دانلود مقاله البرز جنوبی

مقدمه: کشور پهناور ایران از لحاظ مظاهر طبیعی و منابع خدادادی دارای جاذبه ها و قابلیت های منحصر به فردی است.

به علت دارا بودن چین خوردگیها، بیابانها، ارتفاعات و شرایط اقلیمی و جغرافیایی خاص، زیستگاههای مختلف با گونه های متنوع گیاهی و جانوری در این کشور شکل گرفته که توصیف و شناساندن هر یک جهت آشنایی دوستداران و علاقمندان به محیط طبیعی و زیست بومهای این گستره خاکی نقش بسزایی ایفا می کند.

یکی از نواحی بسیار زیبا، دیدنی و نسبتا بکر ایران، منطقه حفاظت شده البرز جنوبی است که با مساحت تقریبی 000/91 هکتار قسمتی از محدوده 000/399 هکتاری منطقه البرز مرکزی می باشد که در شمال شرق شهرستان کرج و در بین شهرهای تهران، کرج، چالوس، نور و نوشهر قرار گرفته و بواسطه برخورداری از تنوع ارزشمند بوم شناختی و گونه های غنی گیاهی و جانوری در نوع خود کم نظیر است.

این منطقه با داشتن بیش از 30 سال سابقه حفاظتی، به جهت تنوع فون و فلور از جایگاه ویژه ای برخوردار است.

تاکنون بیش از 182 گونه گیاهی و 25 گونه پستاندار در آن شناسایی گردیده است.

همچنین علاوه بر دو شهر بزرگ تهران و کرج و روستاهای اطراف، تعداد 29 روستا در داخل منطقه حفاظت شده واقع گردیده که ضریب آسیب پذیری منطقه را بالا برده و بازده مامورین حفاظتی را تقلیل می دهد.

در این منطقه ناحیه ای وجود دارد که در بطن منطقه حفاظت شده البرز جنوبی واقع شده است.

این منطقه که تحت عنوان منطقه امن سوتک شناخته شده جلوه ای از صنع و الطاف بی کران خالق هستی را به نمایش می گذارد.

منطقه حفاظت شده البرز جنوبی بواسطه برخورداری از تنوع ارزشمند بوم شناختی، جاذبه های تحسین برانگیز طبیعی، مناظر و چشم اندازهای جذاب، گونه های غنی گیاهی و جانوران بومی و همچنین ساختار ژنومورفولوژیکی در نوع خود بی نظیر است و بعنوان ذخیرگاه بسیار غنی بیولوژیکی کشور و یکی از بهترین الگوهای زیست محیطی محسوب می شود.

همچنین ویژگی های برجسته علمی، آموزشی، معنوی، تفریحی و توریستی را باید به موارد فوق اضافه نمود و در واقع این منطقه سیستم زنده ای است که با ارزشهای ویژه حفاظتی و توان های اکولوژیکی عناصر زنده بسیار با ارزش دارد.

یکی از این مناطق، منطقه شوتک می باشد.

منطقه سوتک از لحاظ زیبایی و طراوت وصف ناپذیر، بسان بهشتی گمگشته است که در پس ارتفاعات و کوههای سر به فلک کشیده و دره های محصور، از دید عموم مخفی مانده است.

سوتک که اغلب برای بومیان منطقه و کوهنوردان نامی آشناست با دارا بودن چشم اندازهای جذاب، خیره کننده، ارتفاعات بلند، دره های زیبا، چشمه سارهای متعدد، انهار فصلی، تنوع گیاهی و حیات وحش جانوری که توصیف مختصری از آن ذکر خواهد شد، نظر هر بیننده ای را در منطقه به سوی خود جلب و محو شگفتیهای خویش می سازد.

زمزمه روح نواز چشمه ها و نهرها، آواز خوش پرندگان، نسیم مفرح باد، عطر شامه نواز گیاهان به همراه لطافت و طراوت منطقه خصوصا در فصل بهار و تابستان، برای ساعاتی چند فکر و ذهن انسان را از زندگی کسالت بار ماشینی و غبار گرفته شهری به دنیای شگفت انگیز، بکر و سرزنده طبیعت سوق داده، موجب می شود خستگی روزمره به فراموشی سپرده شود و به عینه توصیفی از بهشت در ذهن متجلی گردد.

