: با گسترش روزافزون فناوری RFID و استفاده از آن در کاربردهای مختلف، نیاز به وجود یک استاندارد جهانی که تولیدکنندگان سخت‌افزارها و نرم¬افزارهای RFID بتوانند از آن برای سازگار کردن محصولات خود استفاده نمایند، بیش از پیش احساس می¬شود.
در همین راستا سازمان جهانی کد الکترونیکی محصول (Electronic Product Code) در حال توسعه مجموعه¬ای از استانداردها است.
علاوه بر این، کد الکترونیکی محصول می¬تواند به عنوان یک شناسه منحصر به فرد با ساختار مناسب برای شناسایی اشیاء و کالاها در زنجیره تولید به کار رود.
شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول در روشی مشابه با شبکه جهانی وب، می¬کوشد تا از راهی ایمن، به اشتراک داده¬های مربوط به محصولات پرداخته و بستری مناسب برای دریافت اطلاعات فراهم نماید.
در این مقاله در ابتدا به تاریخچه مختصری از کد الکترونیکی محصول و سپس به معرفی ساختار آن پرداخته می¬شود.
پس از آن اجزاء اصلی و فرعی شبکه جهانی EPC معرفی و نحوه عملکرد و ارتباط آن¬ها با هم شرح داده می¬شود.
در قسمتی از مقاله هم مقایسه¬ای بین شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول و شبکه جهانی وب ارائه می¬شود.
فواید استفاده از این شبکه و کد الکترونیکی کالا هم در بخش دیگری مورد بررسی قرار می¬گیرد.
1.
مقدمه
شناسایی خودکار از طریق فرکانس رادیویی [1] به دنبال ایجاد تغییرات کلی در زمینه مدیریت زنجیره تولید است و می¬کوشد تا به صرفه¬جویی اقتصادی در کلیه خطوط از بالا تا پایین بپردازد.
RFID در ابتدای استفاده از آن، در بهبود مدیریت زنجیره تولید صنایع مختلف و مکان¬هایی که مدیریت پیگیری کالاها از اهمیت ویژه¬ای برخوردار بود، مورداستفاده قرار می¬گرفت.
اما کم کم با ظهور شبکه جهانی کدهای الکترونیکی، ارزش RFID بیش از پیش برای صاحبان صنایع مشخص شد.
با استفاده از این شبکه، چالش¬های دنیای واقعی از طریق انتشار خودکار اطلاعات، ارزیابی لحظه¬ای و با دقت اطلاعات برای همه بخش¬های موجود در زنجیره تولید برطرف شد [1].
کد الکترونیکی محصول [2] به عنوان تکنولوژی استفاده از سیستم¬های حسی پیشرفته [3] نظیر RFID، به منظور بالابردن کارایی و دقت در فرایندهای مختلف موجود در زنجیره تولید ظاهر شد.
با به اشتراک گذاشتن داده¬ها، سازمان¬های مختلف می¬توانند تغییرات موجود در چرخه تولید را به صورت بلادرنگ مشاهده نمایند [2].
کدهای الکترونیکی محصول چیزی جز یک شناسه منحصر به فرد برای کنترل اشیاء و محصولات در زنجیره تولید نیستند.
این کدها جزء عمده¬ای از شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول هستند.
این شبکه به همراه بخش¬های دیگری که در زیر به توضیح آن¬ها پرداخته می¬شود، در جهتی مشابه با شبکه جهانی وب برای دریافت اطلاعات مربوط به هر کالا مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هم¬اکنون شبکه¬ جهانی کد الکترونیکی محصول در تلاش است که برای هر کالا یا محصول در زنجیره تولید یک صفحه وب اختصاص دهد که مشخصات کالا و مکان فعلی آن در زنجیره را مشخص کند [6].
2.
خلاصه¬ای از تاریخچه استفاده از کد الکترونیکی محصول
اگر چه جنبه¬های مختلف تکنولوژی شناسایی از طریق فرکانس رادیویی مسأله تازه¬ای نیست اما این فناوری تنها دو دهه است که با عنوان RFID مورد استفاده قرار می¬گیرد.
در سال¬های 1980 و 1990 یعنی مدت زمان طولانی پس از به کارگیری RFID در جنگ جهانی دوم، نوآوری¬های صورت گرفته در زمینه تکنولوژی¬های مبتنی بر فرکانس¬های رادیویی سبب شد تا برچسب¬های غیرفعال به عنوان جزئی از این فناوری و برای دستیابی به برد خوانایی کافی و عملی برای کاربردهای متنوع وارد بازار کار شوند [3].
