دانلود مقاله معلم نمونه و ایده آل از دیدگاه قرآن

های استاد ومعلم ایده آل و نمونه از دیدگاه قرآن کریم و احادیث
1.

مقام استاد و معلم نمونه از دیدگاه قرآن کریم :
استاد از لسان وسایط فیض الهی ، در ملکوت عظیم آسمانها ، عظیم خوانده می شود و او را به عظیم ندا می کنند .

استاد از نظر قرآن کریم شأن و منزلت والایی دارد و باید شأن و منزلت خود را بشناسد که خود را ارزان نفروشد و اگر خود را شناخت احساس مسئولیت می کند .

برای اینکه هر چه منزلت بالاتر برود مسئولیت سنگین تر می شود .

از نظر قرآن یا پروردگار عالم کار استاد ، کار خداست ، نقش او در جامعه ، نقش انبیاء است .

قرآن کریم در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
‹‹ بسم الله الرحمن الرحیم
اقرأ باسم ربک الذی خلق .

خلق الانسان من علق .

اِقرأ و ربک الاکرم .

الذی علم بالقلم .

علم الانسان مالم یعلم .

.

›› 1
مراد ما در این آیات بیشتر آیات سه ‍‍‍، چهار ، پنج است .

خداوند می فرماید :‌
‹‹ بخوان قرآن را و ( بدان که ) پروردگار تو که بهترین ، کریمان عالمست (3) آن
خدایی که بشر را علم نوشتن به قلم آموخت (4) و به آدم آنچه را که نمی دانست بالهام خود تعلیم داد (5) ›› 2
این آیاتی است که طبق قول مشهور در همان وهله اول بر پیامبر اکرم نازل شد و در این آیات پروردگار عالم خود را یک معلم قلمداد می کند .

در جایی دیگر قرآن کریم هدف از بعثت رسول اکرم (ص) را و فرستادن همه کتاب های آسمانی را ، آموزش و پرورش می داند .

قرآن در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
‹‹ هو الذی بعث فی الامین رسولا منهم یتلو علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه ›› 3 .

آسمانی را آموزش و پرورش می داند .

قرآن در این باره چنین اظهار نظر می نماید :
با توجه به این آیه و آیات دیگر 2 ، کار یک معلم آموزش و پرورش است که هر ردیف با کار پیامبران بر شمرده شده است .

مطلبی دیگر که از این آیات می توان فهمید این است که شاید هدف بعثت یکی تهذیب نفوس ( تربیت ) و دیگری بالا بردن سطح معلومات انسان ( آموزش ) است و اینها همه حاکی از نقش والای معلم و استاد است و کسی نباید آن را سبک بشمارد .

در جایی دیگر قرآن کریم درجه و مقامی به استاد و معلم می دهد که اگر شبانه روز هم به آن افتخار کند باز هم کم است ‍، قرآن کریم در این باره می فرماید :
‹‹ .

وَمن احیاها فکانما احیا الناس جمیعا ›› 3
‹‹ .

کسی که دیگری را احیاء کند ، گویی همه مردم را احیاء کرده است ›› .

تفسیری که از این آیه شده است در مجمع البیان به نقل از مجاهد و زجاج و مختار بن انباری و مروی از امام باقر (ع) بیان شده است : ‹‹ اما کسی که انسانی را از غرق یا سوختن یا آوار یا هر عامل کشنده ای نجات دهد یا او را از سرگشتگی حفظ کند ، مثل این است که همه انسانها را زنده کرده است و خداوند اجر احیاء کننده همه انسانها را به او می دهد ، زیرا وی به خاطر اینکه برادر مؤمنشان را حفظ کرده ، گویا همه آنها را حفظ کرده است .

امام در دنباله بیان خودش فرمود :‌ از آن بهتر این است که انسانی را از گمراهی حفظ و او را به راه راست هدایت کند 4 ›› قرآن کریم در آیه دیگر درباره مقام استادان چنین می فرماید : ‹‹ یرفعُ‌ اللهُ الذین آمنوا منکمٌ و الذین اوٌتٌو العلمَ‌ درجاتِ ››‌ 5 خدا به آنان که در جمع شما جامعه بشری ، به حق ایمان آوردند .

نیز به آنانکه از علم و دانش بهره مند هستند ، رفعت مقام اعطا می کند { تا در ظل چنین مقام رفیعی از سایر مردم ، ممتاز باشند } .

ابن عباس گوید :‌ خداوند بلند نموده کسانی را که با ایشان علم داده از مؤمنین بر کسانی که علم نداده درجه ها و مرتبه هایی .

1 به نقل از شهید ثانی ( ره ) ، در قرآن کریم علما و دانشمندان با پنج امتیاز برجسته از سایر گروه ها ممتازند .