موقعیت جغرافیایی و شرایط اقلیمی منطقه سوتک: منطقه سوتک که به نظر می رسد علت نامگذاری آن بواسطه وجود چشمه های آب و نهرهای کم نظیرش باشد (سو= آب و تک= بی همتا)، خود شامل دو قسمت سوتک کوچک و سوتک بزرگ می باشد.

این منطقه با مساحتی معادل 000/5 هکتار در غرب استان تهران و 80 کیلومتری شمال شرقی شهر کرج بین طول جغرافیایی 27 و 51 شرقی و 9 و 36 شمالی قرار دارد.

از آنجائیکه دسترسی به این ناحیه زیبا به لحاظ شرایط کوهستانی منطقه از چهار جهت جغرافیایی به سادگی امکان پذیر نیست، اصلی ترین راه ارتباطی منطقه از طریق روستای وارنگه رود می باشد.

این روستا در نزدیکی محور کرج به سمت دیزین واقع شده و راهی که از این روستا به سوتک منتهی می شود، غیر ماشین رو و صعب العبور بوده که با گذر از روستا در امتداد رودخانه وارنگه رود به کوههای سرخاب، شرور هزارلا، زردکوه و در ادامه به ارتفاعات و دره سوتک کوچک و بزرگ می رسد.

از روستاهای مهم ا طراف منطقه می توان به وارنگه رود، ولایت رود، کل ونگا و دونا، نسن و بلده اشاره کرد.

این منطقه از نظر تقسیم بندی اقلیمی از دو اقلیم ارتفاعات فوقانی و مرطوب و سرد تشکیل شده است و به دلیل ارتفاعات فراوان و اوضاع جوی متغیر، از ناحیه خزر، بارندگی زیادی در منطقه ایجاد می گردد که بیشتر بصورت برف می باشد و دمای هوای شبانه روز در حال حاضر در این منطقه حداقل بین (4-3) و حداکثر (20-18) در نوسان است.

در ضلع شمالی این منطقه (روستای کل ونگا) معدن و کارخانه سرب قرار گرفته است.

جهت وزش باد از شمال شرق و شمال غرب می باشد که در تمام فصول سال می وزد و جهت وزش بادهای غالب در منطقه سوتک بیشتر از سمت شمالغرب می باشد.

این منطقه در محدوده امن طبیعی منطقه حفاظت شده البرز جنوبی واقع شده که البته محدوده امن هنوز از طرف منابع طبیعی به رسمیت شناخته نشده است.

از ارتفاعات مهم این ناحیه و نواحی مجاور می توان به ارتفاعات سوتک کوچک و بزرگ، ارتفاعات هواشناسی، خشک دره، خرسلک، کمان کوه، کوه یخچال و سرخاب اشاره کرد.

منطقه امن سوتک از نظر ژئومورفولوژی دارای چهره ای کوهستانی و کوهپایه ای است و جزء مناطق مرتفع بوده که حداقل ارتفاع آن از سطح دریا 3200 متر و حداکثر 4000 متر می باشد.

اشکال ژئومورفولوژی منطقه شامل کوهها، دره ها، رودها، چشمه ها، تراسهای رودخانه ای، شیارها.

خندقها وحفره ها می باشد.

ژئومورفولوژی پایه و اساس بررسیهای منابع تجدید شونده می باشند.

از آنجائیکه زمینه کاری منابع طبیعی بسیار گسترده است، علوم مختلفی از قبیل گیاه شناسی، خاک شناسی، هیدرولوژی، سنگ شناسی و غیره در آن دخالت دارند.

از طرفی این علم به ما می آموزد که چگونگی تخریب سنگها را بررسی نموده و عوامل تخریب و فرسایش را شناسایی نماییم و بتوانیم راه حل مناسب جهت کنترل منابع طبیعی و خطرات زیست محیطی بدست آوریم.

این علم در طرحهای مربوط به حفاظت محیط زیست، حفاظت خاک، آبخیزداری، مرتع داری، جنگلداری نقش بسزایی دارد.

