دانلود مقاله ضرورت پهنه بندی ناپایداری دامنه ها

کشور ایران جزئی از کمربند چین خورده آلپ – هیمالیا است و سیمای توپوگرافی آن طی آخرین فعالیتهای تکتونیکی و کوهزایی این کمربند شکل گرفته است به طوریکه ناهمواریهای زمین و سطوح شیب دار پهنه های کوهستانی از ویژگیهای بارز آن محسوب می شود.

در دامنه کوهستان هرکجا که شرایط زیستی مهیا بوده، انسان سکنی گزیده و روستاها و شهرها بتدریج شکل گرفته اند بطوریکه اکثر شهرها و روستاهای ایران یعنی بیش از دو سوم مراکز جمعیتی و سکونتی در نواحی کوهستانی و کوهپایه ای واقع شده است.

بسیاری از دامنه ها در نواحی کوهستانی در شرایط ناپایداری قرار دارند و رخداد پدیده هایی همچون زلزله ، دامنه های ناپایدار را مجبور به سقوط می نمایند بطوریکه این حرکات دامنه ای در برخی مناطق موجب ایجاد تلفات و خسارات گسترده ای می گردد.

شیت تجریش در طول جغرافیای 30، 15 – 15، 51 شرقی و عرض جغرافیایی 36 تا 45، 35 درجه شمالی در جنوب رشته کوه البرز واقع گردیده است.
روش تحقیق مورد استفاده ترکیبی از روش تحلیلی و کتابخانه ای می باشد که در روش تحلیلی ابزار تحقیق نرم افزار نقشه و Arcin Fo بوده و در روش کتابخانه ای، ابزار تحقیق، کتابها، پایان نامه های و استفاده از اطلاعات اینترنت بوده است.

سؤالات اصلی که در این مقاله در جستجوی آن هستیم عبارتند از:
1-چه عواملی در ایجاد حرکت دامنه ای مؤثر هستند؟
2-چه نقاطی در معرض حرکات دامنه ای قرار دارد؟
همچنین در این تحقیق از نظرات و پیشنهادات چند تن از استادان محترم (جناب آقای دکتر هدایتی و خانم دکتر قهرودی و جناب آقای دکتر فلاحی نیز استفاده شده است.
نتایج این تحقیق نشان داد که منطقه مورد نظر با توجه به کوهستانی بودن محدوده مورد مطالعه خاک کم عمق، فقر پوشش گیاهی، شیب نسبتاً تند، ارتفاع بالا، شرایط اقلیمی و بارش نسبتاً زیاد مستعد حرکات دامنه ای بوده و همین امر موجب خطرپذیری منطقه بوده، لذا توجه بیشتری در جهت کاهش خسارت ناشی از این حوادث را می طلبد.

از نظر ژئومورفولوژی نواحی کوهستانی از پیوستگی سطوح کم و بیش وسیعی تشکیل شده اند که اصطلاحاً دامنه نامیده می شوند که میزان شیب ویژگی مهم آن است.

به عبارت دیگر ناهمواریها منطبق بر سیستمی از شیب های می باشند که بوسیله عبارات ساده ریاضی قابل درک هستند.

(منبع شماره 14)
شیت تجریش از نواحی کوهستانی ایران است که فضای کوههای آن می تواند در معرض خطرات ناشی از ناپایداری دامنه ها از جمله لغزش، ریزش، سولی فولکسیون، خزش، جریانهای گلی و بهمن ها بوده است که پهنه بندی آن با توجه به عوامل تکنوتیک، سنگ شناسی، شیب، جهت شیب، پوششی گیاهی و مرفولوژی دامنه ها صورت گرفته است.

تعریف ناپایداری دامنه و حرکات دامنه ای (منبع شماره 7)
حرکات دامنه ای مواد عبارت است از جدانشدگی و حمل رو به پایین مواد منفصل خاکی و سنگی تحت تأثیر نیروی جاذبه زمین.

