درعصر حاضر که دوره پیشرفت سرسام آور فناوری بالاخص فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی است، کمتر حرفه ای را می بینیم که فناوری رنگ تازه ای به آن نداده و یا در آن تغییر و تحول ایجاد نکرده باشد.
علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز همپای دیگر علوم نه تنها از این پیشرفت ها مصون نمانده است، بلکه خود نیز به عنوان یکی از تجلی گاههای عمده فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت می باشد.
در اولین سالهای ظهور اینترنت در کتابخانه ها به هیچ وجه گمان این همه تاثیرات عمیق این فناوری جدید بر کارکردهای کتابخانه نمی رفت.
امروزه کتابداران با چالش های جدیدی در حرفه خود روبرو هستند، از جمله حوزه فهرستنویسی و سازماندهی از اینترنت بسیار تاثیر پذیرفته است و از آنجایی که خود اینترنت نیز به عنوان یک محمل اطلاعاتی جدید و از طرفی دیگر حجم روزافزون منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت در حال افزایش است، باعث شده که کتابداران را در پی یافتن راههای بهتر و مطمئن تر جهت کسب اطلاعات دقیق تر، مفید تر و سریع تر از این محیط جدید، به تلاش و تکاپو وادارد.
آنچه در دهه های گذشته ذهن کتابداران را به خود مشغول داشته است، بحث آینده سازماندهی و تغییر قالب منابع اطلاعاتی و چگونگی سازماندهی، دسترسی و اشاعه این نوع منابع بوده است.
کتابداران با توجه به ضعف اینترنت در سازماندهی منابع اطلاعاتی در تلاش هستند که روش های مناسبی را ذخیره سازی و بازیابی بهتر و مناسب تر اطلاعات به کار گیرند.
یکی از اهداف جامعه پیشرفته در علوم و فنون، ایجاد توازن مطلوب بین دانش تولید شده و اطلاعات تولید شده است.
امروزه رسیدن به این هدف نگرانی زیادی را بوجود آورده است.
لیکلیدر(1996) در این باره سه راه حل پیشنهاد کرده است:
1- کاهش شدید میزان انتشارات.
2- بهینه سازی طرق بازیابی و انتخاب مدرک متناسب با نیازها.
3- ارتقای راههای آماده سازی محتوای اطلاعاتی مدرک.
مورد اول قابل قبول نیست.
در مورد گزینه دوم لیکلیدر می کوشد تا میزان برخورد استفاده کنندگان و مجموعه اطلاعاتی را از طریق توصیه روشهای پیشرفته فکری و ماشینی جهت انتخاب مدارک مناسب با نیازها تقلیل دهد.
پیشنهاد سوم وی به مراتب برتر از مورد دوم بوده و شامل روشهای پیشرفته فکری و ماشینی جهت آماده سازی اطلاعات موجود در مدرک است.
در این مرحله است که سازماندهی اطلاعات می تواند تا حد زیادی راهگشای مشکلات باشد.
سازماندهی منابع دانش یکی از ارکان اساسی علم کتابداری است و پیشینه آن به قدمت خود انسان و تاریخ علم است، چرا که بدون استفاده از یک روش متناسب علمی و منطقی و نظم عالی نمی توان به راحتی به منابع اصلاعاتی دسترسی پیدا کرد.
هدف عمده و اساسی فهرستنویسی، سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع کتابخانه است تا از این طریق بتوان کتاب مورد نیاز را از مجموعه موجود، سریع تر بازیابی کرد.
همان طور که از این تعریف می توان استنباط کرد، هدف عمده فهرستنویسی نظم و سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع است و تفاوتی ندارد که این مواد و منابع به چه فرمت و محملی باشند.
سازمان دادن به منابع چه چاپی و چه الکترونیکی از مهمترین وظایف و کارکردهای علوم کتابداری و اطلاع رسانی است.
به طور کلی کارکردهایی که از فهرست و فهرستنویسی انتظار می رود به شرح زیر است:
1- کاربران را از وجود انواع مواد و منابع آگاه می کند(شناسایی)
2- در انتخاب دقیق منابع و جستجوی منابع مناسب به کاربران کمک می کند.
