لا» در نظام حقوقى «کامن لا» (25) از دیر باز، توهین به مقدسات با عنوان " Blasphemy " جرم شناخته شده است.

بر اساس تعریفى که حقوقدانان غربى از این اصطلاح ارائه نموده‏اند، قاعده مزبور نه تنها شامل توهین به مقدسات مى‏شود بلکه هر گونه انکار مسیحیت، یا کتاب مقدس و یا انکار وجود خداوند مصداق این جرم به شمار مى‏رود.

(26) در انگلستان این مساله که صرفا انکار حقانیت دین مسیح و یا اعتبار کتاب مقدس از طریق نوشته، چاپ، آموزش و یا بیانات همراه با توصیه، بر اساس قانون، جرم شناخته شده و براى آن مجازات‏هاى متعددى در نظر گرفته شده است، موجب تحیر بسیارى گردیده است.

(27) اما با وجود گستردگى مفهوم قانونى " Blasphemy "، در سال‏هاى اخیر در حقوق انگلستان انتقادات مطرح شده در باره دین مسیحیت، فقط در صورتى که همراه با توهین و بى حرمتى باشد موجب محکومیت است.

(28) بررسى قلمرو مفهوم " Blasphemy " در کامن لا با توجه به اعتبار قانونى آن در حقوق فعلى انگلستان، موجب پرسش مهم‏ترى است‏بدین بیان که بر پایه چه ملاک و منطقى در کشور انگلستان بر اساس قاعده پیش گفته، فقط مقدسات دین مسیحیت مورد حمایت قرار گرفته و سایر ادیان الهى از چنین پشتیبانى برخوردار نیستند؟

آیا این قانون، آشکارا با نفى تبعیض بر اساس مذهب که در بسیارى از اسناد بین المللى مربوط به حقوق بشر مورد پذیرش واقع گردیده است، منافات ندارد؟

با توجه به این که توهین نسبت‏به پیامبر گرامى اسلام (ص) به وسیله «سلمان رشدى‏» در کتاب «آیات شیطانى‏» در کشور انگلستان واقع شده است، دادگاه انگلستان چنین استدلال نمود که قانون " Blasphemy " فقط توهین به مقدسات مسیحیت را جرم دانسته و سایر ادیان را مورد حمایت قرار نمى‏دهد.

(29) برخى از حقوقدانان منصف غربى برخلاف نظر دادگاههاى انگلستان، اعتراض مسلمانان را نسبت‏به حقوق انگلستان پذیرفته و این انحصار گرایى در مذهب را نوعى تبعیض بر اساس دین قلمداد نموده و در نتیجه قانون مزبور را مخالف ماده 9 و 14 کنوانسیون اروپایى حقوق بشر دانسته‏اند که بر پایه آن هر گونه تبعیض بر مبناى دین ممنوع اعلام شده است.

(30) برخى دیگر از حقوقدانان غربى براى حل این مشکل، پیشنهادى را مطرح نموده‏اند که بر اساس آن، قانون توهین به مقدسات در انگلستان سایر ادیان را نیز مورد حمایت قانونى قرار دهد.

(31) بنابراین مى‏توان گفت که در جرم توهین به مقدسات، حقوق اسلام در مقایسه با نظام کامن لا، از نظر حمایت از سایر ادیان الهى، با