دانلود مقاله هنر و معماری عصر رنسانس

تاریخچه رنسانس
واژه رنسانس یک لغت فرانسوی به معنی تولد دوباره است.

دوره رنسانس یا مکتب کلاسیک حدود 1300-520 میلادیاز اواخر سده سیزدهم میلادی ، قرون وسطی (یا سده های میانه ) پایان می پذیرد و عصر نوزایی آغاز می شود در این عصر اندیشه و هنر جان تازه ای گرفت ، اروپا از رکود قرون وسطی به در آمد .

به عبارتی می توان گفت در عصر نوزایی دستاوردهای نمدنباستانی یونان و روم ، مجدداً مطرح و حتی تقلید قرار می گیرد .

دانش و هنر پیشرفتهای عظیمی در ایتالیای قرن پانزدهم و شانزدهم بوجود آوردند.

این احیای فرهنگی به رنسانس (یعنی «نوزایی») مشهور شده است.

دانشمندان، شعرا و فیلسوفانی ظهور کردند که با الهام از میراث اصیل رم و یونان با دیدگانی تازه تر به جهان می نگریستند.

نقاشها به مطالعه آناتومی (علم تشریح) پرداختند و اعضای بدن انسان را به شیوه واقعگرایانه ای نقاشی می کردند.

فرمانروایان ساختمانها و کارهای بزرگ هنری را سفارش دادند.

این عقاید تازه بزودی در سراسر اروپا گسترش یافت.

با وجود اختلافی که در مورد تعیین زمان دقیق آغاز رنسانس وجود دارد، اما در تاریخ هنر بدیهی است که تحولات در عرصه ادبیات و هنر یک تا دو قرن پیش از رنسانس صنعتی و علمی رخ داده و تحولات چشمگیری در این عرصه به وقوع پیوسته است؛ به طوری که رنسانس یا تولد دوباره در هنر پیش از صنعت و فلسفه به وقوع پیوسته است.
با وجود این‌که در تاریخ هنر، آغاز رنسانس به اموری همچون سال فتح قسطنطنیه در سال 1453 به وسیله سلطان محمد فاتح و تشکیل حکومت عثمانی به جای دولت بیزانس، یا پایان یافتن بیماری طاعون و اموری از این قبیل نسبت داده شده است؛ اما در نزد مورخان هنر این امر یقینی است که رنسانس هنری از ایتالیا آغاز شده، بدین ترتیب که هنرمندان ایتالیایی بر خلاف دیگر کشورهای اروپایی حاضر نشده بودند به سبک گوتیک در معماری تن دهند و حتی این مفهوم را به صورت طعن و استهزا برای این سبک به کار می‌‌بردند و علیه سبک گوتیک عصیان نموده و به سوی سبک جدید حرکت کردند.

البته عده‌ای از معماران دوره رنسانس مانند برونلسکی (1) که در معماری دوره رنسانس تأثیرگذار بود و به عنوان پدر و بنیان‌گذار معماری رنسانس تلقی می‌شد؛ هنوز تحت تأثیر سبک گوتیک بوده و خود را از سیطره این شیوه رها نکرده و سبک او شیوه‌ای ترکیبی و آمیخته از عناصر گوتیک و رنسانس محسوب می‌گشت؛ اما به هر ترتیب، دوره سبک گوتیک به پایان رسیده بود و در معماری، افرادی همانند برونلسکی و برامانته (2) از جمله مؤثرترین معماران سبک جدید بودند.

این گروه از معماران تلاش می‌کردند تا شیوه‌های کلاسیک معماری روم و یونان را که در تاریخ هنر از شکوه و عظمت هنری برخوردار بود، با پاره‌ای از خلاقیت‌ها و ابداعات، بار دیگر احیا کنند.

به همین دلیل، برامانته می‌کوشید گنبد بنای ساختمان پانتئون را، که یکی از آثار برجسته معماری کلاسیک قلمداد می‌شود، بار دیگر بازآفرینی نماید.

لازم به ذکر است که از جهت اصطلاح‌شناسی و ریشه‌شناسی لغوی، منظور از کلمه رنسانس (3) یا تولد دوباره، در میان موافقان با آن در دوره رنسانس، به معنای بازگشت به سوی سنت‌های کلاسیک هنر روم و یونان بود.

