تاریخچه
وزارت پست و تلگراف و تلفن یکی از سازمانهای بسیار گسترده خدماتی، فنی و تحقیقی و تولیدی دولت ایران است.
این وزراتخانه با بهرهگیری از نیروی دست و اندیشه دهها هزار متخصص، کارشناس، مهندس، کارمند و کارگر و با استفاده از دستگاههای پیچیده مکانیکی، الکتریکی و الکترونیکی وظایف بسیار مهم و حساسی را در قالب سازمان و تشکیلات منظم، در جهت رسیدن به هدفهای کمی و کیفی بر عهده دارد.
وزارت پست و تلگراف و تلفن، از یک سو خدمات خود را در همهی شهرها و روستاهای ایران حتی درون خانهها در اختیار مردم قرار میدهد و از سوی دیگر با سازمانهای بینالمللی و کشورهای دیگر در ارتباط است.
اهمیت و نقشی که این سازمان در امور اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، آموزشی، بهداشتی و سیاسی و نظامی کشور دارد بسیار ارزنده است و از همین رو است که دولت سرمایه عظیمی را به این وزارتخانه اختصاص داده است.
وزارت پست وتلگراف و تلفن که ابتدا از پیوند وزارت تلگراف، وزارت پست، و شرکت تلفن ایران به وجود آمد اکنون سازمان بسیار وسیعی شامل بخشهای تحقیق، تولید، طراحی، نصب، بهرهبرداری و نظارت بر فعالیتهای بیش از 320 کارخانه تجهیزات مخابراتی و الکترونیکی خصوصی است.
وزارت تلگراف در سال 1255 خورشیدی تأسیس شد.
پیش از آن، در سال 1237، برای تأسیس و نگهداری سیمهای تلگراف، اداره تلگراف به وجود آمد.
این اداره در ابتدا بخشی از وزارت علوم بود و چون سازمان آن گسترش یافت و نقش آن در اداره امور جامعه مشخص شد به وزارت تلگراف تغییر نام یافت و نخستین وزیر آن علیقلیخان هدایت ملقب به مخبرالدوله بود .
وزارت پست در زمان ناصرالدینشاه، به سال 1258 خورشیدی تأسیس و مسئولیت آن به امینالملک سپرده شد.
سیسال بعد در سال 1288 وزارت پست با وزارت تلگراف یکی شد و وزارت پست و تلگراف به وجود آمد.
وزارت پست و تلگراف شامل دو بخش پست و تلگراف بود که زیر نظر یک وزیر اداره میشد.
در سال 1306 شمسی در زمان وزارت قاسم صوراسرافیل سازمان جدیدی برای یکی کردن این دو بخش وزارتخانه تنظیم شد و امور حسابداری، کارگزینی و بازرسی دو بخش را هر یک در یک اداره جای داد.
شرکت تلفن ایران در سال 1284 خورشیدی تأسیس شد و تا سال 1308 با سرمایه و مدیریت شرکت خصوصی اداره میشد و وزارت فواید عامه بر آن نظارت داشت.
در این سال امور تلفن به موجب تصویب نامه هیأت وزیران به وزارت پست و تلگراف واگذار و وزارت پست وتلگراف و تلفن (پ-ت-ت) تأسیس شد.
در پایان اسفند 1308 وزارت پست و تلگراف و تلفن علاوه بر سازمان مرکزی، دارای 236 مرکز پستی و تلگرافی بود.
این مرکز وزارتخانه شامل یازده اداره بود که عبارت بودند از : کابینه وزارتی، پست، تلگراف، بیسیم، پرسنل، محاسبات، تفتیش، احصائیه، ملزومات، تلفن و مدرسه پست و تلگراف.
پس از تشکیل وزارت پست و تلگراف و تلفن و توجه بیشتر به امور ارتباطات مراکز پستی و تلگرافی به تدریج افزایش یافت و ادارات مرکزی بیشتر شد بطوری که در سال 1326 تعداد ادارههای مرکزی وزارتخانه به شانزده رسید.
این ادارهها عبارت بودند از :
دفتر وزارتی (به جای کابینه وزارتی سابق)، اداره کارگزینی (پرسنل سابق)، اداره بازرسی (تفتیش سابق)، اداره کل خطوط و بهرهبرداری تلفن دولتی، اداره مرکزی پست، اداره مرکزی تلگراف، اداره کارپردازی (ملزومات)، اداره حسابداری (محاسبات)، اداره بیسیم، اداره آمار (احصائیه)، اداره اطلاعات، اداره حملونقل، اداره تلفن، اداره امور حقوقی، اداره بهداری.
