از مسائل مهم و از بدایع آفرینش وجود افرادى است که از لحاظ ظاهر با دیگران تفاوت چندانى ندارند ولى از نظر درک و فهم و سرعت انتقال اعجوبه‌اى بحساب مى‌آیند.
ذهن آنان بیدار و اظهارنظر و بررسى و بصیرتشان شگفت‌آور است.
قدرت روانى و توان تفکر در این افراد بسیار بالاست و چیزهائى را در مى‌یابند که دیگر افراد عادى از درک آنها عاجزند.
اینگونه افراد را که عده بسیارى در هر جامعه نیستند باهوش و تیزهوش مى‌خوانند.
یستند باهوش و تیزهوش مى‌خوانند.
گروهى از برگزیده‌هاى همین گروه که در سطح بالاترى از دیگران قرار دارند و درک و فهم بیشتر وسریع‌ترى داشته، درخشندگى و زبدگى بیشترى از خود بروز مىدهند نابغه و یا داراى نبوغ مى‌خوانند.
اینان کسانى هستند که نفسانیاتى فوق تصور افراد عادى دارند و کار و تلاششان ارزنده‌تر و چشمگیرتر است.
نبوغ عالیترین درجه هوش است، اثرش از همه شاهکارهائى که ناشى از تربیت است تجاوز مى‌کند.
زمینه‌اى است سرشتى و مادرزادى که نمى‌توان آن را به کسى هبه کرد.
اگر مربى لایقى باشیم تنها مى‌توانیم آن را در افراد بپرورانیم و رشد دهیم.
اینان بسیار پراستعدادند و درخشندگى دارند ولى معلوم نیست در همه زمینه‌ها این چنین باشند، برخى از آنان در برخى زمینه‌ها نبوغ دارند در موارد دیگر چندان رشدى ندارند.
تفاوتها در هوشمندى
همه افراد، حتى همه کودکانى که در یک خانواده زاده مى‌شوند از نظر هوشى در شرایط و امکانات واحدى نیستند.
برخى از آنها باهوش و برخى باهوش‌تر و عدٌه‌اى هم دچار عقب‌ماندگى ذهنى مى‌باشند تا حدى که قادر به تر و خشک‌کردن خود نمى‌باشند.
در طبقه‌بندى هوشى آنها سه‌گروه را مى‌توان از هم تشخیص داد:
- گروهى که از نظر هوش عادى و طبیعى هستند و اکثریت افراد جامعه را تشکیل مىدهند.
این عده بیش از ۶۶ درصد جمعیت هر کشور را تشکیل مىدهند.
- گروهى از نظر هوشى در سطح پائین‌ترى قرار دارند و نمى‌توانند پابه‌پاى افراد عادى به پیش روند و اینان را کندذهن یا عقب‌ماندگان ذهنى مى‌خوانند که خود سه گروه عمده: آموزش‌پذیر، تربیت‌پذیر و عقب‌مانده عمیق را تشکیل مىدهند.
- گروه سوم که سطح هوش و درک آنها از دوگروه فوق بالاتر است و آنان را افراد باهوش، تیزهوش و در سطح بالاتر نابغه مى‌خوانیم.
- گرو‌ه‌هاى دوم و سوم در طبقه‌بندى افراد باهوش را استثنائى مى‌خوانند.
ملاک‌ها و معیارها
اینگونه افراد براساس ملاک‌ها و معیارهائى از دیگران بازشناخته مى‌شوند.
اهمٌ صفات آنها عبارتنداز:
- وسعت اطلاعات و آگاهى از همه امورى که دیده و شنیده‌اند.
- زبان و بیان قوى‌تر و بالاتر از حدسنى خود، تاحدى که از خردسالى زبان آورند.
- استدلال و منطق نیرومند ناشى از فکر بگونه‌اى که بتوانند دیگران را قانع کنند.
- تمایل به مبارزه براى حل مسائل و قوى‌بودن در مواجهه با آنها و داراى جرأت و شجاعت بسیار.
- قضاوت بسیار قوى و صائب بگونه‌اى که نتیجه جریان را زود دریابند و مورد عنایت قرار دهند.
- علاقمندى به جریانات سیاسی، افکار فلسفى و اجتماعى و حل و بحث و نقد آنها.
- ابتکار و جوش وخروش در به ثمررساندن آنها و حتى ابداع سخن،داستان، افسانه و خلاقیت.
- رغبت‌هاى متلوٌن به گونه‌اى که در هر موردى اگر بایستند بدان سو گرایش پیدا مى‌کنند.
- مکالمه حساب شده و حتى انتخاب لغات در سخن گفتن و توانائى داستان‌گوئى خوب.