در واقع، مخالفان سبک گوتیک معتقد بودند که می‌خواهند بار دیگر به سوی مولفه‌های هنری روم و یونان بازگردند و آن عناصر را احیا کنند.

یکی از نکات مهم در تاریخ هنر این است که همواره در طول تاریخ، تقابلی میان سبک کلاسیک و مدرسی با سبک‌های مخالف کلاسیک به چشم می‌خورد و پیوسته عصیان و مخالفت در برابر سنت‌های کلاسیک و تعلیمی وجود داشته است.

هر گاه ابداع، خلاقیت، نوآوری و رها شدن از سنت‌های تعلیمی و کلاسیک به اوج خود می‌رسید، دوباره بازگشت به سوی سنت‌های کلاسیک تکرار می‌شد و عده‌ای از هنرمندان جنبش‌ هنری را به سوی مولفه‌های تعلیمی و مدرسی معطوف می‌نمودند.

همان طور که هر از گاهی، عصیان در برابر سبک تعلیمی و کلاسیک شکل می‌گرفت و پاره‌ای از سبک‌های هنری در مخالفت با چارچوب‌های کلاسیک به وجود می‌آمد.
از این رو، پس از رنسانس که بازگشت به عناصر و ویژگی‌های کلاسیک هنر رخ داد، بار دیگر در قرن شانزدهم، سبک‌هایی همچون منریسم، باروک و روکوکو از اصول کلاسیک عدول کردند و یا دوباره پس از جریانات هنری قرن شانزدهم و هفدهم، بار دیگر عده‌ای از هنرمندان طبل نو‌کلاسیک را کوبیدند و رمانتیسم و رئالیسم دگر باره از جنبش نو‌کلاسیک فراروی نمودند و به سوی در خدمت گرفتن عناصری جدید در هنر گام برداشتند.

از دیدگاه هنرمندان رنسانس، هنر روم و یونان رشد یافته و ایده‌آل تلقی می‌گشت و با توجه به سبک‌های پیش از رنسانس همچون گوتیک، بازگشت به سوی هنر یونان و روم، در واقع بازگشت به سبک کلاسیک و مدرسه‌ای بود و به منزله نوعی رشد‌یافتگی و نوزایی تلقی می‌شد.

همان طور که نخستین فیلسوفان عصر رنسانس در قرن شانزدهم، هدف خود را از رنسانس یا تولد دوباره این گونه تفسیر می‌نمودند که می‌خواهند به فلسفه یونان و اندیشه‌های افلاطون و ارسطو بازگردند و تفسیر دوباره‌ای از آثار آن فیلسوفان ارائه دهند.

فیلسوفان عصر رنسانس معتقد بودند که برخلاف عصر نوزایی، در عصر قرون وسطا، نسبت به اندیشه‌های فیلسوفان یونان بد‌فهمی و تفسیر نادرست وجود داشت و تلاش می‌نمودند تا تفسیر و قرائت صحیحی از فلسفه یونان ارائه دهند.

در واقع، چه در عرصه هنر و چه در عرصه فلسفه، یونان و روم به منزله آرمان و ایده‌آل قلمداد می‌شد و هنرمندان و فیلسوفان اولیه، هرچند به تدریج به سوی ابداع و خلاقیت پیش رفتند و از سنت‌های یونانی و رومی فاصله گرفتند، اما در آغاز جنبش رنسانس، خود را وفادار به سنت کلاسیک یونان و روم نشان می‌دادند؛ همان طور که در قرن هجدهم نیز وقتی که سبک باروک مطرح شد، هنرمندان نو‌کلاسیک در مخالفت با سبک باروک، بار دیگر به سوی مولفه‌های کلاسیک گرایش پیدا نمودند.

همانطور که بیان شد، در بسیاری از دوره‌های تاریخ هنر، هر از گاهی، آن گاه که از اصول کلاسیک و مدرسی عدول می‌شد، عده‌ای از هنرمندان در برابر جریانات انحرافی و یا التقاطی برخاسته و سبک کلاسیک را مطرح می‌نمودند.

