امام سجاد (ع)
دوره ای که امام سجاد (ع)در آن زندگی میکرد،دورانی بود که همه ارزش های دینی دست خوش تحریف و تغییرامویان قرار گرفته و مردم یکی از مهمترین شهرهای مذهبی(مدینه)،می بایست به عنوان برده یزید با او بیعت کنند احکام اسلامی بازیچه ئ دست افرادی چون ابن زیاد،حجاج و عبدالملک بن مروان بود.
اینان برخلاف نصوص دینی از مسلمانان جزیه می گرفتند و با اندک تهمت و افترایی مردم را به دست جلادان می سپردند.
در سایه چنین حکومتی آشکار است که تربیت دینی مردم تا چه اندازه تنزل کرد و ارزش های جاهلی چگونه احیا خواهد شده است.امام سجاد در این شرایط، شخصیتی بودند که همه ی مردم تحت تاثیر روحیات و شیفته ی مرام و روش او قرار گرفتند.
یکی از محدثین می گفت:« ما رإیت هاشمیا افضل من علی بن الحسین ولا افقه منه».
از جاحظ نیز نقل شده است که می گفت«درباره ی شخصیت علس بن حسین، شیعی، معتزلی،خارجی عامی وخاصی همه یکسان می اندیشند وهیچ کدام تردیدی در برتری و تقدم او(بر سایرین) ندارند».
حضرت را که اهل سجده بود و آثار ان بر پیشانیش ظاهر بود«ذی الثفنات» می گفتند.
اوردند که وقتی ان حضرت وضو می گرفت رنگ چهره اش دگرگون می شد.
وقتی علت را می پرسیدند،فرمودند«اتدرون بین یدی من ارید ان اقوم».
در دادن صدقه و رسیدگی به محرومین نیز زبان زد بوده اند و پس از شهادت او فهمیدند که 100 خانواده از انفاق و صدقات او زندگی می کردند.امام در مسافرت نسبش را از همراهان پنهان می کرد.
از ایشان سوال شد که: ما بالک اذاسافرت کتمت نسبک اهل الرفقه؟
ان حضرت فرمودند: دوست ندارم به نام رسول خدا چیزی را بگیرم که نمی توانم مانند ان را به دیگری بدهم.
امام سجاد وشیعیان:
در واپسین روز واقعه کربلا، شیعیان در بدترین شرایط،از لحاظ کمی و کیفی و نیز موقعیت سیاسی و اعتقادی قرار گرفتند.شیعیان واقعی امام حسین که در مدینه و مکه بوده و یا موفق شده بودند که از کوفه به او ملحق شوند،در کربلا به شهادت رسیدند.زندگی امام سجاد در مدینه و دور بودن از عراق فرصت هدایت جریانات شیعی کوفه را از امام گرفته بود.
در چنین شرایطی که تصور نابودی اساس تشیع وجود داشت، امام سجاد می بایست کار را از صفر شروع کند مردم را بسمت اهل بیت بکشاند.
در چنین شرایطی که تصور نابودی اساس تشیع وجود داشت، امام سجاد می بایست کار را از صفر شروع کند مردم را بسمت اهل بیت بکشاند.
تاریخ گواه است که امام سجاد در طول 34 سال فعالیت،شیعه را از یکی از سخترین دوران های حیات خویش عبور داد.دورانی که جز سرکوبی شیعه به وسیله ی زبیریان و امویان نشان روشنی ندارند.
در این سال ها2 نهضت شیعی در عراق رخ داد.یکی از 2نهضت نهضت توابین بود که رهبری ان را سلیمان بن صردخزاعی به همراهی چند تن از دیگر سرشناسان شیعه در کوفه بر عهده داشتند و رابطه سیاسی خاصی بین توابین و امام سجاد وجود نداشته و انچه بیشتر رنگ نهضت شیعه را نشان داد شرکت فعال معروفین شیعه کوفه در این نهضت و مایه هایی عاطفی آن است یعنی توبه به سبب عدم حمایت از حسین بن علی و شهید شدن به عنوان تنها راه پذیرش این توبه.
امام سجاد پس از حادثه کربلا دریافته بود که امکان احیای این جامعه ی مرده با در دسترس گرفتن رهبری آن وجود ندارد.
به علاوه درگیر شدن در یک حرکت سیاسی دیگر،با وجود قدرت دیگر احزاب،خطراتی را در پی داشت که به ریسک آن نمی ارزید.به همین دلیل ماهیت حرکت امام در دوران امامت آن حضرت به خوبی نشان می دهد که حرکت امام تنها یک حرکت سیاسی نبوده و در بسیاری از موارد به وضوح بر کنار از سیاست به معنای مشخص فعالیت سیاسی بوده است.
برخورد های امام با امویان اولین بر خورد امام با حاکمان اموی پس از واقعه کربلا در رویارویی با عبید الله بن زیاد بود،مدتی بعد از واقعه کربلا،مردم مدینه ضمن شورش علیه امویان،شورش حره را سامان دادند.این شورش به رهبری عبدالله معروف به غسیل الملائکه بود که رنگ آن ضد اموی و علیه یزید و زندگی ضد اسلامی و غیر دینی او بود امام سجاد و دیگر هشمیان موضع موافقی در این ماجرا نداشت به همین دلیل شمار از افراد خانواده ی خویش از شهر خارج شد.