مراکز مهم پستی و تلگرافی در سطح کشور عبارت بود از :
 تلگراف تهران ، پست و تلگراف و تلفن آذربایجان، خراسان، فارس، گیلان، خوزستان، مازندران، کرمان، بوشهر و اصفهان .
تشکیلات کنونی در سالهای اخیر فعالیتها، وظایف و مسئولیتهای وزارت پست و تلگراف و تلفن بسیار زیاد شده به طوری که خدمات گسترده آن در روستاهای بسیار کم جمعیت کشور نیز راه یافته است.
لازمه رساندن خدمات ارتباطی به نقاط دور و نزدیک کشور استفاده از وجود تعداد زیادی نیروهای کارآمد است که اکثر آنها از تحصیلات دانشگاهی لیسانس و دکترا برخوردار هستند.
اداره امور این تعداد کارمند به سازمان و تشکیلات منظم، گسترده و برنامهای همه جانبه نیاز دارد.
 
معاونان وزیر در هفت شاخه معاونت عبارتند از:
معاون اداری و مالی، معاون امور مخابراتی، معاون امور پستی، معاون طرح و برنامه، معاون امور بینالملل، معاون حقوقی و امور مجلس و معاون آموزش، تکنولوژی و امور شرکتها.
شش دفتر وزارتی عبارتند از:
دفتر وزیر، دفتر روابط عمومی دفتر ارزشیابی و بازرسی، دفتر حراست، دفتر گزینش و دفتر هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری.
 دفتر وزیر، دفتر روابط عمومی دفتر ارزشیابی و بازرسی، دفتر حراست، دفتر گزینش و دفتر هیأتهای رسیدگی به تخلفات اداری.
شرکتها، سازمانها، مراکز، مؤسسات آموزشی و کارخانجات وابسته: الف) شرکتها و مراکز شرکت پست جمهوری اسلامی ایران شرکت مخابرات ایران شرکت پست بانک شرکت خدمات هوائی پیام مرکز سنجش از راه دور ایران اداره کل ارتباطات رادیوئی ب) مؤسسات و مراکز آموزش عالی 1- دانشکده مخابرات 2- مرکز تحقیقات مخابرات ایران 3- مرکز آموزش شرکت پست ج) کارخانجات و مراکز تولیدی وابسته 1- شرکت کارخانجات مخابراتی ایران 2- شرکت صنایع ارتباط راه دور ایران 3- شرکت کابلهای شهید قندی 4- شرکت طرح و توسعه تلفن ایران 5- شرکت تولید فیبر نوری شرکت مخابرات ایران شرکت مخابرات ایران، سازمانی است دولتی، که قانون تأسیس آن در سال 1350 تصویب شد.
این شرکت خدمات ارتباطی و مخابراتی بخشهای خصوصی و عمومی و عامه مردم را در داخل کشور و با کشورهای دیگر تأمین میکند و از این راه در فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، بهداشتی و آموزشی کشور بسیار مؤثر است.
مردم ایران از دیرزمان به مسئله خبررسانی توجه داشتهاند.
در گذشتههای دور جارچیها در شهرها و روستاها مردم را از خبرها و فرمانها آگاه میکردند.
در بین شهرها نیز با افروختن آتش و برپا کردن دود اطلاعات خود را به فاصلههای دور میفرستادند.
قاصدان و چابکسواران هم نامهها و پیامها را با سرعت اسب به مقصد میرساندند.
بااختراع تلگراف 1222 ش/ 1844 م، پیامرسانی پا به مرحله جدیدی گذاشت و دولت ایران نیز پس از 14 سال که از مخابره نخستین پیام تلگرافی توسط مورس گذشته بود سیمکشی تلگراف را آغاز و ارتباطات با سیم را شروع کرد.
بدنبال تلگراف، استفاده از تلفن با سیم، تلفن بیسیم، رادیو، تلویزیون و ماهواره به تدریج بیشتر شد و تا آنجا رسید که امروز شرکت مخابرات ایران، از آخرین دستاوردهای علمی و فنی داخلی و خارجی بهره میگیرد و با سرمایههایی عظیم، دستگاههای پیچیده الکتریکی و الکترونیکی مخابراتی را در زمین و فضا به کار میگیرد تا ارتباط بین مردم را سریعتر، دقیقتر و آسانتر برقرار کند.