- درک و فهم قوى در مطالب شفاهى بگونه‌اى که در کلاس درس مطلب را مى‌فهمند و نیازى به مطالعه مجدد ندارند.
- سازش بیشتر و مخصوصاً بازى با آنها، بویژه بازى‌هاى عقلانى و اندیشیده و حساب شده.
- اعتماد به نفس زیادتر از دیگران بگونه‌اى که به دیگران کمتر وابسته‌اند.
- داراى ثبات عاطفى بیشترند طورى که محبت و کینه و خشم و ترسشان نسبتاً از روى حساب است.
- استقلال طلبى فوق‌العاده‌اى دارند و حاضر نیستند سر درطاعت دیگران داشته باشند.
- داراى ظرفیت هنرى و ذوقى بالا و برجسته‌اى هستند اگر در آن وارد شوند توفیقى بدست مى‌آورند مثل داوین‌چی.
- داراى توان هدایت و رهبرى هستند و در کلاس و بازى مى‌توانند بچه‌ها را به دور خود جمع کنند.
- توان حرکتى - رشدى بسیار خوب و قابل‌قبول دارند و خواهیم دید از این بابت ضعفى ندارند.
- توان ادامه تحصیل در سطوح بالا حتى در دوره دکترا و انجام کارهاى تخصصى و اجرائى مسأله را دارند.
- توان یادگیرى سریع و توأم با درک و فهم.
شناخت تیزهوشان
براى شناخت تیزهوشان از شیوه‌هاى مقدماتى و سرانجام از تست استفاده مى‌شود.
اما شیوه‌هاى مقدماتى عبارتند از:
- ملاحظه نوع سؤالات آنان از پدر و مادر و اطرافیان در خردسالی.
- مشاهده کارهاى حیرت‌آور آنان در سنینى که توقع آن نیست.
- ملاحظه رأى و نظرى که مىدهند و آن رأى و نظر حکایت از ابداع دارد.
- اظهارنظر معلم که او در کلاس فردى فوق‌العاده است اگرچه گاهى معلمان آنها را نمى‌شناسند.
- ملاحظه جریان رشد آنها.
مثلاً در ۸ ماهگى بعضى از کلمات را تلفظ مى‌کنند، برخى از ۹ ماهگى مى‌توانند با تکیه به صندلى بایستند، در ۱۱ ماهگى مى‌توانند راه بروند و جمله را بکار مى‌برند حتى دیده شده که برخى ضمن دیدن ماشین‌نویسى مادر در ۱۸ ماهگى خواندن یاد گرفته‌اند.
تیپ تیزهوشان تیزهوشان و نوابغ از چه تیپى هستند؟
در این زمینه بررسى‌هاى متعددى صورت گرفته است، از جمله بررسى دانشگاه هاروارد است روى زندگى و شرایط دو هزارتن از نوابغ قرون ۴ تا ۰۲ میلادى .
این بررسى‌ها نشان داده‌اند اغلب اینان افرادى بوده‌اند: لجباز، ساده‌دل، داراى حالاتى کودکانه، شکاک در برابر امور، مقاوم در برابر قوانین و ضوابط، و حتى قانو‌ن‌شکن، برخى از آنان داراى بیمارى‌هاى جسمی، و هم داراى روش غیرعادى نسبت به جنس مخالف، بعضى از آنان عاشق‌پیشه و احساساتى بوده‌اند.
اینان داراى دوراندیشی، سرعت‌انتقال، ابتکار، خلاقیت، تخیل‌قوی، قدرت تحمل، ظرفیت روانى بسیارند و در رودر روئى در برابر مشکلات بسیار خوبند.
مسائل را خوب حدس مى‌زنند، درباره امور خوب مى‌توانند پیش‌بینى کنند.
چه بسیارى از آنان اهل مطالعه‌اند و در تحصیل جلوترند.
اغلب اینان در جنبه اقتصادى از طبقات بالاتر از حد متوسطند و شاید مسأله بدان‌خاطر است که عامل محیط از نظر تجارب و غذا و شرایط آن در این رابطه مؤثرند.
دانشمندان حتى رابطه‌اى یافته‌اند بین فقرغذائى و کم‌هوشی.
آمار تیزهوشان کل آنهائى که از حدعادى بالاترند ( از باهوش، تیزهوش و نابغه ) کلاً حدود کمتر از سه درصد افراد جامعه است ولى اگر بخواهیم بصورت ریزترى آمار را عرضه کنیم: - از ۱۶۰ به بالا در ازاى هر ۱۰۰۰۰ نفر حدود ۱نفر - از ۱۵۶ به بالا در ازاى هر ۱۰۰۰۰ نفر حدود ۲ نفر - از ۱۴۶ به بالا در ازاى هر ۱۰۰۰۰ نفر حدود ۶ نفر - از ۱۳۰ به بالا در ازاى هر ۱۰۰۰ نفر حدود ۱۰ نفر - تیزهوشى درحد نبوغ در هرملیون نفر یک نفر است.
