اهمیت مسائل دینی و پیاده نمودن این مسائل از جمله حجاب که در جامعه کنونی از هر سو در معرض تیرهای سهمگین تهاجم فرهنگی میباشد موردی است که دشمن پس از ناکام ماندن 8 سال جنگ تحیلی بر کشور ما که کشور جوانی میباشد به فکر حمله از جهت دیگری نمود و آن تهاجم فرهنگی و تابع مُد و تابع نظریات خود قرار دادن جوانان این مملکت بود.
همان روش کهنهای که در عهد رضاخان تجربه کرد و جهت پیشرفت کار خود ابتدا از حجاب زنان شروع نمود و کمکم توانست برای خود پایگاهی ایجاد نماید، پس همین امر انگیزهای بود جهت بررسی مسائل مربوط به حجاب بانوان در جامعه کنونی و راههایی که بتواند ما را به فطرت خداگونه خود بازگرداند.
طرح مسئله: من در دبیرستان مطهری 2 که یکی از مدارس ناحیه 1 شهر همدان میباشد و از سطح زندگی نسبتاً خوبی برخوردارند و دارای 6 کلاس دوم است درس میخوانم، با شروع سال تحصیلی در رشته ریاضی در میخواندم اما احساس نمودم که در رشته انسانی به مسائلی که در ذهن من مطرح میباشد بهتر میتوانم پاسخگو باشم، پس با تغییر رشته به مطالعه و تحقیق در مورد مسائلی که مایل به یافتن جواب آنها بودن پرداختم، یکی از آن مسائل بررسی حجاب در بین دختران جوان جامعه بود و چه کارهایی میتوان به عنوان یک دختر مسلمان انجام داد تا دختران جوان مادین را در زندگی و ایمانی و هدایت به راه الهی و صراط مستقیم توجه کنند و آن را محور قرار دهند.
چگونه است که بسیاری از دانشآموزان کلاسهای بالاتر و حتی مقاطع بالاتر، با اینکه سالها تحت تعلیم و آموزش قرار میگیرند هنوز تا حد بسیار با مسائل اعتقادی دینی بیگانه هستند.
چرا حتی بسیاری از بزرگسالان ما که بعضاً دارای مدارک بالاتر نیز میباشند هنوز احساس نمیکنند که دین برای زندگی آنهاست، آنهم برای تمام زندگی.
سؤالاتی که ذهن مرا بخود مشغول کرده این است که چگونه دانش آموزی که از اول راهنمایی تا کنون مسائل دینی را جزء درسهای مدرسه خوانده است و در خانواده و محیط اجتماعی هم با آن برخورد داشته است هنوز یک انسان بدون انگیزه است و مسائل اعتقادی در زندگی او آن گونه که زیبنده یک دختر مسلمان است مطرح نمیباشد.
جمع آوری اطلاعات (شواهد)
برای بررسی بهتر مسئله لازم دانستم که با چند نفر در زمینه کارم مشورتهایی داشته باشم، سعی نمودم نظرات حداکثر افراد را در کارم دخالت دهم، لذا با مربی پرورشی مدرسه خودمان و معلم دینی به مصاحبه و گفتگو پرداختم و چگونگی کارم را توضیح دادم و از آنها راهنمایی خواستم، ارشادات آنها در تسهیل کارم نقش اساسی داشت.
گروه بعدی مدیر و معاونین مدرسه بود، که با آنها صحبت نمود، آنها نیز این کار را پر زحمت و در عین حال بسیار مفید دانسته و البته نظرات و پیشنهاداتی ارائه نمودند که از آنها نیز استفاده شد.
چند تن از مشاوران پایههای مختلف و اولیاء دانشآموزی نیز کسانی بودند که در این مورد با آنها مشورت شد، آنان نیز آنرا مفید دانسته، چند نفر از کادر محترم اداره آموزش و پرورش نیز کار را دیده و آنها را مورد تأیید قرار دادند.