امروزه برچسب¬های RFID در هر جایی مورد استفاده قرار می¬گیرند، در حالی که تا چندی پیش پتانسیل واقعی این فناوری برای عموم مردم و حتی صاحبان صنایع مشخص نبود.
با ظهور کد الکترونیکی محصول همه چیز متحول شد.
EPC به عنوان مجموعه¬ای از استانداردها و تکنولوژی¬ها برای تبدیل RFID به یک طرح استاندارد شده، برای پیگیری مواد در زنجیره تولید معرفی شد.
EPC، در ابتدا توسط جمعی از محققان پروژه سیستم¬های توزیع¬شده هوشمند [4] در MIT خلق شد.
پس از آن این تحقیقات در جهت رفع مسائل و سایر نیازمندی¬های زنجیره تولید ادامه یافت و به تدریج مرکز شناسایی خودکار [5] شکل گرفت.
مرکز شناسایی خودکار در دانشگاه MIT، هم¬اکنون در حال تحقیق و بررسی به منظور متحد کردن صاحبان صنایع و مؤسسات آکادمیک در سرتاسر دنیاست.
هدف از این تحقیقات، طراحی یک سیستم مناسب برای استفاده از منافع و ویژگی¬های فناوری شناسایی از طریق فرکانس رادیویی در زنجیره تولید عمومی(global) است.
این گونه سیستم¬ها با خصوصیات کدهای الکترونیکی محصول، تکنولوژی RFID و نرم‌افزارهای پشتیبان آن براساس استانداردهای EPCglobal مقایسه می¬شوند.
این مجموعه، شبکه جهانی EPC نامیده می¬شود [4].
توسعه تکنولوژی EPC، سرآغاز حرکتی برای عرضه نسخه تجاری آن و ایجاد یک بدنه استاندارد برای آن شد.
EAN International و UCC [6] به عنوان مسئولین پیاده¬سازی این طرح انتخاب شدند و این انتخاب با توجه به سابقه طولانی این دو سازمان در توسعه و مدیریت استانداردهای جهانی صورت گرفت.
EAN International و UCC، تشکیلات EPCglobal را به عنوان یک کنسرسیوم آزاد و جهانی تشکیل دادند.
قبل از ایجاد تشکیلات EPCglobal یک چهارچوب محکم برای توسعه استانداردهای شناخته شده جهانی و یا روش¬هایی برای جمع‌آوری و اتصال به چنین اطلاعاتی وجود نداشت.
علاوه بر این هیچ ابزاری برای به اشتراک گذاشتن داده¬ها و برقراری ارتباط بین داده¬ها موجود نبود.
با ایجاد شبکه جهانی EPC ابزار واسطی به وجود آمده است که مشخص می¬کند کدام اطلاعات می¬توانند جمع¬آوری و به کار برده شوند و یا در زنجیره¬های تولیدی صنایع مختلف در سرتاسر دنیا انتقال یابند.
به طور کلی، شبکه جهانی EPC به عنوان یک واسط، منافع تجاری و امنیت زیادی را برای کاربران خود به ارمغان آورده است [4].
3.
معرفی کد الکترونیکی محصول و ساختار آن کد الکترونیکی محصول، نوعی شناسه است که میتواند هر شئای را به طور منحصر به فرد در زنجیره تولید محصولات شناسایی کند.
این کد، شمایی ساده و فشرده برای شناسایی تعداد بینهایت زیادی شیء و کالا ارائه میدهد.
این طرح، سازگاری زیادی با کدها و روشهای کدگذاری پیشین و حتی استانداردهای مرتبط با آنها از خود نشان میدهد.
از استانداردهای سازگار با EPC میتوان به موارد زیر اشاره کرد [5]: Global Trade Identity Number (GTIN) این استاندارد یک شماره منحصر به فرد با استانداردهای EAN-UCC برای شناسایی محصولات وسرویسها ارائه میدهد.
Global Returnable Asset Identifier (GRAI) این استاندارد برای شمارهگذاری وسایل قابل بازگشت به زنجیره تولید نظیر غلتکها، سیلندرهای گاز و .
.
استفاده میشود.