اشکال ژئومورفولوژی منطقه سوتک: 1- کوهها یکی از مهمترین اشکال زمین شناسی منطقه سوتک، کوهستانی بودن آن است.

تشکیل و ظهور کوهها در اثر چین خوردگی بوجود می آید که به آن کوهزایی گفته می شود و ممکن است قبل از بالا آمدن چین خوردگیها و یا ضمن بالا آمدن عمل چین خوردگی صورت گرفته باشد.

از کوههای مهم منطقه می توان به کمان کوه – آزاد کوه – کوه یخچال – کوه زرد – ارتفاعات هواشناسی – ارتفاعات خشک دره – خرسلک و سرخاب، اشاره نمود.

همچنین آزاد کوه نیز با ارتفاع 4355 متر از سطح دریا در شمال ناحیه بعنوان بلندترین ارتفاع مجاور منطقه سوتک، با منظره ای زیبا و جذاب همه ساله در فصول مستعد کوهنوردان بسیاری را به سمت خود فرا می خواند.

2- دره ها: عمل فرسایش فیزیکی و شیمیایی رودخانه ها، همچنین فرآیندهای تکتونیکی به مرور زمان سبب تشکیل دره های کوچک و بزرگ در منطقه حفاظت شده سوتک شده است.

در این منطقه دره های متنوعی از نظر اندازه و شکل وجود دارد و شامل دره های اصلی و فرعی می باشد.

بطور کلی دره های موجود در منطقه سوتک عمق زیادی دارند و دیواره آنها از شیب تند، متوسط و ملایمی برخوردار است.

در بسیاری از دره های موجود در منطقه چشمه های دائمی جریان دارند که آب آشامیدنی و خوش منطقه را تامین می نمایند.

از مهمترین دره های منطقه مورد مطالعه می توان به دره سوتک کوچک و بزرگ دره اشاره نمود.

3- چشمه ها، تراسهای رودخانه ای: در منطقه حفاظت شده سوتک، رودخانه دائمی وجود ندارد ولی از نظر آب آشامیدنی خطر جدی موجودات زنده منطقه را تهدید نمی کند، چرا که می توان گفت تقریبا در تمامی دره ها و حاشیه روستاها و حتی در نقاط مرتفع منطقه چشمه هایی وجود دارد که بطور دائمی آب در آن جریان دارد که از مهمترین چشمه های منطقه می توان به چشمه های سرخ آب – شیر کمر – سفید چشمه سوتک کوچک و سوتک بزرگ اشاره نمود.

زمین شناسی منطقه مورد مطالعه (سوتک بزرگ و کوچک): از نظر تقسیم بندی زونهای زمین شناسی (ایران) منطقه مورد مطالعه در دامنه جنوبی زون البرز مرکزی واقع شده است.

با توجه به بررسیهای بعمل آمده و مطالعات انجام شده، سنگهای تشکیل دهنده منطقه را عمدتاً سنگهای آتشفشانی و آذرین دوران سوم زمین شناسی و رسوبات نترژن و کوارتز تشکیل می دهد.

فرسایش: فرسایش عامل اصلی ایجاد کننده ناهمواریهای سطح زمین است.

فرسایش معمولا به دو صورت خطی (شیاری) و سطحی صورت می گیرد.

فرسایش اغلب با تخریب، حمل، رسوب گذاری یا تجمع مواد همراه است و بر روی ناهمواریها به صورتهای مختلف انجام می گیرد.

فرسایش سطحی اغلب در روی دامنه ها فعالیت دارد.

لذا در دامنه های کوههای منطقه مورد مطالعه با توجه به اینکه جنس اکثر سنگهای تشکیل دهنده آذرین و آتشفشانی است، فرسایش بیشتر سطحی است.

تاریخچه و پوشش گیاهی منطقه: این منطقه از سال 1346 هجری شمسی برابر مصوبه قانون شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید با مساحتی معادل 339000 هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام و تحت کنترل و حفاظت واحدهای تابعه در استان های تهران و مازندران واقع گردیده.