2 1 .

ایمان ، قرآن در این باره می فرماید : ‹‹ و الراسخونَ فِی العلم یقولٌونَ آمَنا ›› 3 آنانکه گام های راسخ و نافذی را در پهنه علم برداشتند و به درون فضا و محیط علمی راه یافتند می گویند ما سرا پای قرآن را باور می داریم .

2 .

اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند ، قرآن درباره این مطلب می فرماید : ‹‹ شَهِدَ اللهُ اَنَهُ لا اِلهَ اِلا هُوَ و المَلئِِکَهُ و َ اُولٌوا العلم ››‌4 خدا بر وحدا نیت و یگانگی خود گواهی می دهد .

و نیز فرشتگان و دانشمندان گواهند که جز خداوند معبودی دگر نیست .

3 .

اندوه و تأثر و گریستن از بیم پروردگار : ‹‹ اِن الذین اوتو العلم مِن قَبلهِ اِذا یُتلی عَلَیهم .

و یَخروُن للاذ قان و یبکون و یزیدهم خشوعا ››‌ 5 ‹‹ حتما مردمی که پیش از آن ، از علم بهره مند گشتند ، آنگاه که آیات خداوند بر آنان خوانده شود .

سر طاعت بر حکم آن فرود آورند و گریستن را آ‌غاز کنند و خواندن قرآن بر خشوع و زاری و انعطاف آنها بیفزاید ›› .

4 .

خشوع و انعطاف درونی ، قرآن در این باره نیز می فرماید : ‹‹ و یزیدٌهم خشوعا ››‌ 1 ‹‹ تلاوت قرآن و تابش خورشید حقیقت کتاب آسمانی بر مراتب خشوع و انعطاف آنان می افزاید ›› 2 .

5 .

ترس و بیم از خدا :‌ قرآن کریم در این باره چنین می فرماید : ‹‹ اِنَما یخشیَ اللهَ مِن عِبادِهِ العلَماء ›› 3 ‹‹‌ در جمع بندگان الهی ،‌ فقط علما هستند که ترس و بیم از خداوند و حس تقوی و پرهیز کاری در دل آنها راه دارد ›› .

البته این پنج امتیاز برجسته صرفا از آن دانشمندان و استادان و معلمینی است که دارای بصیرت معنوی و بینش الهی هستند .

قرآن کریم در این باره این چنین اظهار نظر می نماید : ‹‹ بَل هوَ آیاتٌ بینَاتُ فی صدور الذین اوتوا العلم ››‌4 ‹‹ بلکه قرآن ، نشانه های روشن و آشکاری است در سینه های مردمی که علم و دانش به آنها ارزانی شده است ›› .

البته این مطالب و تعابیر قرآنی که ارزش و فضیلت علما و استادان و معلمان و علم را به ما می نمایاند .

بخشی از فضایل و امتیازهایی است یا مقاماتی است که در قرآن کریم به چشم می خورد ، وگرنه آیات الهی در ارج و بزرگداشت مقام و اعتبار و ارزش علما و دانشمندان و استادان و معلمان فزون تر از آن است و ما به خاطر اختصار برخی از آنها را ذکر نموده ایم .

2 .مقام معلم در روایات اسلامی در این قسمت به چند روایت درباره مقام استاد و معلم اشاره می کنیم که نظر پیشوایان دینی و ائمه اطهار (ع) را نیز در این باره بیان نموده باشیم : پیامبر اکرم (ص) در این باره چنین می فرمایند : ‹‹ فضیلت و برتری مقام عالم بر عابد ، همسان با فضلیت و رجحان من ( پیغمبر ) بر پایین ترین افراد مردم است .

زیرا خداوند و فرشتگان و ساکنان آسمان و زمین حتی مورچگان در لانه خود و ماهیان دریا بر عالم و دانشمندی که مردم را به خیر و سعادت رهنمون است درود می فرستند .

1 ایشان در حدیثی دیگر می فرمایند : ‹‹ قلیلُ العِلمِ خیرٌ مِن کثیر العِبادَهِ ››‌ 2 ‹‹ عالم و دانشمند هر چند مایه علمی او اندک باشد بهتر و ثمر بخش تر از عابدی است که هر چند عبادت و مراتب بندگی او زیاد باشد ›› .

علی (ع) در این باره این چنین می فرمایند : ‹‹ العالمُ اَفضَل مِنَ الصَائمِ القائم المجتهد ›› 3 ‹‹ عالم و دانشمند ، والاتر و برتر از کسی است که روزها را به روزه می گذراند و شبها را به عبادت پروردگار ، آن هم توأم با کوشش و رنج ، سپری می سازد و همت خویش را صرفا به روزه داری و سحر خیزی به منظور عبادت و نیایش پروردگار صرف می کند ›› .