به کمک تمام اطلاعات موجود در فهرست، کاربران می توانند به اطلاعات مورد نظر از طریق نقاط دسترسی گوناگون دست یابند.(گزینش و دسترسی)
3- با استفاده از کدها و استانداردها، امکان بازیابی و ذخیره یکپارچه اطلاعات برای همگان فراهم می شود.(بازیابی)
به طور دقیق تر هدف فهرستنویسی، تهیه شناسه برای مجموعه منابع کتابخانه ( اعم از کتاب و دیگر اشکال منابع ) بر اساس نیاز مراجعه کنندگان است و موجب شناسایی بهتر و کامل تر اثر می گردد.
روند فهرستنویسی در نقش پالایه ای برای زدودن اطلاعات زائد عمل می کند.
وظیفه فهرستنویسی، جدا نمودن اطلاعات شاخصی است که بدان وسیله یک اثر شناسایی و بازیابی می شود.
این نیاز چه در محیط های چاپی و چه در محیط وب و اینترنت بسیار ملموس است و با توجه به اینکه سازماندهی منابع دانش و اطلاعات از وظایف اولیه و بنیادین کتابداران می باشد، لذا شایسته است تا فهرستنویسان و کتابداران در جهت سازماندهی محمل های جدید اطلاعاتی که روز به روز در حال افزایش است، نهایت کوشش و دقت را به عمل آورند.
سازماندهی اطلاعات از ارکان اساسی محیط علمی به شمار می آید، چرا که بدون وجود نظم و ترتیب، دستیابی به منابع اطلاعاتی با هزینه زمانی و اقتصادی گزافی صورت می گیرد.
در طول تاریخ کتابداری محیط ها و دوره های متفاوتی را شاهد بوده ایم که در هر یک برای دستیابی به اطلاعات، سازماندهی اطلاعات وجود داشته است و پیوسته سیر تکاملی خود را ادامه می دهد.
یکی از مهمترین تحولات نیمه دوم قرن بیستم، ظهور و گسترش پدیده اینترنت است که تاثیرات شگرفی بر کتابداری و سازماندهی داشته است.
این تاثیرات تقریبا دوجانبه بوده است، از سویی اینترنت خود امکانات و تسهیلات زیادی جهت سازماندهی اطلاعات فراروی کتابداران می گذارد و از طرفی خود نیز تحت تاثیر روشهای سازماندهی مرسوم در کتابداری قرار می گیرد.
اینترنت به منزله پدیده ای اطلاعاتی مداوم در حال تغییر و توسعه است.
این شبکه که از آن به شبکه شبکه ها نیز تعبیر می شود، حرفه کتابداری را با حجم عظیمی از اطلاعات الکترونیکی مواجه ساخته است و در نتیجه بر آن نیز اثر گذاشته است.
اطلاعات موجود در این شبکه از بهترین ابزارهای بهبود کیفیت کار کتابخانه ها محسوب می شود.
این پهنه عظیم اطلاعات خود با مشکلی بزرگ تر به نام سازماندهی اینترنت روبرو است، که در صورت عدم سازماندهی نمی توان کارآیی مفیدی را از آن انتظار داشت.
اهداف و کارکردهای اینترنت را می توان به صورت زیر بیان کرد:
1- تولید اطلاعات: اینترنت یکی از نوین ترین ابزارهای توسعه و پیشرفت علوم است و در سایه وجود آن، علوم جدیدی متولد شدند و بر غنای علوم دیگر نظیر ارتباطات و اطلاع رسانی و علوم رایانه افزوده شده و خود نیز وسیله ای در جهت تولید اطلاعات شد.
2- سازماندهی اطلاعات: این مهم به خوبی و به صورت یکپارچه رعایت نشده است و هر سایت و موتور کاوش دارای الگوریتم خاص خود است.
بعلاوه وجود میلیون ها سایت نیاز فراوانی به سازماندهی دارند تا جستجو و بازیابی در اینترنت را با اهداف کتابداری و اطلاع رسانی تطبیق دهند.
