دانلود مقاله سونامی چیست؟

سونامی، واژه‌ای ژاپنی به معنای موج در بندر می‌باشد.

اغلب چنین واژه‌ای توصیفی است برای پدیده‌های مشاهده شده‌که در ارتباط با امواج ساحلی یا امواج لرزه‌ای دریا هستند.

به کاربردن هر دوی این واژه‌ها دلایل گمراه‌کننده‌ای از لحاظ مکانیسم تشکیل آنها را به همراه دارد.

اغلب، در امریکای جنوبی واژه maremoto به کار می‌رود.

در صورتی که کاربرد کلمه سونامی به وسیله دانشمندان و اکثر کشورهای حوضه اقیانوس آرام مورد قبول‌تر و رایج‌تر است.

برای TWS ها سونامی ها به سه دسته محلی – منطقه ای ( ناحیه ای ) و عرض اقیانوس آرام تقسیم بندی می شوند، و به وسیله این واژه ها گستردگی و دامنه پتانسیل تخریب نسبت به مرکز سونامی توصیف می شود.

به طور معمول، سونامی‌های محلی در ارتباط با نوع خاصی از سونامی هستند که پیدایش آن به موجب زمین لرزه‌های زیردریایی و یا انفجار آتشفشان است.

به عنوان مثال سونامی هولناک محلی 9 جولای 1958 در خلیج Lituya ( آلاسکا )، که ارتفاع امواج از 485 متر تجاوز کرد، اما میزان تخریب منطقه محدودی را در بر می گرفت.

سونامی های منطقه ای متداول تر هستند.

تخریب این نوع سونامی نیز ممکن است در حد محلی باشد، چرا که انرژی آزاد شده برای ایجاد یک سونامی به وسعت عرض اقیانوس آرام کافی نمی باشد و یا اینکه به دلیل ژئومورفولوژی مرکز سونامی پتانسیل تخریب آن را محدود می‌کند.

سونامی‌های عرض اقیانوس آرام کم رواج ترین هستند.

اما پتانسیل تخریب بالای آنها تنها به دلیل بزرگی و وسعت خود آنها نیست،‌ بلکه با عبور از عرض حوضه اقیانوس آرام بسیاری از مناطق ساحلی در معرض امواج مخرب قرار می گیرند.

به عنوان مثال سونامی 22 می 1960 گسترش تلفات و تخریب در عرض اقیانوس آرام از شیلی تا هاوایی – ژاپن و فیلیپین را در بر می گرفت.

سونامی سیستمی از امواج ثقلی است که در دریا به موجب یک آشفتگی بزرگ مقیاس در سطح آب دریا در یک محدوده (بازه ) زمانی کوتاه رخ می دهد .در ادامه برای اینکه سطح دریا به حالت تعادل ( هم ترازی) به موجب یکسری حرکات آونگی برسد، امواجی شکل می گیرند که به سمت خارج مرکز سونامی انتشار می یابند.

یک سونامی می تواند: توسط فوران آتشفشان زیر دریایی – با جابجایی رسوب‌های زیردریایی – به واسطه زمین‌لرزه‌های ساحلی به سوی یک خلیج یا بندرگاه – به وسیله برخورد شهاب سنگ و یا جابجایی قائم پوسته زمین در امتداد یک زون‌ شکستگی که در زیر و یا مرز بستر اقیانوس است – ایجاد شود.

مورد اخیر متداول‌ترین علت تشکیل سونامی ها می باشد.

نخستین علت تشکیل سونامی ها ( ذکر شده در بالا) قادر به گسترش درعرض یک حوضه اقیانوسی است.

همچنین، گسستگی پوسته زمین می‌تواند یک زمین لرزه اصلی ایجاد کند و توسط دستگاه‌های لرزه‌ای در سطح دنیا ثبت و اندازه‌گیری شود.

در هر حال این بدان معنی نمی‌باشد که تمام زمین‌لرزه‌های ساحلی ویا نزدیک به ساحل باعث ایجاد سونامی می شوند.

هم‌اکنون، به جز توجه به وقوع و مرکز کانونی زمین لرزه و سپس پی بردن به دریافت امواج خاص سونامی در شبکه ایستگاه‌های ساحلی، هیچ روش کاربردی‌ای برای بررسی سونامی ایجاد شده، وجود ندارد.