شرکت مخابرات ایران از کارشناسان آگاه و متخصص در امر تلگراف، تلفن ثابت و سیار، تلکس، فاکس مایل، ویدئوتکس، کامپیوتر، ماهواره...
بهره میگیرد و به تأسیس و علائم، نوشتهها، تصاویر، صدا و هر گونه اطلاعات دیگر میپردازد.
هدفها و وظایف شرکت مخابرات ایران مسئول تأسیس، توسعه، نگهداری و بهرهبرداری شبکه عظیم مخابراتی کشور است.
این شرکت وظیفه دارد ارتباطات مخابراتی را برای دولت و عموم مردم در سطح شهرها و روستاها تأمین کند و پیوسته در جهت بالا بردن سطح آموزش کارکنان یا استفاده از روشهای جدید و وسایل ارتباطی پیشرفته باشد.
یکی دیگر از هدفهای شرکت مخابرات افزایش بهرهوری و شرکت دادن مردم در انجام خدمات مخابراتی کشور و اقتصادی کردن خدمات است از این رو ایجاد شرکتهای مستقل منطقهای مخابراتی و واگذاری ارایه خدمات مخابراتی شهری در محدوده شهرها به بخش غیردولتی از جمله هدفهای این شرکت است.
هدفها و وظایف شرکت مخابرات ایران در برنامه دوم عمرانی کشور توسعه هماهنگ شبکه عمومی مخابرات کشور.
بهبود و گسترش سرویسهای همگانی مخابراتی اعم از سرویسهای موجود و جدید.
تأمین ارتباطات مخابراتی جادههای مهم کشور.
دیجیتالی کردن سیستمهای شبکه مخابراتی.
گسترش ارایه خدمات عمومی مخابراتی به اقصی نقاط مملکت با اتخاذ خطمشی اساسی و سیاستهایی نظیر: ایجاد شرکتهای مستقل منطقهای مخابراتی.
لغو محدودیتهای ورود کالا و تجهیزات مخابراتی و ارتباطی، با رعایت استانداردهای ارایه شده توسط وزارت پست و تلگراف و تلفن.
ایجاد سرویسهای جدید مخابرات توسط بخش غیردولتی بالاخص در زمینههای: ترابری دادهها (سرویس دیتا).
ارتباطدهی به نقاط خاص.
واگذاری ارایه خدمات مخابرات شهری در محدوده شهرها به بخش غیردولتی به منظور اقتصادی کردن ارایه خدمات مشترکین.
ایجاد ظرفیتهای لازم ارتباطی مخابراتی در جهت تحقق طرح آموزش از راه دور توسط دستگاههای مسئول به منظور کاهش هزینههای آموزش.
استفاده از امکانات و توانائیهای بخش غیردولتی در طراحی، نصب، راهاندازی، تعمیرات و نیز فعالیتهای تخصصی و غیر تخصصی.
تلفن در ایران تلفن، در سال 1876میلادی/ 1255 شمسی توسط گراهامبل اختراع شد و به سرعت مورد توجه قرار گرفت و تکامل یافت به طوری که اکنون بیش از 600 میلیون دستگاه تلفن، ارتباط صوتی از راه دور را، میان مردم جهان برقرار میکند.
تلفن در انواع با سیم و بیسیم، ثابت و سیار در خانه، مدرسه، اداره، کارخانه، معدن، مزرعه و نیز در اتومبیل، کشتی، هواپیما به کار میرود و سبب سرعت بخشیدن به کارهای اقتصادی، سیاسی، آموزشی، بهداشتی و...
جامعه میشود.
تلفن در ایران همزمان با شروع کار راهآهن تهران- شهرری در سال 1267 خورشیدی، آغاز به کار کرد.
این تلفن برای ارتباط مراکز واگنها و قطار راهآهن در اختیار صاحب امتیاز آن بود.
صاحب امتیاز راهآهن علاقهمند بود که امتیاز تلفن را در ایران کسب کند.
از این رو به فکر افتاد تا دل صاحبان قدرت را به دست آورد.
ابتدا به سوی کامران میرزا، پسر ناصرالدینشاه روی آورد و یک رشته سیم میان خانه او در کامرانیه، شمال تهران و وزارت جنگ که دفتر کارش بود کشید.