کوچکترین موضع امام به عنوان رهبر شیعه خطیرترین پیامد را برای شیعه داشت به همین دلیل در این حادثه که چندان خط و ربط روشن،بلکه درستی نداشت شرکت نداشت.زمانی نیز که مسلم بن عقبه،معروف به مسرف،حرکت مردم مدینه را سرکوب کرد و یکی از بزرگترین جنایات عصر اموی را مرتکب گردید با علی بن حسین به ملایمت برخورد کرد و این به دلیل آن بود که امام در این حرکت شرکت نداشت.مسلم از مردم چنان بیعت گرفت که خود را برده ی یزید بدانند ولی با علی بن حسین به صورت عادی بیعت شد.
صرف نظر از اینکه در موضع گیری ائمه باید وضع سیاسی و مخالفت نظامی و ایجاد تشکیلات و مبارزه را در نظر بگیریم شرایط خاص هر دوره وظیفه هر امام در هر موقعیت و شرایطی، اقتضای عمل خاصی را دارد.
امام سجاد در روایتی فرمود:کسی که امر به معروف و نهی از منکر را ترک گوید،همچون کسی است که کتاب خدا را کنار نهاده و بدان پشت کرده مگر آنکه در تقیه باشد.
تکیه بر اصل تقیه گرچه قرآنی است اما از لحاظ فقهی بیشتر از ناحیه امامانی تاکید گردید که خود گرفتار آن بودند.
در جمع باید گفت، ملایمت امام در برخورد با امویان ،سبب شد تا امام زندگی ازادی در مدینه داشته و کمتر توجه مخالفان را به خود جلب کند.
به علاوه بعد علمی امام در جهت حفظ دین تجلی بیشتری بیابد.تمجیدهای فراوان از امام که از زبان عالم اهل سنت باقی مانده شاهد این گفته است.
بهره گیری امام سجاد از دعا: هنگامی که جامعه دچار انحراف شده،روحیه ی رفاه طلبی و دنیا زدگی بر آن غلبه وفساد سیاسی و اخلاقی و اجتماعی ان را در محاصره قرار داده و از نظر سیاسی هیچ روزنه ای برای تنفس وجود نداشت، امام سجاد توانست ازدعا برای بیان بخشی از عقاید خود استفاده کند و بار دیگر تحرکی در جامعه برای توجه به معرفت و عبادت و بندگی خداوند ایجاد کند.
صحیفه ی سجادیه ی مشهور ،که اندکی بیش از 50 دعا را در بردارد ،تنها بخشی از دعاهای امام سجاد است که گرد آوری شده است.
تکیه امام در پیوند دادن محمد و ال او ، امری است که خداوند آن را ضمن دستور بر صلوات بر رسول آورده و اهمیت زیادی برای بیان عقاید شیعی دارد.
یکی از مضامین مهم سیاسی – دینی صحیفه ، طرح مساله امامت است.مفهوم امامت به صورت یک مفهوم شیعی ، که علاوه بر جنبه داشتن احقیت برای خلافت و رهبری ، جنبه های الهی عصمت و بهره گیری از علوم انبیا و مخصوصا پیامبر اکرم را در حدی بالا نشان می دهد.
گریه امام سجاد در قالب این دعاها و بندگی و عبادت واقعی امام ، درسی آموزنده برای جامعه ی فاسد ان روز بود که بنی امیه اسلام را مورد تمسخر قرار داده بودند .
بدین ترتیب گریه ی امام نیز خود به خود موجب گردید تا در موارد زیادی مردم نسبت به واقعه کربلا هشیار شوند .
این علاوه بر ان بود که امام خود وقایع کربلا را در موارد متعدد نقل می فرمود.
امام سجاد و بردگان از تلاش های امام، که هم جنبه ی دینی داشت و هم سیاسی، توجه به قشری بود که بویژه از زمان خلیفه دوم به بعد و مخصوصا در عصر امویان مورد شدیدترین فشار های اجتماعی بوده و از محرومترین طبقات جامعی اسلامی در قرون اولیه به شمار می رفتند.امام سجاد همانند امیر المومنین که با برخورد اسلامی خویش بخشی از موالی عراق را به سمت خویش جذب کرد،کوشید تا حیثیت اجتماعی این قشر را بالا برد.
زمانی که امام سجاد از مسجد خارج می شد شخصی بدو دشنام گفت،موالی امام بر او هجوم بردند اما امام آنها را از این کار باز داشت و فرمود آنچه از باطن ما بر او مستور مانده بیش از این است که می گوید و به این ترتیب او را شرمنده ساخت و سر انجام مورد لطف امام قرار گرفت.