هنرمندان دوره رنسانس در عرصه نقاشی، مجسمه‌سازی و معماری، به دو دوره رنسانس آغازین یا اولیه و رنسانس پیشرفته یا مترقی تقسیم می‌شوند.

دوره آغازین رنسانس به ابتدای قرن چهاردهم تا دهه دوم قرن پانزده تعلق دارد (1420 – 1300) و دوره دوم رنسانس متعلق به قرن چهاردهم تا پایان این قرن یعنی در سال‌های 1500 – 1420 می‌باشد.

معماری معماری آسانترین هنری است که در آن می توان از تجدید حیاط مضمونهای کلاسیک در دوره رنسانس و انطباق آنها با نیازهای عصر پیروی کرد .

در عهد رنسانس تئوریهای معماری به طرز بی سابقه ای مورد بحث قرار گرفت .

معماری که مبتنی بر قواعد منطقی ، محاسبه و تکنیک است .

شهر در قرون وسطی با دیوارهای دفاعی احاطه می شد و کلیسای جامع در مرکز شهر به طور نمادین قرار داشت .

شهر مطلوب دوره رنسانس از تنوع فوق العاده ای برخوردار بود : کلیسا ، خانه های مجلل ، بیمارستانها و مراکز آموزشی در حاشیه خیابانهای عریض و میدانها به ردیف کنار هم قرار می گرفت .

البته به جزء در مورد بخش کوچکی از پیاچترا و کریمونا در ایتالیا ، این نوع شهر هرگز وجود خارجی پیدا نکرد .

اگر چه شهرهای آرمانی رنسانس هرگز به طور کامل ساخته نشدند اما معماران ، ساختمانهای متعدد طبق ایده آل رنسانس بنا کردند .

معماری از دو اصل اساسی متابعت می کرد : 1- عناصر صوری برگرفته از عهد باستان را بکار می برد و از قواعد پرسپکتیو پیروی می کرد .

عناصر صوری که معماران بکار گرفتند مانند : ستونها ، ستونهای تزئینی ، سرستونها ، پیشانیها و طاقها از روی نمونه های عهد باستان و نوشته های ویترو ویوس طراحی می شدند .

از این عناصر بهره می گرفتند تا دیوارها و فضا هاتی باز به سهولت در معرض دید قرار بگیرند و نوعی حس پرسپکتیو در داخل ساختمانها به وجود آید .

این ساختمانها از حس وحدتی که در ساختارهای کلاسیک وجود داشت بی بهره بودند و در پایان قرن پانزدهم ، برامانته و میکلانژ حس وحدت بیشتری را وارد معماری رنسانس کردند .

2- عناصر کلاسیک بسیار متفارت با معماری گوتیک به نظر می رسید .

نویسندگان رنسانس ساختمانهای گوتیک قرون وسطی را غیر طبیعی می دانستند .

آنها در این عصر نوعی شیوه ساخت رومی را به کار می گرفتند .

دیوارها در قرون وسطی جای خود را به پنجره های بزرگ با شیشه منقوش داده بودند و بار دیگر به سطوح یکپارچه مبدل شدند .

با نمایی از مرر رنگی و با شکلی ساده و بی پیرایه .

آنها ساختمانهای خود را طبق اصول رانهای نظری بنا کردند .

تفاوتهای فراوانی که ساختمانهای رنسانس را از بناهای قرون وسطی متمایز می کرد بیشتر جنبه تزئینی آن بود و به ساختار مربوط نمی شد .

1.کلیساها معماران رنسانس از دو نوع نقشه برای ساختن کلیساها و ساختمانهای مربوط به آنها استفاده می کردند: الف.

نقشه باسیلیکا (مستطیل شکل یا طولی) ب.

نقشه متمرکز الف: نقشه باسیلیکا که به شکل صلیب لاتینی بود .(صلیبی که تیرک عمودی آن بلندتر از تیرک افقی است)بعدها برونلسکی برای ساختن کلیسا های سان لورنتو و سان اسپیریتو به کار گرفت.

