دانلود مقاله فقر و غنا

مقدمه:
خداوند تمام مخلوقاتش را به طور مساوی نیافرید یکی را غنی و دیگری را فقیر، یکی را زور و بازو و دیگری را ضعیف و ناتوان، یکی را با اراده و دیگری را سست و بی اراده آفرید تا تمام بندگانش را مورد آزمایش قرار دهد تا بندگانش به صبر پیشه کنند و در برابر ناکامیها و مصائب و آزمایشات الهی صبور بوده تا کفر نورزند و فقر و غنی یک از بحثهای گسترده ای است فقر و غنا را به بنده اش داد تا کسی که فقیر است روی به خدا می آورد و ایمانش مستحکم است ولی همین فقیر از روی تنگدستی گاهی به فقر عناد می پردازد، گاهی غنی هم از بس که غرق لذات دنیوی است خدا را فراموش کرده و گاهی اینگونه نمی باشد فقیر و غنی هر دو به خدا روی آورده و شکرگذار نعمتهای الهی اند.

و این تحقیق در رابطه با فقر و غنا از منابع گوناگون می باشد امیدوارم که مورد لطف شما واقع گردد.

شمسی اسکندری اقدم
دانشجوی رشته فقه و مبانی حقوق
پائیز 83


(فقر زحمتکشان)
اصطلاحی در فرهنگ مارکس کولیان است که فقر مستمر و تدریجی مخصوصاً شایع در طبقه کارگر و همچنین پیشروان خرده پا و دهقانان را که از تضادهای درونی ناشی از تطور سرمایه دارانی منبعث می شود می رساند.
1) بیروآلن، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر ساروخانی، انتشارات کیهان، بهار 1375 ص 9

(فقر)
فقر و آسیب پذیری در جوامع بشری دارای ابعاد گوناگونی است اما جنبه های اقتصادی آن از نمود بیشتری برخوردار است و تا حدی می توان ابعاد مختلف فقر و آسیب پذیری ناشی از تبعات فقر و اقتصادی دانست اگرچه تاکنون برای فقر تعاریف مختلف و تکنیک های گوناگون به لحاظ ابعاد آن از قبیل فقر مطلق و فقط نسبی به عمل آمده است با وجود این بسیاری از اندیشمندان پدیده فقر و محرومیت را لازم و ملزوم همدیگر می دانند و حتی در برخی از موارد آندو را یک مفهوم تصور کرده اند (1)
1) لهسایی زاده- عبدالعی 1374- نابرابری و قشربندی اجتماعی- انتشارات دانشگاه شیراز- نشریه علمی پژوهش نامه علوم اجتماعی- شماره 2- پائیز و زمستان 1381- انتشارات دانشگاه تهران ص 10

مفهوم پیشرفت: پیشرفت حرکتی به جلو و گام به گام است، یعنی حرکتی زنده و فعال و نه جابجایی ساده سنگی که تحت تأثیر عملی نیرویی می غلطد، حرکت مستلزم وجود فاعلی است که عملی را انجام می دهد یا لااقل فشاری را که از عمل نیرویی غلط خارج می تواند بر او وارد شود و به گام گام های خود تبدیل کند (1)
مفهوم فقر:
واژه فقر paurer از ریشه لاتین pauper می آید که با pauces و یونانی penes (فقیر) و penia (فقر) قرابت داشته و با penia (گرسنه) هم خانواده و با واژه ponos (درد) و واژه poine (مکافات- مجازات) نیز هم خانواده است، ولی خویش دورتری دارد.

بنابراین (فقر) را در یونانی با واژه aporia (راه به جایی نداشتن، مشکلی که فقیر با آن دست به گریبان است) تعریف می کند (2)
1) پاول مارک هنری، فقه- پیشرفت- توسعه، ترجمه مسعود محمدی- ص 13
2) همان منبع ص 13

کلمه فقه در علوم اجتماعی و اقصادی، مترادف کلمه poverty در انگلیسی برگزیده شده و کلمه poverty ریشه در کلمه لاتین pouper و کلمه یونانی penia دارد، تاکنون برای این معضل ساخته دست بشری تعریف جامع و مانعی ارائه نشده اما در ساده ترین شکل می توان فقر را با توجه به نقطه مقابل آن عین رفاه walrave تعریف کرد، به این صورت که اگر welfer را در ساده ترین تعریف التی از خوب بون و خوب زندگی کردن بدانیم poverty را می توان محرومیت از زندگی خوب زندگی کردن تعریف کرد و به عبارتی فقدان رفاه و ناتوان از تأمین نیازها.