بخش جنوبی این منطقه حدود 91000 هکتار تحت نظارت اداره حفاظت محیط زیست شهرستان کرج می باشد.

این منطقه از سال 1346 هجری شمسی برابر مصوبه قانون شورایعالی شکاربانی و نظارت بر صید با مساحتی معادل 339000 هکتار بعنوان منطقه حفاظت شده اعلام و تحت کنترل و حفاظت واحدهای تابعه در استان های تهران و مازندران واقع گردیده.

پوشش گیاهی منطقه سوتک کوچک: گونه های مختلفی از گیاهان زیر را شامل می شود: گندمیان (Graminea) – چند نوع گون (Astragalous) – شبدر (Lamium Amplexicule) – گلپر – یونجه وحشی – آویشن (Ziziphora) – پونه کوهی – گراس (Grasses) – کنگر – بومادران (Achillea Altaicus) – جاروی وحشی – نعناع (Labiata) پوشش غالب منطقه را بیشتر گیاهان گون – گلپر – شبدر – جاروی وحشی – گندمیان تشکیل می دهند.

تراکم پوشش گیاهی در این منطقه حدوداً 80-70 درصد می باشد که همین تراکم زیاد و تنوع پوشش گیاهی که بصورت دست نخورده باقی مانده بر زیبائیهایش افزوده است.

شیب غالب منطقه بیشتر از 70% است.

پوشش گیاهی منطقه سوتک بزرگ انواع گرامینه (Graminea) – گون (Astragalous) – کنگر – گلپر – آویشن (Ziziphora) – شبدر (Lamium Amplexicule) – گراس (Grasses) – بومادران (Achillea Altaicus) را شامل می شود.

پوشش غالب منطقه را انواع گون – گرامینه – گراس تشکیل می دهند.

تراکم پوشش گیاهی در منطقه سوتک بزرگ نسبت به سوتک کوچک کم بوده و حدودا 40 الی 60 درصد منطقه را به خود اختصاص داده است.

این تراکم در اطراف چشمه ها به حدود 80 درصد می رسد.

شیب غالب منطقه بیشتر از 70% می باشد.

بطور کلی در این منطقه پوشش غالب را تیره گندمیان (Graminea) یا (Poaceae) خانواده چتریان (Umbellifere) تشکیل می دهد و در بعضی قسمتها هم تیره Rosaceae باعث زیبایی خاصی می شوند و تیره نعناع Labita باعث بوی معطر در منطقه می شوند و در بعضی مناطق تیره Composite یافت می شوند.

گیاهان دارویی و خوراکی منطقه سوتک (بزرگ – کوچک) 1- آویشن – با نام علمی Ziziphora clinopdiodes که مصرف دارویی زیادی دارد.

2- پونه – با نام علمی Nepeta که دارای ارزش داروئی بسیاری می باشد.

3- گل گاو زبان – با نام علمی Boroginaceae که بیشتر بصورت چای مصرف می شود.

4- گزنه 5- بهمن – گل گندم طلایی – بهمن گیاهی دو ساله از خانواده Compositae و با نام علمی Centaurea Behen می باشد.

اصولا بهمن نام ریشه گیاه گل گندم طلایی است که بسته به رنگ آن دو نوع بهمن سفید و سرخ وجود دارد که چاق کننده، مقوی قلب، از بین برنده بادهای معده و شکم و نفخ است.

بهمن در درمان خفقان، سنگ کلیه، سنگ مثانه و یرقان موثر می باشد.

6- چوبک – گیاهی است چند ساله از خانواده Caryophllaceae و با نام علمی Acanthophyllumspp که در ایران دارای گونه های مورد استفاده متعددی می باشد.

از جمله چوبک تماشایی، چوبک بیابانی، چوبک، چوبک کرک غده ای، چوبک نازک، چوبک بوته ای (ایرانی)، چوبک زبر.

این گیاه عطسه آور بوده و سکسکه را تسکین می دهد.

مدر و قاعده آور بوده و برای خرد کردن سنگ مثانه مفید است و نیز برای باز کردن مجرای گرفته شده در موارد زکام بسیار موثر است.

ضمان آن با سرکه