زمانی که زمین‌لرزه‌ای اتفاق می‌افتد، انرژی آزاد شده در زمین، در سطح وسیعی از شدت و سرعت، گسترش (‌انتشار‌) می‌یابد.

ممکن است اگرچه حرکات قابل تشخیص برای بیننده به منطقه‌ای که زمین‌لرزه در آنجا رخ داده است محدود شود، فازهای امواج لرزه‌ای کوچک گوناگونی در سطح زمین منتشر می شوند که به وسیله لرزه‌سنج‌ها ثبت می شوند.

سپس یک لرزه نگار، تصویری از حرکت زمین در آن ایستگاه را ترسیم می کند.

برای یک سیستم هشداردهنده سونامی، 3 موج اصلی لرزه ای مورد بررسی قرار می گیرند.

نخستین موج : موج p ، که یک موج فشارشی است و در درون زمین با سرعت های مختلف حدود 8 کیلومتر در
ثانیه نزدیک مرز پوسته – گوشته تا 5.13 کیلومتر در ثانیه در مرز گوشته – هسته حرکت‌ می‌کند.

بنابراین این نخستین فاز لرزه‌ای است که به وسیله هر ایستگاه لرزه ای ثبت می‌شود و نخستین نشانه‌ای است که فاصله محل وقوع زمین لرزه را نشان می‌دهد.

محل زمین لرزه را می توان به وسیله به دست آوردن بهترین هم پوشانی از طرح ها (‌الگو‌های‌) موج p دریافت شده در چندین ایستگاه و مقایسه آنها با جدول استاندارد زمان رسیدن موج p برای فاصله ها و عمق های کانونی مختلف، بررسی کردو یا اینکه در مواردی که زمین لرزه ها محلی هستند و درون و یا نزدیک به محدوده یک شبکه نسبتا کوچک لرزه‌ای رخ می‌دهند، با زمان‌های رسیدن محاسبه شده براساس یک مدل سرعت لرزه‌ای محلی پوسته مقایسه شوند.

دومین موج لرزه ای موج S است.

این موج به صورت یک موج برشی در درون زمین حرکت می کند و تقریبا همان مسیر موج p را ادامه می دهد اما با سرعتی پایین تر که این سرعت در مرز پوسته – گوشته حدود 6-7 کیلومتر در ثانیه و نزدیک هسته تقریبا 8 کیلومتر در ثانیه است.

این فازهای امواج لرزه ای به عنوان امواج پیکری طبقه بندی می شوند که این عنوان ناشی از انتشار آنها در درون زمین است.

امواج پیکری علاوه بر فراهم آوردن تشخیص مکان زمین‌لرزه، در ارزیابی اندازه یک زمین لرزه به خصوص زمانی که کانون زمین لرزه در اعماق زمین است مفید هستند.

سومین دسته فازهای لرزه‌ای با عنوان امواج سطحی بیان می‌شوند؛ که نتیجه گسترش جابجایی‌های زمین در طول سطح زمین هستند.

این امواج در یک ایستگاه لرزه‌ای به صورت امواج سطحی محلی و منطقه ای مشاهده می شوند و اساس اندازه گیری وسعت زمین لرزه در مقیاس ریشتر هستند.

این مقیاس یک مقیاس لگاریتمی است که به‌وسیله CHARLES RICHTER ابداع شد و در نوسانات ثبت شده بر روی یک لرزه نگار و فاصله نسبت به مرکز کانونی برای تعیین اندازه آن، متناسب با زمین‌لرزه خاصی که در ایستگاه‌های مختلف اندازه‌گیری شده است، به کار می رود.

BENO GUTENBERG مقیاس ریشتر را گسترش داد تا امواج سطحی و دوردست ) LOVE – RALEIGH ( را نیز در برگیرد.

این یک مقیاس لگاریتمی بر پایه 10 است.

انرژی واقعی آزاد شده برای هر درجه در مقیاس ریشتر ضریبی از 32 است.

بنابراین انرژی آزاد شده توسط یک زمین لرزه با وسعت 7 ،32 برابر انرژی آزاد شده به‌وسیله زمین‌لرزه‌ای با وسعت 6 است و انرژی آزاد شده توسط زمین لرزه 8 ریشتری بیش از 1000 برابر زمین لرزه 6 ریشتری است.