هر دو بنا مستطیل شکل دارای سه راه رو ، طاق هایی که روی ستون ها بنا شده اند و یک گنبد بر فراز محل تقاطع صلیب بود.

نوع آوری وی : استفاده از سقف مسطح بر فراز راه رو مرکزی ( که در کلیسا های قرون وسطی قوسی شکل بود ) - سنون هایی که در امتداد راهروی مرکزی ردیف شده بودند - ستون های تزئینی که دیوار ها را در امتداد راهرو های جانبی از هم جدا می کردند.

- پیشانی بالای ستون های تزئینی - .

او در سان اسپیریتو راهرو های جانبی را گرداگرد بازو های صلیب یا جناحین کلیسا و خروجی پشت محراب امتداد داد ، به نحوی که به شدت حس وحدت را در کلیسا ایجاد می کرد.

ب: کلیسای مطلوب رنسانس نقشه کف مدور ویا کف متمرکز داشت ، جذابیت این نقشه به آرای هندسی و مذهبی باز می گشت.

نوع دیگر نقشه کف متمرکز که در کلیسا ها رنسانس به کار می رفت به شکل صلیب یونانی بود که در آن طول هر چهار بازوی صلیب یکسان است.

برونلسکی با "نماز خانه پاتسی" در کلیسای سانتا کروچه در فلورانس معیار دیگری برای ارزیابی آثار آ ینده بنا نهاد .

این نماز خانه ساختاری مستطیل شکل نظیر ساختمانهای قرون وسطی است،اما سقف گنبدین آن شکل دایره واری را بر فضا حاکم می سازداین بنا با استفاده از رنگهای روشن و تزئینات کلاسیک تقویت می شود.

از جمله:پوشه ها ،ستونهای تزئینی با شیارهای تزئینی و عمودی ،سر فرشتگان کوچک بالدار و نقش برجسته های ترنجی که با برآمدگی اندک تراشیده شده اند.

صحن و رواق ساختن صحن و رواق در صومعه ها که در طول قرون وسطی رایج بود طی رنسانس نیز ادامه یافت ، اما سبک آنها تغییر پیدا کرد .

گوتیک که در رواق های قرون وسطی به کار می رفت جای خود را به سبک کلاسیک داد و طراحی ساده تر و یک دست تر شد .

صحن و رواق (حیاطی محصور که گردا گرد آن را راهرویی سر پوشیده قرار گرفته ) مکان مهمی در بناهای مذهبی مدارس ، بیمارستانها حتی قصرها بود .

زیباترین صحن و رواق رنسانس متعلق به واتیکان است که برامانته آنها را طراحی کرده است 3.درگاه و پنجره درگاه و پنجره را از روی الگو هایی برگرفته از عهد باستان درست می کردند .

درگاهها ، روی ستونهای کوتاه و یا تزئینی یک کتیبه و بر فراز آن یک سنتوری مثلث یا نیم دایره دیده می شود .

از سطح داخلی سنتوری برای انواع تزئینات که اغلب مضمونی کلاسیک داشت بهره می گرفتند .

پنجره ها را نیز با فرمهای کلاسیک مزین می کردند .

پنجره را طاقچه ای می پنداشتند که انسانها را قاب می گرفت ، گویی انسانها مجسمه زنده و متحرکند هنر مندان معماری دوره رنسانس برونلسکی برونلسکی در ابتدا پیکر تراش بود اما بعدها به معماری روی آورد .

او اولین کسی است که توانست اجحام سه بعدی را روی کاغذ دو بعدی ترسم کند برونلسکی با آشنایی علم مکانیک توانست در دشوارترین طرحهای معماری دوره خویش موفق شود ، از جمله بنای گنبدی به قطر 140 فوت (42متر) برای کلیسای جامع فلورنس .

که این بنا بدون هیچ گونه تکیه گاهی بر پا شد .

ساختا ری دو جداره که از سیستم تکیه گاه درونی برخوردار بود و آجرهاش به منظور افزایش مقاومت آن به صورت رگچین جناغی تنظیم شده بودند .

گنبد او مظهر رویکرد جدیدی در معماری بود و از زمان بنای آن تا کنون