انتخاب راههای پیشنهادی:
راه حلی که برای نقصان یا رفع این مورد به نظرم رسید این بود که در کلاسی که درس میخواندم به فعالیت پرداخته و در ساعات بحث و گفتگو یا صحبتهای دوستانه افکار دوستان را به سمت پژوهش و تفسیر که باعث تفکر و تعقل در آیات گردد و استفاده از نهج البلاغه و حدیث و داستان زندگی علما و خوابهای روحانی و معنوی آنان و دوستان و سخنان علمای بزرگ کمک بگیرم، تا همکلاسیها با علاقه هم به مسائل درسی پرداخته و هم به رعایت صحیح حجاب بپردازند.
مبنای کار من در این زمینه تفکر بوده است که دانش آموزان در طول دوران تحصیل یکساله خود روزی یک مطلب را در زندگی پیاده نمایند طولی نخواهد کشید که تمام مسائل دینی مخصوصاً حجاب را عملاً در زندگی خود پیاده نموده، پس با این دیدگاه چند راهحل در نظر گرفته و آنان را آزمودم.
راهحلهایی که سبب ایجاد انگیزه خودباوری دینی و رعایت حجاب در بین دوستان گردد.
راهحلهایی که سبب ایجاد انگیزه خودباوری دینی و رعایت حجاب در بین دوستان گردد.
1- تفکر و تعقل پیرامون آیات درس عفاف کتاب دین و زندگی2 در مواقع خارج از ساعات درسی و بحث و گفتگو پیرامون آنچه که تفکر نمودن و بیان نظرات و عقاید خود در گروه همکلاسیها 2- شرکت در نماز جماع و تشویق دوستان به این امر 3- خود به عنوان یک الگوی عملی سعی نمودم مواردی که لازم است یک دختر مسلمان رعایت کند، انجام دهم.
4- نوشتن تحقیق پیرامون مسئله با همکاری دوستان و همکلاسیها و ارسال آنان از طریق مدرسه با همکاری بزرگوارانه مدیر محترم مدرسه به ناحیه و استان.
5- با کمک مدیر و اولیای دانش آموزان نشست پرسش و پاسخ با علماء بزرگ برپایی و برگزاری جلسات ادعیه - معرفی دوستان به پژوهشگاه معلم استان جهت استفاده آنان از منابع علمی آن پژوهشگاه با کمک کارت عضویت ماردم.
مرحله اول اجرای آزمایش ابتدا همکلاسیهای خود را که 22 نفر بودند و در درس دین و زندگی گروهبندی شده بودند به صورت همان گروهها قرار داده و در ساعات دینی یا پرورشی و یا بیکاری هر گروه پیرامون مسئله حجاب به بحث و گفتگو و بیان نظرات و عقاید گروه پرداخته و در هنگام اذان ظهر در نماز جماعت شرکت مینمودم و دوستان را به این امر تشویق مینمودم و هنگام صحبت بسیار آرام صحبت میکردم و با ظاهر مرتب و آراسته به مدرسه میرفتم و با احترام کامل با دانش آموزان صحبت میکردم و همیشه سعی مینمودم در مسائل درسی یک قدم از کلاس جلوتر باشم و بتوانم یک الگوی عملی برای همکلاسیهایم باشم.
اجرای عمل انتخاب شده: همکلاسیهای من در خارج از محیط مدرسه به گونهای که نشانه تمدن غرب میپنداشتند بیرون میرفتند و افراد انگشت شماری در نماز جماعت مدرسه شرکت مینمودند و رفتارها و کلمات نامطلوب را از خود نشان میدادند.www.zibaweb.com در مرحله بعد: در کنار روش قبل (مانند تفکر و تعقل در آیات و استفاده از منابع پژوهشگاه استان که قبلاً دوستان را به آن پژوهشگاه جهت تحقیق معرفی نموده بودم و پیاده نمودن روش ایجاد خلاقیت و نوآوری در کلاس و سخنان شیرین و معنوی دبیر دینی و پرورش و ایجاد بحث و گفتگو در هنگامیکه دبیر محترم اجازه میداد و به اقتضای کلاس و حضور فعالتر دوستان گویای نقش دین در زندگی آنان بود.