3- اشاعه اطلاعات: اینترنت به عنوان یک رسانه ارتباطی و محمل اطلاعاتی جدید کار اشاعه اطلاعات را به طور همه گیر و جهانی برعهده دارد.
چکیده درعصر حاضر که دوره پیشرفت سرسام آور فناوری بالاخص فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی است، کمتر حرفه ای را می بینیم که فناوری رنگ تازه ای به آن نداده و یا در آن تغییر و تحول ایجاد نکرده باشد.
علوم کتابداری و اطلاع رسانی نیز همپای دیگر علوم نه تنها از این پیشرفت ها مصون نمانده است، بلکه خود نیز به عنوان یکی از تجلی گاههای عمده فناوری های جدید اطلاعاتی و ارتباطی از جمله اینترنت می باشد.
در اولین سالهای ظهور اینترنت در کتابخانه ها به هیچ وجه گمان این همه تاثیرات عمیق این فناوری جدید بر کارکردهای کتابخانه نمی رفت.
امروزه کتابداران با چالش های جدیدی در حرفه خود روبرو هستند، از جمله حوزه فهرستنویسی و سازماندهی از اینترنت بسیار تاثیر پذیرفته است و از آنجایی که خود اینترنت نیز به عنوان یک محمل اطلاعاتی جدید و از طرفی دیگر حجم روزافزون منابع اطلاعاتی موجود در اینترنت در حال افزایش است، باعث شده که کتابداران را در پی یافتن راههای بهتر و مطمئن تر جهت کسب اطلاعات دقیق تر، مفید تر و سریع تر از این محیط جدید، به تلاش و تکاپو وادارد.
آنچه در دهه های گذشته ذهن کتابداران را به خود مشغول داشته است، بحث آینده سازماندهی و تغییر قالب منابع اطلاعاتی و چگونگی سازماندهی، دسترسی و اشاعه این نوع منابع بوده است.
کتابداران با توجه به ضعف اینترنت در سازماندهی منابع اطلاعاتی در تلاش هستند که روش های مناسبی را ذخیره سازی و بازیابی بهتر و مناسب تر اطلاعات به کار گیرند.
کلیدواژه ها: فهرستنویسی وب.
فهرستنویسی اینترنت یکی از اهداف جامعه پیشرفته در علوم و فنون، ایجاد توازن مطلوب بین دانش تولید شده و اطلاعات تولید شده است.
لیکلیدر(1996) در این باره سه راه حل پیشنهاد کرده است: 1- کاهش شدید میزان انتشارات.
2- بهینه سازی طرق بازیابی و انتخاب مدرک متناسب با نیازها.
3- ارتقای راههای آماده سازی محتوای اطلاعاتی مدرک.
مورد اول قابل قبول نیست.
در این مرحله است که سازماندهی اطلاعات می تواند تا حد زیادی راهگشای مشکلات باشد.
سازماندهی منابع دانش یکی از ارکان اساسی علم کتابداری است و پیشینه آن به قدمت خود انسان و تاریخ علم است، چرا که بدون استفاده از یک روش متناسب علمی و منطقی و نظم عالی نمی توان به راحتی به منابع اصلاعاتی دسترسی پیدا کرد.
هدف عمده و اساسی فهرستنویسی، سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع کتابخانه است تا از این طریق بتوان کتاب مورد نیاز را از مجموعه موجود، سریع تر بازیابی کرد.
همان طور که از این تعریف می توان استنباط کرد، هدف عمده فهرستنویسی نظم و سازمان دادن به مجموعه مواد و منابع است و تفاوتی ندارد که این مواد و منابع به چه فرمت و محملی باشند.
سازمان دادن به منابع چه چاپی و چه الکترونیکی از مهمترین وظایف و کارکردهای علوم کتابداری و اطلاع رسانی است.