در این زمینه عده پسران بیشتر است و ظرفیت و قابلیت آنها زیادتر است.
در هوش از ۱۴۰ به بالا در ازاى هر سه پسر یک دختر داریم.
این عده در بین همه جوامع وجود دارد، از سفید وسیاه، با این تفاوت که گاهى شرایطى فرهنگى سبب افت مى‌شود.
اینکه پاره‌اى از تست‌ها سیاه‌پوستان را عقب مانده‌تر از سفیدپوستان نشان مىدهند بعلت اشکال در تست است که با شرایط جامعه آنها تطابق ندارند.
اهمیٌت تیزهوشان تیزهوشان و نوابغ سرمایه‌ەاى یک جامعه‌اند، مى‌توانند مبدع علم و فکر و فلسفه‌اى باشند.
اختراعى پدید‌آورند، نوآورى‌هائى داشته باشند.
متأسفانه در اغلب جوامع اینان ناشناخته باقى مى‌مانند و حتى والدین و مربیان نمى‌توانند آنان را بشناسند.
چه بسیار از اینان که در جامعه‌اى زندگى مى‌کنند و بعلت عدم امکان شناخت آنها از یکسو، و رشد و پرورششان از سوى دیگر به کارهائى ساده مثل کارگری، کشاورزی، بقالى و عکاسى مشغولند و اگر پرورده مى‌شدند این امکان وجودداشت که چون بوعلى‌سینا، زکریاى رازى و...
ابراز وجود کنند.
حتى در اثر مسامحه‌ها، غفلت‌ها، جهالت‌ها ممکن است سراز جرم و جنایت درآورند و جرائمى را مرتکب شوند که پلیس را بحیرت اندازند.
آثارى از خود باقى نمى‌گذارند و در میان افراد جامعه بصورت عادى به زندگى ادامه مىدهند.
اگر دستگاه تربیتى کشور درباره آنها سرمایه‌گذارى کند و آنها را نیکو بپروراند، استعدادهایشان را شکوفا کند خواهند توانست موجبات رشد و رونق کشور را فراهم نمایند.
آنچه کشورهاى آمریکا و اروپا از صنعت و اختراع دارند.
محصول فکر و نظر نوابغ آنهاست .
علائم و ویژگى‌ها حالات و رفتار اینگونه کودکان اغلب افرادى هستند شلوغ، بنظر عده‌اى ناسازگار.
اغلب آنان افرادى هستند درونگرا، بغرنج، ناتوان در برقرارى ارتباط با افراد کوچکتر و نادان‌تر از خود، در عین‌حال افرادى هستند، بخود متٌکی، خودانگیخته، مستقل از دیگران در شرایطى هستند که خانواده برایشان دنیاى کوچکى است و نمى‌توانند در آن بگنجند و ادامه حیات دهند.
در مواردى ممکن است داراى رفتارى باشند فاقدجاذبه و اغلب داراى دافعه‌اند، لجوجند، رفتار غیردوستانه‌اى از خود بروز مىدهند و گاهى ممکن است دچار بحران گردند و جنون‌آمیزانه کارى انجام دهند و یا عمل وحشیانه‌اى از آنها سرزند و با پشیمانى شدید همراه است.
استعداد و فهم و یادگیری چنین کودکانى یادگیرى سریع دارند بدان‌خاطر که فهم و درکشان بسیار و انتقالشان سریع است.
اینان از هوش سرشارى برخورداند و زود از جزئى به کلى منتقل مى‌شوند و قضایاى متنوٌعى را کشف مى‌کنند.
بمحض شنیدن مطلبى مباحث بسیارى به ذهنشان خطور مى‌کند، در درک آن تأملى نشان نمى‌دهند.
اینان به تنهائى قادر به تحصیل هستند، راحت‌تر از همسالان درس مى‌خوانند و در علوم اطلاعات وسیعى مى‌توانند داشته باشند قادرند دو کلاس یک‌سال بخوانند ولى خوب‌تر از آن غنى‌سازى برنامه و افزایش اطلاعات در آن قسمت است.
معمولاً آنان را قبل از سن مدرسه اسم مى‌نویسند بدان‌خاطر که خود کودکان اعداد و کلمات ساده را طبیعى فرا مى‌گیرند و بسرعت مطالعه کرده و بدان دست مى‌یابند.
و بهمین‌خاطر نیازى به تقلب در درس و امتحان ندارند.
چنین فرزندانى استعدادهاى فوق‌العاده‌اى دارند.
در دوسه سالگى قادرند خوب حرف بزنند کلماتى را ابداع کنند جملاتى بسازند.