Unique Identification (UID) این استاندارد ارائه دهنده طرحی ویژه برای شمارهگذاری اشیاء به منظور پیگیری آنها در سازمان دفاع آمریکا است.
Global Individual Asset Identifier (GIAI) از این استاندارد برای شناسایی اشیاء ثابت استفاده میشود.
Serial Shipping Container Code (SSCC) این استاندارد در شناسایی محمولههایی نظیر پالتها، کارتونها و غیره کاربرد دارد.
با توجه به خصوصیات RFID و استاندارد EPC و سازگاری آنها با سیستمهای قبلی، یک سازمان و یا شرکت که از سیستم بارکد استفاده میکرده است به راحتی میتواند سیستم خود را با استفاده از فناوری RFID و استاندارد EPC به روز نماید.
یک کد الکترونیکی محصول، برای تشخیص ویژگیها و خصوصیات مختلف یک شیء نظیر نسخه EPC مورد استفاده، کارخانه استفاده کننده، نوع کالا و شماره سریال منحصر به فرد کالا میتواند مورد استفاده قرار گیرد.
در حال حاضر کدهای الکترونیکی با اندازه 64 و 96 بیت از انواع پرمصرف به شمار میآیند.
کدهای الکترونیکی با اندازه 128 بیت و 256 بیت هم شروع به کار کردهاند اما ذکر این نکته لازم است که تعداد 96 بیت برای شناسایی تعداد بینهایت زیاد (حدود تریلیون) کالا در زنجیره تولید کاملا کافی است.
ساختار کد الکترونیکی محصول توسط سازمان جهانی EPC [7] در قالب 4 جزء زیر تهیه و طراحی شده است (شکل 1 این ساختار را نشان میدهد) : سرآیند که نسخه EPC به کار رفته را مشخص میکند.
شمارهای که مشخص کننده نام شرکت است.
کلاس شیء که مشخص کننده کلاس شیء برچسب خورده است.
شماره سریال که شماره نمونهای از شیء برچسب خورده است و به نام شیء اشاره میکند.
4.
اجزای عمده EPCglobal در نگاه کلی به شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول به منظور استفاده از RFID در کلیه بخشهای زنجیره تولید، باید نکات مختلفی را مدنظر قرار داد.
یکی از این موارد ایجاد یک راه استاندارد برای شناسایی منحصر به فرد اشیاء و کالاها در طول زنجیره تولید است.
راه حل رفع این مشکل استفاده از کدهای الکترونیکی برای کالاهاست.
کدهای الکترونیکی محصول[8] نسل جدیدی از کدهای جهانی محصولات ( کدهایی که در بارکدها مورد استفاده قرار میگرفتند) هستند.
به استثنای این که کدهای الکترونیکی محصول دارای قابلیت شناسایی در جزئیترین سطح [9]هستند.
کدهای EPC کدهای شناسایی منحصر به فردی هستند که با استفاده از آنها میتوان به شناسایی کارخانه تولید کننده، کلاس کالا و شماره سریال کالا پرداخت.
بسته به نوع برچسبهای مورد استفاده، کدهای EPC معمولا قادر به شناسایی بیش از 200 میلیون کارخانه تولیدی مختلف و 10 میلیون کالای متفاوت هستند.
هر شناسه میتواند شامل بیش از 60 بیلیون کالای مشخص باشد که به معنای حجم آدرسدهی وسیع در این نوع کد است.
مورد بعدی، یافتن راهی استاندارد به منظور اشتراک دادهها و بازیابی سریع آنها برای شناسایی اشیاء است.
شبکه جهانی EPC راهحل استانداردی برای انتشار اطلاعات در میان شرکاء تجاری محسوب میشود.
شبکه جهانی EPC با استفاده از زیرساختارهای اینترنتی موجود، ارائه دهنده مجموعهای از خدمات ارزان و استاندارد برای بازیابی دادههای مرتبط با EPC است.
از دیدگاه کلی شبکه جهانی EPC دارای سه جزء زیر است که در شکل 2 نحوه ارتباط آنها با یکدیگر را میتوان دید [1]: سرویس نامگذاری اشیاء[10] سرویس اطلاعات کد الکترونیکی محصول[11] سرویس یابش کد الکترونیکی محصول[12] هر یک از این اجزاء نقش مهمی را در بازیابی و اشتراک ایمن اطلاعات بلادرنگ و لحظهای بازی میکنند.