امام حسین (ع) در این باره می فرمایند : ‹‹ ذلک بانَ مجاری الامور و الاحکام علی ایدی العلماء بالله ››‌ 4 یعنی .

‹‹ مجاری امور و احکام بدست دانشمندان و علماء ( اساتید ) است که به خدا اعتقاد داشته و مطیع او هستند ›› .

همچنین امام صادق (ع) در این باره چنین می فرمایند : ‹‹ من تعلم العلم و عمل به و علم لِله دعی فی ملکوت السَماوات عظیما فقیل تَعلم لِله ›› 5 ‹‹ یعنی کسی برای خدا دانش آموز و به آن عمل کند و به دیگران یاد دهد .

در ملکوت آسمان ها عظیم خوانده می شود و گویند که این کس برای خدا دانش آموخت و برای خدا به آن عمل کرد و برای خدا به دیگران یاد داد ›› .

اگر دقت کنیم گرچه در حدیث شریف به طور مستقیم به لفظ معلم اشاره ننموده است ولی در حقیقت مضمون حدیث اشاره به شغل شریف معلمی دارد .

بنابراین از آیات و روایات فوق استفاده می نماییم که مقام و شأن و منزلت یک استاد و معلم ، بسیار بالاست و اولین ویژگی ایده آل یک استاد و معلم همین است که خودش پی به چنین مقام و اعتباری ببرد ، در این صورت احساس مسئولیت می کند و در ساختن جامعه و افراد جامعه تلاش و کوشش می کند .

یعنی اگر استاد و معلمی قدر خود را دانست آنگاه قدر افراد جامعه و جامعه را هم می داند .

ایمان استاد و معلم نمونه دومین ویژگی یک استاد و معلم نمونه که او را از سایر گروه ها ممتاز می نماید ایمان و باور و اعتقاد او به خداوند و مبدأ و معاد می باشد .

قرآن کریم در چند مورد ، این امتیاز ویژه را برای دانشمندان و اساتید بر می شمارد و در این باره چنین اظهار نظر می نماید : ‹‹ و بشر الذین آمنوا و عملوا الصالحات اَن لهم جنات تجری من تحتها الانهار .

›› 1 ‹‹ و مژده ده ای پیغمبر کسانی را که ایمان آوردند و نیکوکاری پیشه کردند که جایگاه آنها باغهایی است که نهرها در آن جاریست .

›› در وصف علما چنین می فرماید : ‹‹ و الراسخونَ فی العلمِ یقولُونَ آمَنا ›› ‹‹ آنان که گام های راسخ و نافذی را در پهنه علم برداشتند و به درون محیط و فضای دانش راه یافتند می گویند ما سراپای قرآن کریم را باور می داریم ›› .

‹‹ منظور از رسوخ به معنای ثبوت و استحکام است و این تحسین و علم را در مقابل آنهایی قرار داده که در دل انحراف و کژی دارند ›› 2 قرآن کریم ، در جایی دیگر وقتی سخن از معرفت و علم و دانش و ایمان است ، خردمندان و علما : ‹‹ اساتید و معلمین ›› و متدینین را با فرشتگان نام می برد و این چنین می فرماید : ‹‹ شَهدَ اللهُ اَنهُ لا اله الا هو و الملائکهُ و اولوا العلم ›› 3 ‹‹‌ خدا بر وحدانیت و یگانگی خود گواهی می دهد و نیز فرشتگان و دانشمندان گواهند که جزء خداوند معبودی دیگر نیست ›› .

قرآن کریم ‹‹ ایمان ›› را به مثابه ‹‹ زیور ›› برای انسان تبیین نموده است و در این باره چنین می فرماید : ‹‹ و لکنَ الله حَبَبَ الیکم الایمان و زینهُ فی قلوبکم ›› 1 ‹‹ ولیکن خدا مقام ایمان شما را محبوب شما گردانید و در دلهاتان نیکو بیاراست ›› .

یعنی ، خداوند اعتقاد و به مبدأ و وحی و نبوت را محبوب انسان قرار داد و این عقیده و ایمان را زیور جان آدمی قرار داد .

پس زیور انسان نه آن انگشتر فلزی که بر دست دارد و نه آن درجه فلزی است که بر دوش اوست و نه آن پست و مقامی است که او صاحب آن است ››‌ 2 .

علامه شهید بزرگوار مرتضی مطهری (ره) در مورد ایمان استاد بیانی زیبا و مفید دارد که نقل آن در این مقام بسی شایسته است و تمامی آن بدین شرح است : ‹‹ قرآن کریم در چند جا انسان را مدح می کند و چنین می فرماید : 1 .

او خلیفه خدا