معمولاً مواد جابجا شده بر یک زون نسبتاً مشخص یا بر سطح برشی حرکت می کند و بر اساس معیارهایی مانند سطح گسیختگی، مواد لغزشی، عوامل لغزشی، نوع حرکت و جابجایی مواد و سرعت حرکت و مواردی از این قبیل به انواع مختلفی طبقه بندی می شوند.
بدین ترتیب رویداد حرکات دامنه ای و انواع مختلف آن به عوامل مختلفی از جمله شیب زمین، جنس مواد، پیوستگی و چسبندگی مواد، نحوه استقرار مواد برروی سنگ بستر، نحوه قرارگیری لایه های زمین نسبت به مواد سطحی و ...

بستگی دارد.

با این حال فعالیت این حرکات با حضور آب، یخ، شرایط دمایی، نیروهای تکنوتیکی زمین و مواردی از فعالیت های انسانی تشدید می شود.

این تعریف از حرکات توده ای، امکان بررسی حرکت مواد در همه مقیاس ها و نسبت ها را بدست می دهد.

بنابراین حرکات دامنه ای پدیده هایی را مانند خزش آرام و رو به پایین مواد شامل خاک و خرده سنگها، تا یک حرکت سریع به ابعاد بزرگ و مسافت طولانی را شامل می شود.
بیان مسئله
موضوع مقاله بررسی و تجزیه و تحلیل پهنه بندی خطرپذیری شیت تجریش مقابل ریزش و لغزش می باشد.
محدوده مورد مطالعه در طول جغرافیایی 30، 51 تا 15، 51 درجه شرقی و عرض جغرافیایی 26 تا 45، 35 درجه شمالی واقع است.

اکثر محدوده مورد نظر منطقه کوهستانی است و در قسمت جنوب و جنوب شرقی نقشه قسمتی از شهر تهران واقع گردیده است.

فرایندهای مؤثر بر ناپایداری دامنه ها 1-ارتفاع: استان تهران با توجه به واقع شدن در جنوب رشته البرز و تأثیر از عوامل مختلف از نظر ژئومورفولوژی به سه محدوده کوهستانی، کوهپایه ای و دشت تقسیم شده است که محدوده شمال استان تهران در ارتفاع نسبتاً بالاتری نسبت به جنوب آن واقع شده است و قرار گرفتن در ارتفاعات سبب تأثیر بیشتر از عوامل زمین شناسی و آب و هوایی شده و این محدوده مستعد حرکات دامنه ای بیشتری نسبت به مرکز و جنوب استان می باشد.

2-شیب: شیب یکی از مهمترین عوامل در حرکات دامنه ای است.

میزان شیب در ایجاد حرکات دامنه ای بستگی به شرایط موجود دارد که بسته به درجه و شدت سایر عوامل، میزان درجه شیب مؤثر در این حرکات تعیین می شود.

طبق شواهد موجود منطقه، دامنه هایی با شیبهای بالاتر از 40 درجه در شرایط ناپایداری بسر می برند و تکانهایی با قدرت کم در این مناطق می تواند این دامنه ها را مجبور به سقوط نماید.

3-جهت شیب: جهت شیب به واسطه ارتباطی که با سرعت زمان جذب و از دست دادن رطوبت دارد به عنوان عامل موثر در حرکات دامنه ای محسوب می شود.

دامنه های شمالی به دلیل دریافت کم تابش خورشیدی معمولاً رطوبت خود را کندتر از دامنه های جنوبی از دست می دهند و معمولاً مرطوبترند و در نتیجه سیستم شکل زایی مستقر در دو دامنه شمالی، شمال غربی – غرب با دامنه های جنوب، جنوب شرقی و شرق متفاوت می باشد و به ترتیب در نوع اول ریزش و در نوع دوم لغزش و سولی فلیکسون فعال می باشد.

4-مورفولوژی دامنه‌ها: اشکال دامنه ها بیانگر عملکرد نیروهای درونی و بیرونی می باشد که در طول زمان و بر اثر تأثیر سایر عوامل مرفولوژیک به شکل امروزی خود درآمده است.