در مرحله بعد: هر روز صبح یک آیه یا حدیث پیرامون حجاب بر روی تخته کلاس و قراردادن مسابقه ختم قرآن در بین دوستان و ختم صلوات جهت سلامتی امام زمان(عج) و تسبیح دست دانش آموزان در محیط مدرسه گویای پیشرفت کار در مدرسه بود.
مرحله آخر: با توجه به محتوای درس دینی که مسائل حجاب و آیات و احادیث درس فعالیت دوستان در کلاس و خارج از کلاس و تشکیل نمایشگاهی با همکاری دبیر محترم دینی و پرورشی نمایشگاه از کارها و خلاقیتهای دوستان که سعی مینمودم منابع علمی را برای آنان معرفی کنم و یا برایشان منابع را تهیه نموده و در اختیارشان بگذارم و نشست پرسش و پاسخ با علماء که به همّت مدیر محترم آموزشگاه انجام گرفت با دوستان به بحث و گفتگو میپرداختیم.
گفتگوی دوستان گویای این بود که فعالیتهای انجام شده در این زمینه مؤثر بوده است، مدیر محترم مدرسه و دبیر دینی و پرورشی نیز در صحبتهایشان از این وضع اظهار رضایت میکردند، و دوستان در رفتارهای ظاهری و رعایت حجاب خود با تفکر و تعمل برخورد مینمودند و شوق بسیاری برای انجام فرائض از خود نشان میدادند و ظاهر آنان بسیار متین و باوقار بود.
گردآوری اطلاعات (شواهد 2 ) گرچه از رفتارها و اظهار نظرهای همکلاسیها و مدیر و معلمان محترم پیدا بود که تغییر و تحول در رفتارهای ظاهری و خودباوری دینی بوجود آمده است، برای اینکه دقیقاً مشخص شود که روشهای بکار گرفته شده مؤثر بوده است یا نه تصمیم گرفتم درباره آنچه انجام دادهام اطلاعات عینی و موثق جمع آوری کنم.
در گفتگویی با معلمان و مدیر مدرسه راههایی را برای مطلع شدن از نتایج کار پیشبینی کردیم.
از آن جمله بود: 1- نظر خواهی کتبی از همکلاسیها درباره موضوع 2- نظرخواهی شفاهی در جلسه بحث و گفتگو از والدین و شورای دانش آموزی درباره روشهای بکار گرفته شده.
3- نظرخواهی مشاورین اهل فن درباره نمونههایی از گزارشها و روش بکار گرفته شده.
4- مقایسه رفتارهای ظاهری و پایبندی به حجاب پیش از آموزش و پس از آموزش.
شواهد جمع آوری شده در این مرحله نشان داد که راههای پیشنهادی مناسب بودند و همکلاسیها از روشها اظهار رضایت میکردند.
رفتارهای ظاهری و نمرات درس دینی هم نشان دهنده این واقعیت بود.
در فرآیند آموزش در کلاس قبل از آموزش درصد نمرات همکلاسیهایم پایین بود، اما بعد از آموزش نمرات تمامی دوستان و رفتارهای ظاهری و خودباوری دینی آنان صددرصد تغییر نموده و در درس دینی میانگین نمرات بسیار خوب بود که در بررسی میانگین زیر نشان داده شده است.
میانگین نمرات بعد از اجراء طرح میانگین نمرات قبل از اجراء طرح 18 13 19 16 20 15 از بررسی میانگین نمرات و فعالیتهای معنوی همکلاسیها در مراحل پس از انجام طرح به انجام فرائض رغبت بسیار داشته و میانگین نمرات درس دینی از نمرات قبل از طرح بیشتر بوده است.
جهت دستیابی به اطلاعات عینی موثق در روشهای بکار گرفته شده پس از نظر خواهی کتبی از همکلاسیهایم درباره اجرای طرح نتایج ذیل بدست آمد.
تعداد همکلاسیهایم 22 نفر میباشد و آخرین امتیاز برای هر سوال 100 میباشد.