سونامی‌ها نسبت به منطقه‌ای که در آنجا ایجاد شده‌اند، به سوی خارج در تمام جهات حرکت می‌کنند و گسترش انرژی اصلی معمولا نسبت به زون گسلش زمین لرزه است.

سرعت آنها بستگی به عمق آب دارد، بنابراین سرعت امواج هنگام عبور ازکف اقیانوسی که عمق های گوناگونی دارد بالا وپایین می آید.

در اقیانوس های باز و عمیق، سونامی‌ها با سرعتی در حدود 1000-500 کیلومتر در ساعت ( 600-300 مایل در ساعت ) حرکت می‌کنند.

فاصله بین دو راس متوالی می تواند بیش از 650-500 کیلومتر باشد (400-300 مایل).

در حالی که در اقیانوس های باز ارتفاع امواج به بیش از 60-30 سانتی متر نمی‌رسد (2-1 فوت) و امواج به آرامی حرکت می‌کنند.

گوناگونی( اختلاف) در انتشار سونامی زمانی ایجاد می شود که ضربه انتشار در یک جهت قوی تر از جهات دیگر باشد که این خود به دلیل جهت یافتگی و ابعاد منطقه پیدایش است و در آنجا اشکال توپوگرافی منطقه ای نشاندهنده شکل موج میباشند.

سونامی‌ها موج‌گونه‌هایی هستند که از داخل آب از سطح دریا به سوی کف اقیانوس انتشار می‌یابند.

این خصوصیت نشان دهنده انتقال میزان بالای انرژی به وسیله سونامی‌ها است.

امواج متوالی سونامی در دریاهای عمیق طول بزرگی دارند و چنین ارتفاع کمی باعث می شود که نتوان آنها را از سطح یک هواپیما ویا یک کشتی تشخیص داد.

امواجی که می‌گذرند دارای یک برآمدگی ( پشته ) ملایم هستند و به سطح آب فرود می آیند.

در جریان سونامی 1946 هاوایی، کشتی‌هایی که در ساحل بودند امواج هولناکی را که در ساحل می‌شکنند، مشاهده کردند؛اما در آنجا هیچ گونه تغییری در سطح آب دریا گزارش نشد.

با رسیدن به آب‌های کم عمق سرعت موج پیش‌رونده کاهش می یابد وبه دنبال آن طول موج کاهش یافته و ارتفاع آن به مقدار زیادی بالا می‌رود.

شکل خطوط ساحل، شکل بستر اقیانوس و مشخصات امواج پیش‌رونده نقش مهمی در میزان تخریب سونامی ها در امتداد سواحل بازی می‌کنند.

در حال حاضر مطالعه سونامی‌ها تنها در نزدیکی سواحل جایی که اثرات آن قابل مشاهده است امکان‌پذیر است.

معمولا نخستین نشانه قابل مشاهده یک سونامی به ساحل کاهش آب دریک فرورفتگی باریک می باشد و بنابراین مشاهده هرگونه نوسانی در آّب دریا را باید به عنوان هشداری برای نزدیک شدن امواج در نظر گرفت.

بالا رفتن سطح آب دریا همچنین می تواند نخستین نشانه باشد.گزارش‌های به دست آمده از سونامی، 22 می 1960 شیلی نشان‌دهنده بالا رفتن سطح آب دریا به عنوان نخستین نشانه این سونامی است.

قدرت و اثرات مخرب سونامی ها را نمی توان برآورد کرد.

در بعضی جاها قسمت های جلویی و پیش‌رونده امواج مخرب ترین بخش موج هستند.

در آب های کم عمق خلیج ها و بندر ها، در چنین شرایطی حداکثر فعالیت موج بسیار دیرتراز رسیدن نخستین موج است.

سونامی یک موج نیست بلکه دسته‌ای از امواج است.

زمان سپری شده بین خط الراس توالی امواج معمولا 10 تا 45 دقیقه است.

ممکن است گسترش تخریب، ساعت‌ها و یا چندین روز ادامه داشته باشد تا دریا به حالت عادی خود برگردد.

در طول دوره 101 ساله از سال 1900 تا 2001 حدود 796 سونامی در اقیانوس آرام توسط آزمایشگاه NOVOSIBRISK به ثبت رسیده است.