5-جنس زمین 1-پالئوزوئیک Paleozoic سازند مبارک = شامل سنگهای آهکی متوسط 2-مزوزوئیک Mesosoic شامل رسوبهای تریاس و کرتاسه 1-2 تریاس سازند الیکا شامل آهکهای ورقه ای سازند شامل سنگهای دولومیتی و آهک دولومیتی 3- سنوزوئیک پالئوس – ائوسن 1-3 واحد = این واحد شامل ماسه سنگ، شیل و کنگلومرا قرمز 2-3 واحد = شامل شیل و ماسه سنگ و توفیت 3-3 واحد = توفهای سبزرنگ توده ای و شیل 4-3 واحد = توفهای سیلیسی و خاکستر توف 5-3 واحد = گدازه های داسیتی – آندزیتی و توف برش 6-3 واحد = گدازه های آندزیتی – بازالتی کاوکدار 7-3 واحد = تناوبی از توف سبزرنگ و شیل 8-3 واحد = تناوبی از شیل و توف 9-3 واحد = توفهای سبزرنگ، توفیت، سیلستون و سنگ آهک 10-3 واحد = توفهای سبزرنگ به همراه توفیت، توف آهکی سنگ واحدهای محدوده کوچکتر توچال واحد = توفهای سبز با لایه بندی خوب واحد = شیل و توفیت واحد = توف سبزرنگ بحالت توده ای واحد = شیل با میانلایه های ماسه و توفیت واحد = ماسه سنگ، ماسه سنگ توفی با میانلایه های کنگلومرا و شیل واحد = رسوبهای آبرفتی، پادگانهای رودخانه و مخروطه افکنه پای کوه واحد = واریزه ها واحد = تراورتن واحد = کنگلومرا 6-اقلیم: اقلیم استان تهران را می توان به سه بخش زیر تقسیم کرد.

الف- اقلیم ارتفاعات شمالی بر دامنه های جنوبی، بلندهای البرز مرکزی، در ارتفاعی بالای 3000 متر قرار گرفته و آب و هوایی مرطوب، نیمه مرطوب و سردسیر با زمستانهای طولانی بسیار سرد دارد، بارزترین این اقلیم، دماوند و توچال است.) ب- اقلیم کوهپایه: در ارتفاع 2000 تا 3000 متری از سطح دریا و دارای آب و هوایی غیرمرطوب و سردسیر، زمستانهای نسبتاً طولانی است مثل آبعلی، فیروزکوه، دره طالقان پ- اقلیم نیمه خشک و خشک با زمستانهای کوتاه و تابستانهای گرم در ارتفاعات کمتر از 2000 متر واقع شده است مثل ورامین و شهریار.

هوای تهران در مناطق کوهستانی دارای آب و هوای معتدل در دشت، نیمه بیایانی است تهران در مرز شرایط جوی بری و اقیانوسی قرار گرفته و تمایل به موقعیت بری بیشتر از اقیانوسی است.

7-پوشش گیاهی: عملکرد پوشش گیاهی در برابر حرکات دامنه ای در بعضی موارد نقش کنترل شده یا در برابر ریزش و سقوط بهمن ایفا می کند و در برخی موارد از جمله در حرکات لغزشی، تشدید کننده ناپایداری ها می باشد.

در این ناحیه پوشش گیاهی دامنه ها عمدتاً از نوع مرتعی و یا اراضی برهنه می باشد.

اهداف تحقیق هدف از این تحقیق: بررسی و تعیین مناطق متعدد حرکات دامنه ای عوامل مؤثر بر این حرکات عوامل تشدید کننده حرکات دامنه ای در نهایت کاربری صحیح در این اراضی به منظور کاهش میزان آسیب پذیری و بهره گیری بهینه از منابع موجود در صورت لزوم تعیین نقاط امن جهت امدادرسانی.

اهمیت پهنه بندی آسیب پذیری با توجه به روند شکل گیری و تحولات ساختمان زمین شناسی کشور طی دوران مختلف و از انواع حرکات دامنه ای و خسارت قابل توجه ببار آمده طی سالیان متمادی گذشته، شکل گیری مراکز جمعیتی و سکونتی (اعم از شهرها و روستاها) بدون توجه به این ویژگی و تهدید آنها به ویژه در مراکز عمده جمعیتی از قبیل تهران تبیین وضعیت آسیب پذیری آنها در برابر حرکات دامنه ای به دلایل ذیل بسیار مهم و ضروری است.