(1)
1) پاول مارک هنری، فقر- پیشرفت و توسعه- ترجمه مسعود محمدی ص 13

تعریف کنونی فقر: فقیر بودن از نظر بسیاری که دچار آن هستند و غالب کسانی که گرفتار آن نیستند چیز ناخوشایندی است چنانچه در این مورد باید میان فقرا و اغنیا اختلاف عقیده ای باشد ناشی از عمق و در چه احساس این حالت است، زیرا تجربه به عملی فقر حساسیت روی آن را افزایش می دهد، اگرچه همیشه نمی توان به دین امر یقین کامل داشت به احتمال بسیار زیاد در بسیاری جوامع فقرا نسبت به اوضاع اقتصادی نگرانی و حساسیت کمتری در مقایسه با ثروتمندان نشان می دهند (1) 1) ماهیت فقر عمومی- جان کنت گالبرایت- ترجمه دکتر سید محمد حسین عادلی فقر فقر در لغت به معنای شکسته شدن استخوانهای ستون فقرات است و فقیر کسی است که استخوان های ستون فقراتش شکسته باشد گویند: فقرته الداهیه، یعنی حادثه ای کوبنده بر او وارد شد و ستون فقراتش را شکست و نیز به معنای حفر و کندن چاله به کار می رود و فقیر به معنای حفره (چاله) است و فقیر کسی است که ناملایمات، شکاف و حفره در نفس او ایجاد کرده، یا مال او را از بین برده و چالی خالی آن را به صورت حفره ای باقی نهاده است فقر در اصطلاح شرع و اهل آن به چند معنا به کار می رود.

چنانکه راغب اصفهانی به آن اشاره می کند (1) حاجت و نیاز نداشتن لوازم معیشت و زندگی نسبت به کسی که به آنها نیازمند است.

فقر نفس فقر به خدا آیت الله مشکینی- مجله فرهنگی- آموزشی و اجتماعی ناظر امین- آذرودی 1383 فقر در لغت به معنای شکسته شدن استخوان های ستون فقرات است و فقیر کسی است که استخوان های ستون فقراتش شکسته باشد گویند فقرته الداهیه، یعنی حادثه ای کوبنده بر او وارد شد و ستون فقراتش را شکست و نیز به معنای حفر و کندن چاله به کار می رود و فقیر به معنای حفیره (چاله) است و فقیر کسی است که ناملایمات، شکاف و حفره در نفس او ایجاد کرده، یا مال او را از بین برده و جای خالی آن را به صورت حفره ای باقی نهاده است.

فقر در اصطلاح شرع و اهل آن به چند معنا به کار می رود.

چنان که راغب اصفهانی به آنها اشاره نموده است.

(1) حاجت و نیاز: حاجت و نیاز به معنای حقیقی عامش در هر موجودی نسبت به خدای متعال موجود است زیرا همه موجودات در وجود و بقا، بلکه در زوال و نابودی خویش نیازمند خدا و خواست او هستن، چنان که فرموده: انتم الفقراء الی الله (1) همه شما به خدا نیازمندید.

فقر به این معنی یک امر وجودی است.

نداشتن لوازم معیشت و زندگی نسبت به کسی که به آنها نیازمند است: فقر در بیشتر آیات و روایات این باب به همین معناست و آن یک امر عدمی است فقر نفس، به معنای حرص و آزمندی آن به دنیا و متاع دنیوی، و در مقابل آن غنا و بی نیازی نفس قرار دارد.

فقر به خدا: به معنای حالت اعتماد و تکیه نفس به خدا و انقطاع آن از غیر خدا و عدم توجه به اسباب ظاهری.

در این جا درباره معنای اول سخنی نداریم و علم و اقرار به آن از شئون ایمان است فقر به معنای سوم نیز از صفات رذیله است و در آن بحثی نداریم.

در روایات به معنای چهارم نیز اشاره شده است، اما عمده سخنی در این جا معنی دوم است و همین معنای فقر است که از ادله این باب ظاهر می شود.

که فقر به خودی خود امری پسندیده و مطلوب و دارای برتری و رجحان بوده و مورد پسند شرع واقع شده و غنا و نکوهیده و مبغوض بوده و مورد نهی شرع واقع است.

ولی ظاهراً فقر پسندیده دارای چند شرط است: اولاً: حصول فقر نباید از ناحیه کوتاهی مکلف و تقصیر او در سعی و تلاش برای تحصیل روزی آن گونه که خداوند او را امر فرموده باشد والا دارای حسن نیست و مشمول دلایل فضیلت فقر نمی گردد.

ثانیاً: فقر باید با رضا و تسلیم همراه باشد و بی تاب و شکایت به مردم از آن به ظهور نرسد.

ثالثاً: نباید صاحب آن به جهت فشار فقر در گناه بیفتد.

با حفظ این شرایط است که فقر پسندیده می گردد، زیرا در این صورت فقیر با هنا به قضا و قدر الهی راضی و قلباً تسلیم فرمان اوست با این که در تنگنای عیش و تنگی زندگی به سر می برد، به علاوه غالباً اهل چنین فقری عمر خود را در راه دین و اطاعت پروردگارشان و دیگر اموری که برای معاش و معاد خود و برادرانشان سودمند است می گذرانند به جای اوقاتی که اغنیا در دنیای خود مصرف می کنند.