117 رویداد از این سونامی ها باعث خرابی و خسارت تنها در نزدیک منشا رخداد شدند و حداقل 9 سونامی عامل خرابی های گسترده در سطح اقیانوس آرام بودند.

بیشترین تعداد سونامی در یک سال مربوط به سال 1938 می شود که 19 سونامی رخ داد، اما تمام آنها کوچک بوده و خسارات و ویرانی نداشتند و هیچ سالی در این دوره نبوده که سونامی در آن رخ نداده باشد.

17 درصد کل سونامی ها در ژاپن و یا نزدیک به آن رخ می دهند.

گسترش سونامی‌ها در بخش های دیگر دنیا به شرح زیر است: آمریکای جنوبی 15 درصد- جزایر گینه نو 13درصد- اندونزی 11 درصد- جزایر Kuril وکامچاتکا10 درصد، مکزیک و آمریکای مرکزی 10 درصد، نیوزیلند و تونگا 7 درصد، آلاسکا، ساحل غربی کانادا و ایالات متحده 7 درصد و هاوایی 3 درصد.

وسعت سونامی: اشکال ساحلی و دور از ساحل می توانند بزرگی و شدت برخورد امواج سونامی را ارزیابی کنند.

ریف ها - خلیج ها - مصب رودخانه ها - اشکال زیر دریا و شیب ساحل همه برای توصیف سونامی که خط ساحلی را مورد حمله قرار داده است مفید اند.

هنگامی که سونامی به ساحل می رسد و به سمت خشکی حرکت می کند، سطح آب می تواند چندین متر بالا رود.

در موارد گسترده‌تر: سطح آب بیش از 15 متر ( 50 فوت) برای سونامی‌هایی که از مرکز فاصله دارند و بیش از 30 متر ( 100 فوت ) برای امواج سونامی تشکیل شده نزدیک به کانون زمین لرزه، بالا می رود.

ممکن است اولین موج رسیده، بزرگترین موج از امواج نباشد.

ممکن است در یک مرکز ساحلی، هیچ اثری از خسارت امواج دیده نشود.

در حالی که در یک مرکز ساحلی دیگر نزدیک به آنجا امواج مخرب و هولناک‌اند.

سیل می تواند در خشکی تا 300 متر ( 1000فوت) گسترش یابد و باعث شود بخش عظیمی از خشکی به وسیله آب و آوارها پوشیده شود.

از آنجایی که دانشمندان نمی‌توانند زمان دقیق زمین لرزه را پیشگویی کنند، در نتیجه به طور دقیق نمی توانند زمان ایجاد یک سونامی را تخمین بزنند.

اگرچه، با نگاهی به سونامی‌های تاریخی گذشته، دانشمندان می دانند که سونامی‌ها اغلب در چه مناطقی تشکیل می شوند.

اندازه‌گیری‌های ارتفاع سونامی گذشته در پیشگویی سونامی آینده و محدوده‌های مسیل در مکان های خاص و مراکز ساحلی مفید و کاربردی هستند.

تحقیق‌های درباره سونامی‌های تاریخی می‌توانند برای بررسی تکرار وقوع سونامی ها مفید باشند.

در طول هر یک از 5 قرن گذشته، 3 تا 4 سونامی به وسعت عرض اقیانوس آرام به وقوع پیوسته است که اغلب آنها در سواحل شیلی ایجاد شده اند.

میزان سرعت سونامی: در جایی که اقیانوس بیش از 6000 متر عمق دارد: امواج سونامی با سرعت یک هواپیمای جت ( بیش از 800 کیلومتر در ساعت ) ( تقریبا 500 مایل در ساعت ) حرکت می کنند.

در کمتر از یک روز، این امواج می توانند از یک سوی اقیانوس آرام به آن سوی اقیانوس مهاجرت کنند.

این سرعت بالای سونامی بیانگر این نکته مهم است که باید به محض ایجاد سونامی آگاه و هوشیار بود.

دانشمندان می توانند زمان رسیدن سونامی به مکانهای مختلف را به وسیله مشخصات مرکز زمین لرزه ای که موجب ایجاد سونامی شده و همچنین مشخصات بستر دریا در طول مسیر این مکان ها، پیشگویی