سپس رشته سیم دیگری میان عمارت سلطنتی تهران با کاخ ییلاقی شاه کشید و سومین رشته سیم را میان خانه نخستوزیر- علیاصغرخان اتابک و کاخ نخست وزیری برقرار کرد.
البته امتیازی هم از این بابت به صاحب امتیاز واگن اسبی واگذار شد.
در سال 1280 نخستین امتیاز تلفن ایران به مدت 50 سال به شرکتی واگذار شد که در شهر تبریز به شعاع 24 کیلومتر به ایجاد تلفن اقدام کند.
در 1281 امتیاز تلفن مشهد به مدت نامعلوم واگذار شد.
همزمان امتیاز تلفن گیلان بود که به دوست محمدخان معیرالممالک داماد ناصرالدینشاه داده شد.
شرکت سهامی تلفن ایران به تدریج در تهران و شهرستانها مراکز جدید تلفن را دایر کرد و شماره تلفنها را افزایش داد تا آن که تلفن خودکار مورد توجه قرار گرفت.
در سال 1316 نخستین مرکز تلفن خودکار در تهران به کار افتاد و از آن پس کار در شرکت ادامه یافت تا آن که در سال 1350 شرکت سهامی تلفن ایران و امور تلگراف و تلفن و بیسیم و همه تجهیزات وزارت پست و تلگراف و تلفن درهم ادغام شد و سازمان جدیدی با نام شرکت مخابرات ایران به وجود آمد.
تلفن خودکار با تلفنهای الکتریکی هنگامی دو نفر میتوانند با هم ارتباط برقرار کنند که سیمهای دو تلفن به هم متصل باشد و یک مدار بسته را تشکیل دهند.
در ابتدا تلفنها دوبهدو با یکدیگر ارتباط داشتند و هر خط تلفن فقط ارتباط افراد دو خانه یا دو محل کار را با هم برقرار میکرد تا آن که مراکزی به وجود آمد که به کمک آنها هر نفر میتوانست با چندین مشترک ارتباط یابد.
در هر مرکز تلفن یک تلفنچی یا اپراتور کار میکرد که مأمور اتصال سیم مشترکین با هم بود.
در سال 1891م/1270ش آلمون استروگر یک دستگاه شمارهگیر خودکار اختراع کرد.
دستگاه شمارهگیر خودکار از یک صفحه شمارهگیر و کلیدهای مخصوصی به نام سلکتور تشکیل شده است.
صفحه شمارهگیر بر روی تلفن نصب شده و سلکتور در مرکز تلفن قرار دارد.
با چرخاندن صفحه شمارهگیر مجموعهای از تکانههای الکتریکی به مرکز تلفن فرستاده میشود.
این تکانهها سلکتور را به کار میاندازند و در نتیجه تلفن گیرنده به تلفن مورد نظر ارتباط مییابد: نخستین مرکز شمارهگیر خودکار در سال 1892م/1271ش در شهر لاپورت ایالت ایندیانای امریکا شروع به کار کرد و از آن پس در سایر شهرهای جهان مراکز خودکار تأسیس شد.
در تهران در 21 شهریور 1316 مرکز تلفن خودکار شروع به کار کرد و تلفنهای شماره 4000 تا 6999 به تعداد سه هزار شماره برای مکالمه مستقیم آماده شد شرکت، این تلفنها و مراکز خودکار آنها را از شرکت زیمنس آلمان خریداری کرده بود.
برای آن که کارگران ایرانی طرز کار با تلفنهای خودکار و مراکز خودکار را بیاموزند شرکت تلفن، آموزشگاهی تأسیس کرد و در آن مهندسین آلمانی به آموزش پرداختند.
تعداد سه هزار شماره برای تهران کافی نبود و شرکت ناچار شد که سههزار شماره دیگر به آلمان سفارش دهد.
این تلفنهای خریداری شده هنگام ارسال به ایران، در اثر جنگ از بین رفت و خسارت هنگفتی بر شرکت وارد شد.
خسارت جنگ جهانی دوم به شرکت تلفن ایران معادل 60/270/739/1 ریال برآورده شده است.
نیاز روزافزون مردم به تلفن سبب شد که شرکت از متقاضیان تلفن مبلغ 600 تومان در سه قسط دریافت کند و سرمایه لازم را فراهم آورد.
شرکت با این سرمایه چهار دستگاه سههزار شمارهای، جمعاً دوازدههزار شماره، به شرکت جنرال الکتریک انگلیستان سفارش داد.
این تلفنها به ایران وارد و نصب