در اینان قدرت دلیل‌یابى قوى است و در یادگیرى توان استثنائى دارند، حافظه‌شان بسیار قوى است، توان تخیلیشان، اراده و استدلالشان نیرومند است و از این بابت مى‌توانند براى خود در اجتماع جائى بدست آورند.
بخاطر استعداد فوق‌العاده به کارهاى ذهنى علاقمندند، کنجکاوى نیرومندى دارند، خلاقیت و ابتکارشان بسیار است.
مى‌توانند در هنر پیشرفتى چشمگیر داشته باشند.
و بهمین‌خاطر براى خود سرگرمى‌هاى وسیع و متنوع دارند، نقاشى دارند، در برخى از کشورها اینان موسیقى مى‌آموزند به سرگرمى هاى ریاضى مشغول مى‌شوند.
اخلاق و روابط اینان در وضع و شرایطى هستند که با بزرگترها بازى مى‌کنند به سادگى مى‌توانند با آنها و با دیگران ارتباط برقرار کنند ولى بعلت تفاوت در فکر و رأى دامنه و روابطشان وسیع نیست و حتى گاهى نامعقول و عصیان‌منشانه است.
زمانى هم ممکن است با بالغان و معلمان روش منفى در پیش بگیرند.
گاهى ممکن است اینان اهل ستیزه باشند و با دیگران همکارى و هماهنگى لازم را نداشته باشند، و یااین امکان وجود دارد که در میان جمع به بازى گرفته‌نشوند و در نتیجه منزوى گردند.
این ناسازگارى‌ها در مواردى ممکن است سبب عقب‌ماندگى اجتماعى آنان شود و حتى از درس وابمانند.
از لحاظ اخلاق احساس مسؤولیت دارند، حق گویند، امینند، عامل به تعهدند.
باوجدانند، صادقند، عدم‌تفاخر و عضویت در گروه براى آنها مطرح است ولى تغییرات خُلقیشان شدید است و گاهى ممکن است لجوج و آشتى‌ناپذیر باشند و مخصوصاً نوجوانیشان توأم با تلاطم است.
عاطفى شوخ‌طبعند، خوش‌بینند، ثبات خلقى دارند، مشکل عاطفى آنها اندک است مى‌توانند دوست‌خوبى باشند و در آینده همسر وفادارى شوند.
ثبات عاطفى درآنان بسیار است و مى‌توان از این بابت به آنان اعتماد کرد.
ترسشان زیاد است و البته ترس معقول دارند.
اینان از چیزهائى مى‌ترسند که دیگران از آنها نمى‌ترسند زیرا مى‌توانند عاقبت امرى را حدس بزنند و خطر را نیکو درک کنند.
درهر معرکه‌اى وارد نمى‌‌شوند از کسانى نیستند که دل به دریا زنند.
جسمى براساس بررسى‌هائى که بعمل آمده ( تحقیقات دانشگاه هاروارد) اغلب اینان: - سرى بزرگ، مغزى پرحجم و پیشانى برآمده دارند.
شیارهاى مغزیشان پیچیده‌تر است.
- از نظر جسمى سالم و تکامل چشمانشان خوب است.
- قدشان بلندتر، وزن آنها زیادتر است و در پى آنند که قواى خود را به کار و فعالیت تبدیل کنند.
- ممکن است کوچک و ظریف باشند ولى از چهره‌شان مى‌توان پیشرفتشان را حدس زد.
- برخى از تیزهوشان ممکن است نقص‌هائى داشته باشند.مثلاً کپلر در چشم ضعیف بوده، گوش ادیسون سنگین مى‌شنیده، حتى برخى کوتاه‌قد هم بوده‌اند.
رشد و حرکت اغلب اینگونه کودکان: - اهل جنب‌وجوش و حرکت و بازى هستند و قرار و آرام ندارند.
- زودتر از دیگران به راه مى‌افتند و زودتر سرپاى خود مى‌ایستد.
حتى زودتر دندان در مى‌آورند.
- افزایش وزن و قد و رشد سریع‌تر است گوئى غذا در رشدشان بیشتر مؤثر مى‌باشد.
- جست‌وخیز و انعطاف‌پذیرى بدن در آنان زیادتر است و بهتر مى‌توانند خود را باشرایط تغییر دهند.
- و در کل چنانند که گوئى دائماً در تب‌وتابند و نمى‌توانند در پوست خود بگنجند.
- به بازى بسیار علاقه دارند مخصوصاً بازى‌هاى فکری، و با بزرگترها بازى مى‌کنند.
- اسباب‌بازیشان ابتکارى است، و همبازى‌هاى آنان خیالى و این بازى‌ها پیچیده و دشوارند.
علٌت تیزهوشى نظرات متعدٌدى در این