امام باقر (ع): پنجمین امام شیعه ، محمد بن علی بن حسین است که به باقر شهرت یافته است.مادر آن حضرت، فاطمه دختر امام حسن بن علی است.بدبن ترتیب امام باقر نخستین کسی است که پدرش ار نسل امام حسین و مادرش از نسل امام حسن است.
روز تولد آن حضرت را در برخی از نقل ها اول رجب و در برخی دیگر سوم صفر دانسته اند.سال تولد امام در منابع متعددی 57 هجری و در برخی 56 یا 58، سال تولد آن حضرت دانسته شده است.روز رحلت امام را هفتم ذی حجه وبرخی ربیع الاول و یا ربیع الثانی دانسته اند.
امام پنجم شیعیان،افزون بر لقب شاکر و هادی به طور عمده به لقب باقر شهرت یافته است.معنای باقر شکافنده است.
موقعیت علمی امام باقر(ع) بی تردید از نظر بسیاری از علمای اهل سنت،امام باقر در زمان حیات خویش شهرت فراوانی داشته و همواره محضر او از دوستدارانش، از تمامی بلاد و سرزمین های اسلامی پر بوده است.موقعیت علمی ایشان به مثابه شخصیت عالم و فقیه، به عنوان نماینده علوم اهل بیت بسیاری را وا می داشت تا از محضر او بهره گیرند و حل اشکالات علمی و فقهی خود را از او بطلبند.
او همانند پدرش امام سجاد که شهرت عظیم علمی در میان مردم داشت، مورد احترام خاص و عام بود.بسیاری از دانشمندان بزرگ اسلامی در باره مقام علمی و موقعیت فقهی حضرتش جملات زیبایی بر زبان رانده است که استاد اسد حیدر آنرا در کتاب خود گرد آورده است.
به جرات می توان گفت که در میان امامان شیعه پس از امیر المومنین سند بخش عمده ای بیشترین قسمت روایات به امام باقر و صادق منتهی می گردد و این به دلیل موقعیت خاص سیاسی جامعه ی آنروز بود که این دو امام بیش از امامان دیگر فرصت نشر علوم آل محمد را پیدا کردند.
امام درگیر اختلافات فقهی بین فرق اسلامی سال های 94 تا 114 زمان پیدایش مشرب های فقهی و اوج گیری نقل حدیث در باره ی تفسیر می باشد .
از علمای اهل سنت کسانی مانند ابن شهاب زهری ،مکحول، قتاده،هشام بن عروه و ....
در زمینه ی نقل حدیث و ارایه ی فتوا فعالیت می کردند.
با نگاهی به فراوانی روایات نقل شده در این دوران و شهرت علم فقه در میان محدثان این زمان ، می توان گفت که علم فقه نزد اهل سنت از این دوره به بعد وارد مرحله تدوین خود شده است.
پیش از ا ن در جامعه اسلامی ، فقه و احادیث فقهی در حد گسترده و به طور کامل مورد بی اعتنایی قرار گرفته بود.
بی خبری مردم زمانی به اوج خود رسید که فتوحات آغاز گردید .
زمامداران و مردم به طوری مشغول کشور گشایی و امور نظامی و مسایل مالی و.....
شدند که فعالیت علمی و تربیت دینی به هیچ وجه جلب توجه نمی کرد.
امام باقر نماینده مکتب اهل بیت و از اولین بانیان فقه و تفسیر از دیدگاه مکتب شیعه.
از نظر این مکتب دسترسی به علوم اصیل اسلامی تنها از طیق اهل بیت ، که باب علم رسول خدا هستند ممکن است و به همین جهت در کلمات امام باقر نمونه های فراوانی وجود دارد که ایشان مردم را دعوت به بهره گیری علمی از اهل بیت کرده حدیث درست را تنها نزد انان می دانند.
مبارزه با یهود و اسراییلیات: از جمله گرو های خطرناکی که آن روزها در جامعه اسلامی حضور داشتند و تاثیر عمیقی در فرهنگ آن روزگار بر جا گذاشتند ، یهودیان بودند .
شماری از احبار یهود که به ظاهر مسلمان شده و گروهی دیگر که هنوز به دین خود باقی مانده بودند در جامعه اسلامی پراکنده شده و مرجعیت علمی و قشری از ساده لوحان را به عهده داشتند.
تاثیری که آنان بر فرهنگ اسلام از خود به جا نهادند ، به صورت احادیث جعلی به نام اسراییلیات پایدار گشت که بیشترین قسمت این احادیث درباره ی تفسیر و مراتب و شیون زندگی پیامبران سلف ، جعل شده بود.
تلاش علمی یهود، در داخل جامعه ی اسلامی به ویژه در محافل علمی آن _ در مسایل فقهی و کلامی نیز تاثیری نگران کننده نهاد و این موضوع در تاریخ چنان روشن است که جای کوچکترین تردید و شبه ای در آن وجود ندارد.
امامان دیگر شیعه نیز بعدها با تعابیری نظیر لاتشبهوا بالیهود می کوشیدند این رابطه فرهنگی نامطلوب را که میان مسلمانان و یهود به وجود امده