تجزیه وتحلیل دادهها: با بررسی دقیق پرسشنامه و محاسبه هر امتیاز و هر سؤال این نتایج حاصل گردید.
خیلی زیاد کم خیلی کم تا چه اندازه رعایت حجاب را دوست دارید.
74% 26% ــ ــ 2- رعایت حجاب برای شما در زندگی مفید است؟
81% 19% 3- رعایت مسائل دینی در چه حد خداشناسی شما را بالا می برد؟
4- تشویق و تقدیر اطرافیان در رعایت مسائل دینی در شما چقدر مؤثر است؟
0 جمع آوری دادهها: جمعآوری دادهها میتوانست از دو طرق مصاحبه و پرسشنامه صورت گیرد ولی روش پرسشنامه مطلوبتر به نظر میرسد.
در این پریش نامه اسامی افراد خواسته نشده، ولی افراد میتوانستند در پایان نظرات و پیشنهادهای خود را بدهند.
در روش مصاحبه، ممکن بود فرد مصاحبه شونده پاسخهای درست ندهد و با توجه به عامل زمان این روش خودبخود منتفی شود.
خیلی کم کم زیاد خیلی زیاد ــ ــ 20 % 80 % تا چه اندازه اسلام بیان کننده احکام اساسی لازم برای سعادت بشر است؟
ــ ــ ــ 100 % اعتقاد به خدا در حل مشکلات زندگی کمک میکند؟
ــ ــ 10 % 90 % اعمالی که انجام میدهیم در آخرت حساب و کتاب دارد.
ــ ــ 10 % 90 % به عنوان وظیفه دینی چقدر مقید به رعایت حجاب خود هستید؟
ــ ــ 15 % 85 % نماز ما را از انجام عمل زشت و گناه باز می دارد.
ــ ــ 25 % 75 % کسب علم یک وظیفه دینی است.
ــ ــ ــ 100 % برای حل مشکلات به اولیای خدا توسل میکنید؟
ــ ــ ــ 100 % حضرت فاطمه (س) را الگوی خود میدانید؟
ــ ــ 20 % 80 % کتابهای دینی را مطالعه میکنید؟
تجزیه و تحلیل درصدها: الف) با بررسی دقیق پرسشنامهها و محاسبه هر امتیاز حاصل گردید که بالاترین امتیاز مربوط به: - تشویق و تقدیر از دانش آموزان - اعتقاد به خدا در حل مشکلات زندگی - توسل به اولیاء خدا برای حل مشکلات - حضرت فاطمه (س) بهترین الگوی عملی - حساب و کتاب اعمال در آخرت - مقید به رعایت حجاب - بالا بودن درجه خداشناسی با رعایت مسائل دینی - بازداری نماز از اعمال نادرست و گناه - اسلام بیان کننده احکام اساسی برای سعادت بشر است.
نتایج: از آنچه گذشت میتوان به نتایج زیر اشاره نمود.
با اجرای این روشها: - دانش آموزان به رعایت مسائل اعتقادی علاقه مند شدند و نشاط و شوق آموختن و عمل نمودن به آنها بالا رفته است.
- اکثر همکلاسیها در انجام فعالیتهای مذهبی فعال شدند.
- اکثر دانش آموزان در درس دینی فعال شدند.
- خود پنداره دانش آموزان درباره رعایت حجاب دگرگون شد و اکثر همکلاسیها به خودباوری رسیدند که انجام فرائض دینی دست وپاگیر نخواهد بود، بلکه لذت بخش هم هست.
- مشارکت در ماین همکلاسیها و مسئولین مدرسه افزایش یافت.
- این شکل کار زمینههای رشد اجتماعی-مذهبی همکلاسیها را افزایش داد.
- عادت به مطالعه و پژوهش و تحقیق بیش از پیش در میان هملاسیها گسترش یافت.
- علاوه بر علاقه به درس دینی و رعایت مسائل مربوط به حجاب نشاط و شوق عمل نمودن به باورهای