نماز و اهمیت آن
1- نماز در تمام ادیان بوده است .
قبل از حضرت محمد (صل الله و علیه و آله) در آئین حضرت عیسی (علیه السلام ) هم نماز بوده است قرآن کریم از زبان او نقل می کند که خداوند مرا به نماز سفارش کرده است : و اوصانی بالصلوه (1) و قبل از او موسای کلیم (علیه السلام ) بوده که خداوند به او خطاب می کند : اقم الصلوه لذکری (2) و قبل از موسی پدر زن او حضرت شعیب بوده است که نماز بر پا داشته است : (( یا شعیب اصلاتک تامرک ))(3) و قبل از همه آنها ابراهیم خلیل الله (علیه السلام ) بوده که از خداوند برای خود و ذریه اش توفیق اقامه نماز را خواسته است : (( رب اجعلنی مقیم الصلوه و من ذریتی )) (4)
و این لقمان حکیم است که به فرزندش می گوید :
یا بنی اقم الصلوه وامر بالمعروف و انه عن المنکر
پسر من نماز را به پا دار و امر به معروف و نهی از منکر کن (5)
جالب آن است که معمولاً در کنار نماز سفارش به زکات می شود ولی از آنجا که نوجوانان معمولاً پول ندارند ، در این آیه در کنار نماز به جای زکات و مالیات به امر و معروف و نهی از منکر سفارش شده است.
2- هیچ عبادتی به اندازه نماز تبلیغات ندارد .
ما در شبانه روز 5 نماز داریم ، در هر نماز ی سفارش به اذان و اقامه شده است و در مجموع این دو ندای آسمانی : بیست مرتبه حی علی الصلوه می گوئیم ، بیست مرتبه حی علی الفلاح می گوئیم ، بیست مرتبه قد قامت الصلوه می گوئیم .
و ده مرتبه قد قامت الصلوه می گوئیم .
با توجه به اینکه مراد از فلاح و خیر العمل در اذان همان نماز است ، هر مسلمانی در هر شبانه روز هفتاد مرتبه با کلمه حی به خود و دیگران برگزار کردن نماز را با شور و نشاط فراوان تشویق می کند .
برای انجام هیچ عبادتی اینهمه شوق و شور بروز نکرده است .
به خصوص که در اسلام سفارش شده است اذان را بلند بگوئید با صدای زیبا بگوئید ، و پاداش بسیار برای اذان نقل شده است .
اذان به حج ، کار حضرت ابراهیم (علیه السلام ) و اذان به نماز وظیفه همه ماست .
اذان شکستن سکوت است .
اذان یک دوره ایدئولوژی و تفکرات ناب اسلامی است .
1- مریم /31 2-طه /14 3- هود /87 4 – ابراهیم / 40 5 – لقمان /17 سیمای نماز – 1 اذان سرود مذهبی است با عباراتی کوتاه و پر محتوا .
اذان هشدار به غافلان است .
اذان نشانه باز بودن جو مذهبی و نشانه حیات معنوی است .
نماز هیچ قید و شرطی ندارد .
(( و اوصانی بالصلوه و الزکوه ما دمت حیا ))(1) هر یک از دستورات اسلامی ممکن است به دلیلی تعطیل شود .
مثلاً رفتن جهاد برای مردم علیل واجب نیست .
روزه برای مریض واجب نیست .
خمس و زکات و حج برای طبقه محروم واجب نیست .
اما تنها عبادت واجبی که تعطیل بردار نیست نماز است حتی در لحظه مرگ ( اگر چه برای زن ها در هر ماه برنامه خاصی وجود دارد ) نماز همراه با مردم داری قولوا للناس حسنا و اقیموا الصلوه ( نمازگزار باید با مردم با زبان خوش سخن بگوید ) با زبان خوش می توانیم نماز را بهتر تبلیغ کنیم .
کسانی که ، با اخلاق و سیره پیامبر اکرم (صل الله و علیه و آله) مسلمان شده اند بیش از کسانی اند که با استدلال عقلی مسلمان شدند .
حتی با کفار هم که انسان بحث و جدل می کند باید صورتی نیکو داشته باشد ، یعنی اول خوبی های آنان را بپذیرد و بعد نفطه نظرهای خود را بیان کند .
نماز اولین واجب بعد از ایمان به توحید و معاد (( الذین یومنون بالغیب و یقیمون الصلوه ))(2) در ابتدای قرآن و سورهی بقره پس از ایمان به غیب که شامل ایمان به خداوند و معاد فرشتگان است ، اولین اصل عملی که مورد ستایش قرار گرفته اقامه نماز است .
انتقاد شدید خداوند به خاطر ترک یا بی توجهی به نماز عده ای ایمان ندارند و نماز نمی خوانند .