غنا نیز در صورتی نکوهیده و ناپسند است که موجب حرمی بر دنیا و غفلت از خدای متعال و از پرداختن به وظایف و اعمال واجب و مستحب، بلکه وقوع و غرق شدن در گناهان گردد، چنان که اغلب ثروتمندان چنین اند.

از این غنا به خدا پناه می بریم!

و اگر فرضاً ثروتمندی در عین داشتن ثروت بر آنچه شرع از او خواسته مواظبت نماید و حقوق واجب و مستحب اموالش را بپردازد، بلکه توفیق صرف مال در راه خدا و احیای دین او و خدمت به اهل آیین او پیدا کند کارهایی که برای فقیر امکان آن فراهم نیست بی تردید نکوهش های وارده درباره غنا شامل حال او نمی گردد.

خلاصه، چه بسا ثروتمندی که غنایش او را از خدا غافل ساخته، و چه بسا فقری که فقرش او را از خدا غافل ساخته است.

بنابراین اخباری که مطلقاً فقر یا غنا را ستایش یا نکوهش می کنند مربوط به غالب موارد و افراد است نه همه آنها.

بنابراین، فقر نیکو پسندیده است، زیرا ملازمت و مقارنت با چیزی دارد که از نظر عقل و شرع نیکو است، و غنا زشت و ناپسند است، زیرا مقرون به چیزی است که از نظر عقل و شرع مبغوض و ناپسند باشد.

(2) علامه مجلسی فرموده: مقتضای جمع میان اخبار شیعه آن است که فقر و غنا هرکدام نعمتی است از نعمت های خدا که براساس مصالحی به هریک از بندگانش که بخواهد می دهد و بر بنده فقیر است که بر فقر صبر و شکیبایی کند بلکه سکه بگذارد و ثروتمند نیز باید شکرگذارد و به وظایف خویش عمل نماید، پس در صورتی که هرکدام به مقتضادی حال خود عمل کند، غالباً فقیر صابر ثوابش بیش از غنی شاکر است، ولی مراتب هردو مختلف است وظاهر آن است که کفاف و روزی کافی سالم تر و خطر آن از هر دو طرف (فقر و غنا) کمتر است (3) بهتر آن است که ادله این باب را ذکر کنیم تا حقیقت حال روشن گردد زیرا حق شایسته پیروی همان است که از کتاب و سنت استفاده شود.

ستایش فقر: در روایات می خوانیم: فقر ذخیره ای است نزد خدا یعنی اگر شخصی فقیر به نیکی بر آن صبر کند پاداش آن نزد خدا ذخیره می شود.

خداوند فقر و نیاز به امانت نزد خلق خود قرار داده، پس هرکه آن را مخفی و پنهان کند خداوند پاداشی مانند پاداش روزه دار شب زنده دار را به او عطا فرماید.

چیزی از دنیا به کسی داده نشده مگر برای عبرت دیگران، و چیزی از کسی دریغ نشده مگر برای آزمایش خودش.

خداوند در روز قیامت شبیه عذرخواهان به فقرای مومن نظر می کند و می گوید: من شما را در دنیا نه به خاطر حقارتتان در نظر خود فقیر کردم و امروز خواهید دید که با شما چه خواهم کرد در میان چهره های مردم بگردید و هرکه را دیدید که فقط به خاطر من به شما احسان کرده به تلافی احسانش بهشت از جانب من به او عوض دهید و این پرده را کنار زنید و به آنچه عوض دنیا به شما داده ام بنگرید.

آنان گویند: با این چیزهایی که اکنون به ما عوض دادی، آنچه در دنیا از ما دریغ داشتی ما را زیانی نداشته است.

خداوند متعال به موسی (ع) فرمود: ای موسی، هرگاه دیدی فقر به تو روی آورده بگو: آفرین به شما صالحان و هرگاه دیدی ثورت به تو روی آورده بگو: گناهی از من سرزده که در کیفر آن تسریع شده است.

خوشابحال تهیدستان به خاطر صبرشان، آنانند که ملکوت آسمان ها و زمین را مشاهده می کنند.

پیامبر (ص) فرمود: ای گروه تهیدستان، دلخوش باشید و از عمق دل از خداوند راضی باشید تا شما را به خاطر فقرتان پاداش دهد.

به ازای هر جنس و میوه ای که فقیر در بازار می بیند و قدرت خرید آن را ندارد برای او حسنه ای خواهد بود.

دعا نکن که خداوند تو را از خلق خود به نیاز کند، زیرا خداوند روزی هرکه را خواسته بر دست هر که خواسته تقسیم نموده است، بلکه