ONS، یک دایرکتوری معتبر از منابع در دسترس و شامل اطلاعاتی از EPC در زنجیره تولید است.
EPCIS ها هم منابع مطمئنی برای ذخیره اطلاعات مربوط به کالاها در زنجیره تولید هستند.
EPCDS در اصل یک سرویس ثبت زنجیره حفاظت است.
برای هر کارخانه EPCDS، شامل همه EPCISهایی است که دارای اطلاعاتی از محصولات یک کارخانه خاص هستند.
اگر چه هر سه جزء مذکور در این روند مورد نیاز هستند اما EPCDS مهمترین جزء موجود این فرایند به شمار میآید.
شبکه جهانی EPC قادر به ارائه راهحل برای کاربردهایی است که تا پیش از این انجام آنها ممکن نبوده است.
اما با ظهور و تشکیل شبکه جهانی EPC بسیاری از مشکلات موجود قابل حل بوده و فرایندهای کاری در صنایع مختلف با ایمنی بیشتری انجام خواهند شد.
5.
استفاده از شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول در فرایندهای زنجیره تولید در زیر به توضیح فواید شبکه جهانی کد الکترونیکی محصول در فرایندهای زنجیره تولید پرداخته میشود [1]: حمل و دریافت کالا یکی از چالشهای موجود در زنجیرههای تولید فعلی، حفظ دقت لازم در دریافت و ارسال محمولهها از طریق بخشهای مختلف فرایند توزیع است.
در اغلب موارد محمولههای دریافت شده در مقدارکالا و نوع کالا با سفارش انجام شده تطابق ندارند.
از اینرو نیاز به بررسی واطمینان از دقت حمل کالاها روز به روز تشدید شده و دیگر بارکد جوابگوی نیازمندیهای موجود نخواهد بود.
از معضلات فرایندهای فعلی صرف زمان طولانی برای بررسی موجودی کالاها و یافتن کالاهای گمشده و یا تهیه لیست موجودی بدون دقت لازم است.
شبکه جهانی EPC راه حل مفیدی را برای تبدیل فرایندها از حالت دستی به حالت خودکار و سادهسازی فرایندها ارائه میدهد.
همان‌طور که قبلا گفته شد، EPC ها شناسههای منحصر به فردی هستند که اشیاء را درجزئیترین سطح شناسایی میکنند.
به عنوان مثال هرکدام از کارتونهای موجود در یک پالت میتوانند دارای شناسه جداگانهای باشند که هنگام عبور پالت از درب ورودی و یاخروجی، اطلاعات مربوط به مقدار و نوع درست محصولات به همه بخشها به طور خودکار ارسال شود.
سرقت محصولات آمار و ارقام در مطالعات خارج از ایران نشان داده است که بیشترین سرقت محصول در بخش میانی زنجیره تولید (بین کارخانه و خردهفروشی ) اتفاق میافتد.
در فرایندهای فعلی، مشخص کردن محل تقریبی هر محصول در زنجیره تولید، شناسایی و جلوگیری از سرقت آن، بدون یک فرایند زمانبر امکانپذیر نیست.
به علت اینکه شبکه جهانی EPC، دریافت و ارسال کالاها را در هر نقطه تحت کنترل دارد، امکان مشاهده فرایند توزیع به طور کامل با استفاده از ثبت یک رکورد از زنجیره حفاظت هر کالا فراهم میشود.
اگر چه فرایند ارائه شده توسط EPCglobal مانعی برای جلوگیری از سرقت کالا ایجاد نمیکند اما با شناسایی بخشهایی که امکان سرقت در آنها بیشتر است، باعث میشود که در آینده مراقبت بیشتری از آنها به عمل آید.
جعل و تقلب جعل محصولات و تولید کالاهای تقلبی یکی از بزرگترین مشکلات جهانی زنجیره تولید است.
به عنوان مثال در صنایع دارویی، تولید داروهای تقلبی به عنوان یکی از مسائل جدی و ویژه مطرح شده است، تا جایی که در برخی از کشورها گروهی برای مبازره با داروهای تقلبی تشکیل شده است.
امروزه تأیید اعتباردادهها به عنوان یک بخش پیشرفته در زنجیرههای تولید مطرح شده است.
شبکه جهانی EPC میتواند از طریق ایجاد فرایندهای خودکار در زنجیره تولید، از کارخانه تا داروخانه، به حمل ایمن داروها کمک نماید.
برای