((فلا صدق و لا صلی ))(نه تصدیق کرد و نه نماز خواند ) قرآن کریم صحنه جان دادن آمیخته با یک دنیا آه و حسرت این افراد را ترسیم کرده است : عده ای مانع نماز دیگران می شوند ((رایت الذی ینهی عبدا اذا صلی )) (آیا دیدی آن را که مانع بنده باشد ، آنگاه که نماز بخواند ؟) (3) ابوجهل ، وقتی تصمیم گرفت همین حضرت محمد (صل الله و علیه و آله) مشغول سجده شد با لگد ،گردن 1 – مریم /31 2 – بقره /2 3 – علق / 40 سیمای قرآن -2 آن حضرت را در هم بشکند همراهانش او را دیدند که رفت ولی منصرف شد .
گفتند چرا جسارت نکردی ؟!
گفت خندقی از آتش دیدم که در پیش روی من شعله ور بود .
(1) عده ای مسخره می کنند : (( و اذا نادیتم الی الصلوه اتخذوها هزوا )) (هرگاه ندای نماز بلند می کنید مسخره می کنند ) عده ای بی نشاط نماز می خوانند : (( و اذا قاموا الی الصلوه قاموا کسالی )) ( منافقین هرگاه به نماز می ایستند بی حال اند ))(2) عده ای از روی ریا نماز می خوانند : ((یراون الناس و لا یذکرون الله الا قلیلا )) ( و در برابر مردم ریا کارند و جز اندکی یاد خداوند نیستند ) عده ای گاهی می خوانند و گاهی نمی خوانند : (( فویل للمصلین الذینهم عن صلوتهم ساهون ) ( وای به نمازگزارانی که از نمازشان فراموشکارند )(3) عده ای اگر دنیا نباشد به فکر نمازند ولی اگر دنیا مطرح شد از نماز کم می گذارند : (( و اذا راو تجاره او لهوا انفضوا الیها و ترکوک قائما ))( هرگاه لهو و تجارتی دیدند به سوی آن روانه شده و او را در حالی که به خواندن خطبه نماز ایستاده ای وا می گذازند ) ( این آیه اشاره به ماجرایی دارد که : پیامبر اکرم (صل الله و علیه و آله) مشغول خواندن خطبه های نماز جمعه بود .
که گروهی برای فروش اجناس خود شروع به طبل زدن کردند .
مردم از پای سخن پیامبر گرامی (صل الله و علیه و آله) برای خرید بلند شده و به سراغ سروصدا و معامله رفتند و حضرتش را تنها گذاشتند و و بنابر آنچه در تاریخ ثبت شده است فقط دوازه نفر به خطبه های حضرت گوش می دادند !) تلاش برای نماز بعضی مال خود را وقف نماز می کنند ، مثلاً در بعضی شهرهای ایران ( اصطهبانات فارس ) درختان گردوو بادامی وقف شده است تا حاصل آن صرف نو نهالانی شود که به مسجد می آیند .
بعضی برای اقامه نماز کتک می خورند مثل انقلابیون در زندان شاه .
و بعضی مانند زهیر که در تیر باران روز عاشورا جلو امام حسین (علیه السلام ) ایستاد تا امام نمازش را بخواند .
1 - تفسیر نمونه به نقل از مجمع البیان 2- نساء / 142 3- ماعون /4و5 سیمای نماز -3 و بعضی در راه نماز شهید می شوند ، مثل شهدای محراب آیت الله اشرفی اصفهانی ، دستغیب، صدوقی ، مدنی و قاضی طباطبایی .
و بعضی در حال نماز شهید می شوند مثل علی ابن ابیطالب (علیه السلام ) نماز ، کلید قبولی تمام عبادت ها در اهمیت نماز ، همین بس که در فرمان علی (علیه السلام ) به نماینده خود در مصر (محمد بن ابی بکر ) آمده است : نماز را در اول وقت و با مردم بپادار ، زیرا همه کارهای دیگرت ، تابع نمازتوست .
در روایات نیز می خوانیم : اگر نماز قبول شود ، عبادات دیگر هم قبول می شود ، ولی اگر نماز مردود شد ، کارهای دیگر هم مردود خواهد شد .
مثلاً اگر پلیس راهنمائی از شما گواهینامه رانندگی بخواهد و شما مدارک و کارت شناسایی معتبر دیگری ارائه دهید ، طبعاً پذیرفته نخواهد شد .
مجوز رانندگی ، داشتن گواهینامه آن است و بدون آن ، تمام مدارک دیگر بی اثر خواهد بود .
نماز نیز چنین نقشی دارد .