-تنوع ویژگی های زمین شناختی مناطق از نظر ساختمان زمین شناسی، وضعیت چینه شناسی.

-تبیین موقعیت استقرار مراکز جمعیتی و سکونتی و فعالیتی در ارتباط با ویژگی زمین شناختی به ویژه در ارتباط با زونهای زمین ساخت.

-شناخت وضعیت ناپایداری دامنه ها و حرکات دامنه ای مناطق در ارتباط با سوابق حوادث گذشته -پهنه بندی خطر آسیب پذیری مناطق در برابر زمین لغزش -تدوین ضوابط و مقررات در زمینه طراحی مناسب سازه ای و فضای سکونتی اعم از شهری و روستایی در برابر خطر حرکات دامنه ای -تدوین سیاستها و راهبردهای لازم جهت مدیریت بحران در منطقه و تفکیک وظایف عملکردی سازمانها و ادارات.

-استفاده از نتایج این مطالعه به عنوان الگویی فرادست جهت سایر طرحها و پروژه ها -تبین مناطق پرخطر، کم خطر و نسبتاً امن در برابر حرکات دامنه ای به منظور الگوی مناسب جهت مکان یابی مراکز جمعیتی و سکونتی و فعالیتی جدید.

-شناسایی جهات مناسب رشد و گسترش مراکز جمعیتی و تنظیم ضوابط مناسب شهری در ارتباط با آسیب پذیری مناطق در برابر حرکات دامنه ای روش تحقیق برای انجام این مقاله از ترکیب دو روش تحقیق تحلیلی و کتابخانه ای استفاده شده است.

در روش تحلیل از نرم افزار Arcinfo در پهنه بندی شیب و جهت شیب و ناپایداری استفاده شده است.

در روش کتابخانه به بررسی موضوع تحقیق با استفاده از منابع مختلف از جمله کتاب و پایان نامه استفاده شده در انجام این تحقیق به سراغ سازمانها و ارگانهای مختلفی از جمله معاونت مسکن و شهرسازی استان تهران، کتابخانه وزارت جهاد کشاورزی حوضه آبخیزداری وزارت جهاد کشاورزی و ...

رفتیم.

معرفی محدوده مورد مطاللعه استان تهران شهرستان تهران مرکز استان با وسعتی حدود 18814 کیلومتر مربع بین 34 تا 5/36 درجه عرض شمالی و 50 تا 53 درجه طول شرقی واقع شده.

این استان از شمال به استان مازندران، از جنوب به استان قم، از جنوب غرب به استان مرکزی، از غرب به قزوین و از شرق به استان سمنان محدود است.

استان تهران در جنوب شرقی مرکز رشته کوههای البرز که در شمال ایران از آذربایجان تا خراسان با جهت غربی – شرقی کشیده شده قرار دارد رشته کوههای البرز به سه دیواره شمالی (ارتفاعات محدودی از این دیوار در استان تهران و بقیه در استان مازندران است) دیواره میانی (حد شمالی استان را تشکیل می دهد و مرتفع ترین قسمت رشته کوههای البرز مرکزی است، کوه دماوندی با ارتفاع 5671 متر در این قسمت قرار دارد.

این دیوار عظیم کوهستانی به صورت کوههای کندوان و پس از آن کوههای طالقان در شمال غربی استان، تا محل اتصال رود الموت به طالقان رود ادامه می یابد) و دیوار جنوبی دومین بخش از ارتفاعات مرکزی که رودخانه های جاجرود و کرج را بریده و به سه قسمت جدا از هم شامل کوههای لواسانات، شمیرانات، کهار تقسیم می شود.

محدوده تجریش ناحیه مورد بررسی در محدوده طول جغرافیایی 30/50 – 15/51 شرقی و عرض جغرافیایی 36-45،35 شمالی قرار دارد و بخشی از رشته کوه البرز مرکزی و دشت تهران را در بر می گیرد.

شهر تهران در جنوب و جنوب شرقی محدوده قرار دارد.

قسمتی از رشته کوه البرز بخش کوهستانی محدوده را تشکیل می دهد.

بلندترین نقطه آن قله توچال با ارتفاع 3957 متر از سطح دریا