به طور کلی کارکردهایی که از فهرست و فهرستنویسی انتظار می رود به شرح زیر است: 1- کاربران را از وجود انواع مواد و منابع آگاه می کند(شناسایی) 2- در انتخاب دقیق منابع و جستجوی منابع مناسب به کاربران کمک می کند.
به کمک تمام اطلاعات موجود در فهرست، کاربران می توانند به اطلاعات مورد نظر از طریق نقاط دسترسی گوناگون دست یابند.(گزینش و دسترسی) 3- با استفاده از کدها و استانداردها، امکان بازیابی و ذخیره یکپارچه اطلاعات برای همگان فراهم می شود.(بازیابی) به طور دقیق تر هدف فهرستنویسی، تهیه شناسه برای مجموعه منابع کتابخانه ( اعم از کتاب و دیگر اشکال منابع ) بر اساس نیاز مراجعه کنندگان است و موجب شناسایی بهتر و کامل تر اثر می گردد.
این نیاز چه در محیط های چاپی و چه در محیط وب و اینترنت بسیار ملموس است و با توجه به اینکه سازماندهی منابع دانش و اطلاعات از وظایف اولیه و بنیادین کتابداران می باشد، لذا شایسته است تا فهرستنویسان و کتابداران در جهت سازماندهی محمل های جدید اطلاعاتی که روز به روز در حال افزایش است، نهایت کوشش و دقت را به عمل آورند.
سازماندهی اطلاعات از ارکان اساسی محیط علمی به شمار می آید، چرا که بدون وجود نظم و ترتیب، دستیابی به منابع اطلاعاتی با هزینه زمانی و اقتصادی گزافی صورت می گیرد.
یکی از مهمترین تحولات نیمه دوم قرن بیستم، ظهور و گسترش پدیده اینترنت است که تاثیرات شگرفی بر کتابداری و سازماندهی داشته است.
این تاثیرات تقریبا دوجانبه بوده است، از سویی اینترنت خود امکانات و تسهیلات زیادی جهت سازماندهی اطلاعات فراروی کتابداران می گذارد و از طرفی خود نیز تحت تاثیر روشهای سازماندهی مرسوم در کتابداری قرار می گیرد.
اینترنت به منزله پدیده ای اطلاعاتی مداوم در حال تغییر و توسعه است.
این پهنه عظیم اطلاعات خود با مشکلی بزرگ تر به نام سازماندهی اینترنت روبرو است، که در صورت عدم سازماندهی نمی توان کارآیی مفیدی را از آن انتظار داشت.
اهداف و کارکردهای اینترنت را می توان به صورت زیر بیان کرد: 1- تولید اطلاعات: اینترنت یکی از نوین ترین ابزارهای توسعه و پیشرفت علوم است و در سایه وجود آن، علوم جدیدی متولد شدند و بر غنای علوم دیگر نظیر ارتباطات و اطلاع رسانی و علوم رایانه افزوده شده و خود نیز وسیله ای در جهت تولید اطلاعات شد.
2- سازماندهی اطلاعات: این مهم به خوبی و به صورت یکپارچه رعایت نشده است و هر سایت و موتور کاوش دارای الگوریتم خاص خود است.
بعلاوه وجود میلیون ها سایت نیاز فراوانی به سازماندهی دارند تا جستجو و بازیابی در اینترنت را با اهداف کتابداری و اطلاع رسانی تطبیق دهند.
3- اشاعه اطلاعات: اینترنت به عنوان یک رسانه ارتباطی و محمل اطلاعاتی جدید کار اشاعه اطلاعات را به طور همه گیر و جهانی برعهده دارد.
علاوه بر این، جستجو و بازیابی اطلاعات در اینترنت دارای مشکلات خاص خود است.
این مشکلات از چهار عامل مهم ناشی می شوند: 1- عدم کنترل بر نوع و سطح حجم عظیم اطلاعات وارده.
2- عدم ثبات در سایت ها و صفحات و مدارات الکترونیکی.
3- عدم استفاده از روشها و راهبردهای مرسوم برای سازماندهی اطلاعات.
4- گوناگونی موتورهای جستجو از نظر مکانیسم های نمایه سازی، جستجو