نماز وسیله آزمایش خود در حدیث می خوانیم که هر که می خواهد بداند مقام و منزلت او نزد خداوند چیست ببیند که خداوند نزد او چه مقامی دارد ؟
(1) اگر اذان نماز نزد تو بزرگ و محترم بود تو نزد خداوند احترام داری و اگر نسبت به انجام فرمان او بی تفاوت بودی مقام و ارزشی نزد او نداری و همچنین اگر نماز تو را از فساد و فحشا بازداشت تاثیر و قبول نماز است .
10- نماز اولین سئوال قیامت درحدیث می خوانیم اولین چیزی که در قیامت مورد سئوال و حساب قرار می گیرد نماز است .(2) بخش دوم : فلسفه و روح نماز 11- نماز یاد خداست خداوند به حضرت موسی می فرماید : ((اقم الصلوه لذکری )) (برای یاد من نماز به پا دار) ذکری قلبی ، با روشی مخصوص به یاد خدا بودن و با شیوه ای ابتکاری که اعضای انسان از موی سر تا نوک پا در آن نقش داشته باشند .
هنگام وضو ، هم روی سر را مسح می کنیم و هم روی پا را ، هنگام سجده هم پیشانی بر زمین می نهیم و 1- بحار ، ج 75، بیروت، ص199 2 – بحار، ج7، بیروت، ص 267 سیمای نماز -4 هم انگشت پا .
هم زبانمان تسبیح می گوید و هم دلمان به یاد اوست .
در سجود چشم هامان باید محل سجده ، نیمه باز دوخته شود ، قسمتهایی از بدن باید پوشیده باشد ؛ کمر در رکوع خو شود ، دستها هنگام گفتن (( الله اکبر )) بالا بیاید ؛ گردن نمازگزار باید افروخته باشد و در حالت رکوع کشیده شود ؛ باری به هنگام خواندن نماز باید همه اعضای آدمی به نحوی در خدمت یاد خدا باشند .
12- نماز و تشکر یکی از اسرار نماز تشکر از پروردگار است ، قرآن می فرماید : عبادت کنید خداوندی را که شما و نیاکان شما را آفرید ، هستی شما و همه از اوست (( واعبدوا ربکم الذی خلقکم و الذین من قبلکم ))(1) تشکر از ولی نعمت یک ارزش است .
در سوره کوثر می خوانیم : ما به تو ((کوثر)) و خیر زیاد عطا کردیم پس نماز بخوان (( انا اعطیناک الکوثر فصل ))یعنی به شکرانه عطایای ما نماز به پا دار .
نماز بهترین نوع شکرگزاری است که شیوه آن را خداوند بیان فرموده و تمام انبیاء و اولیا هم آن شیوه را به کار بسته اند .
نماز تشکری است هم عملی و هم ربانی و هم دائمی و هم سازنده .
13- نماز و قیامت مردم نسبت به رستاخیز و معاد چند دسته هستند : به قیامت شک دارند (ان کنتم فی ریب من البعث))(2) به قیامت مظنون اند : ((یظنون انهم ملاقوا الله ))(3) به قیامت یقین دارند : ((و بالاخره هم یوقنون )) (4) منکر قیامت هستند : ((و کنا نکذب یوم الدین))(5) ایمان دارند ولی فراموش کاران اند : ((نسوا یوم الحساب ))(6) قرآن برای رفع شک و استدلال کرده و از مومنان و گمان دارندگان با (( تفاوت )) ستایش کرده است ، و از منکران برهان و دلیل انکارشان را خواسته است .
و برای گروه پنجم تذکراتی داده تا فراموش نکنند .
نماز ، هم شک زداید .
هم غفلت ها را به (( یاد )) بدل می کند .
انسان در هرشبانه روز دسته کم ده بار با گفتن عبارت (( مالک یوم الدین )) مساله قیامت را به خود تلقین می کند و تذکر می دهد .
14- نماز جنگ با شیطان هاست همه ما با کلمه محراب آشنا هستیم .
این کلمه در قرآن نیز درباره نماز حضرت زکریا (علیه السلام ) آمده است : ((هو قائم یصلی فی المحراب ))(7) 1- بقره/21 2-حج/5 3-بقره/46 4-بقره/4 5-مدثر/46 6-ص/26 7-آل عمران /39 سیمای نماز - 5 از ایستادن به نماز ، به قیام در محراب تعبیر شده و محراب در لغت یهنی محل جنگ ، چرا که نماز و حضور در محراب عبادت نیز جنگ با ابلیس است .
15- بریدن از نماز زمینه گرایش به همه مفاسد ((فخلف من بعدهم خلف اضاعوا الصلوه واتبعو الشهوات ))(1) پس از انبیا، گروهی جانشین آنها شدند که نماز را ضایع کردند و شهوات را پیروی .
در این آیه ، اول ضایع شدن نماز را مطرح کرده ، بعد افتادن در دام