دانلود مقاله آداب و رسوم دزفول

بررسی و شناخت آیین ها و رسوم در شمار فرهنگ مردم می باشد که یکی از جنبه های و زمینه های تحقیقی و پژوهش مردم شناختی است آن چه زمینه ی تحقیق و بحث و نظر را درباره این پدیده ی فرهنگی آورده، نوشته ها، گفته ها و برگزاری چنین رسومی در بین مردم بوده و می باشد.

آیین ها، رسوم و همچنین برگزاری آن ها تمامی به ویژگی های فرهنگی، اجتماعی، تاریخی ، جغرافیای و اعتقادی جامعه بستگی دارد.

به همین منظور کمتر می توان شاهد رسوم یکسان دو جامعه یا کشور بود.

از جمله این رسوم جشن ها و سوگوارها هستند که در زبان فارسی واژه ی جشن برای برگزاری رسوم شاد به کار می رود جشن ها گذشته از سرور و شادی که به همراه دارند در برخی از ویژگی های مشترک هستند مانند مهمانی دادن، خوردن، آشامیدن ، گردآمدن و غیره ...

.

آیین ها و جشن ها به گروهایی تقسیم می شوند که عبارتند از: جشن های باستانی، دینی، مذهبی ، ملی و خانوادگی.
در این کتاب بخشی از رسوم دزفول مربوط به مراسم عروسی که جزیی از جشن ها و آیین های خانوادگی می باشد مورد بررسی و گردآوری قرار گرفته است سعی در تلاش بر این اساس بوده که از آغاز تا پایان و به ترتیب زمانی و متداول عنوان و نامه های تک به تک مراسم عروسی ذکر شود سپس به بررسی و شرح یک از این عناوین پرداخته شده است همچنین هر یک از عنوان ها به زبان فارسی و گویش دزفولی با آوا نوشت نگارش یافته اند.

لازم به ذکر است تمامی موارد جمع آوری شده در این کتاب شامل اطلاعات برداشت ها و تجارب مولفان این کتاب بوده که پس از بحث و بررسی و نتیجه گیری مکتوب شده اند.

این مجموعه اولین کتابی است که در زمینه ی آیین و رسوم مراسم عروسی مردم دزفول بدین شیوه تالیف شده و به جرات می توان گفت که: قبل از این هیچ گونه منبع و مأخذی در این زمینه مکتوب نشده است با این وجود مولفان این مجموعه ادعایی مبنی بر این که کامل و جامع ترین اثر را تألیف کرده اند ندارند بلکه این کتاب می تواند سرآغاز و مقدمه ای برای گسترش نوشته های صاحب نظران محسوب شود.

در پایان شایسته است از همکاری و همیاری و لطف موسسه ی فرهنگی دزفول شناسی کمال تشکر و قدردانی را به عمل آوریم.

تاریخچه
شهر دزفول پیشینه ای چند هزار ساله دارد و از قدیمی ترین شهرهای استان خوزستان به شمار می رود.

در گذشته شهری نزدیک محل کنونی دزفول با نام آوان قرار داشته که پایتخت تمدن عیلامیان بوده است واژه دزفول معرب واژه پهلوی دژیل یا دژبوهل می باشد واژه پل نیز از پلی که در زمان شاپور اول ساسانی در دزفول ساخته شده گرفته شده است.

از افتخارات تاریخی این شهر می توان به دانشگاه بزرگ چندی شاپور اشاره نمود که بزرگترین مرکز آموزش پزشکی، فلسفه و نجوم روزگار ساسانیان بود آورده اند که دانشگاه چندی شاپور نخستین دانشگاه دنیا بود که رشته های مختلف پزشکی در آن تدریس می شد و دانشمندانی از سراسر دنیا در این دانشگاه به تحقیق و تدریس می پرداختند.

مردم دزفول فارسی را با لهجه شیرین دزفولی که تا حدودی شبیه لهجه شوشتر می باشد ادا می کنند و همانند سایر شهرهای ایران لهجه خاصی را در گویش محلی دارا می باشند.

از سوغاتی های مهم شهر دزفول می توان به انواع شیرینیجات و کلوچه های محلی مثل کلوچه خرمایی، شیرینی های کنجدی، حلوا شکری، ارده و ...

اشاره نمود.

همچنین سرشیر و ماست محلی از لبنیات مقوی دزفولی است که از شیر گاومیش تهیه می شود علاوه بر خوراکی های محلی مرکبات دزفول به خصوص پرتقال بسیار مرغوب و معروف است.

صنایع دستی نظیر کپو، سجاده و ظروف ورشویی، نمد و ...

با رنگ های متنوع زینت بخش سبد سوغاتی گردشگران این شهر است انواع گل های رز از جمله رز سیاه، مریم و ...

در دزفول پرورش داده می شود و به کشورهای اروپایی و حاشیه خلیج فارس صادر می شود.

شهر جندی و یعقوب لیث صفاری
بقعه شاه ابوالقاسم با گنبد بلند مضرس سفید و با عظمت رنگ از دور در قسمت شمال شرقی آبادی اسلام آباد خودنمایی می کند گنبد بنا از بهترین نوع گنبدهای مخروطی واقع در خوزستان است که می توان آن را آرامگاه موسس سلسله صفاریان (یعقوب لیث صفاری) دانست.

چون یعقوب به همراه برادرانش در سیستان به رویگری اشتغال داشت از این روز این سلسله به نام صفاریان مشهور گردید.

بنای بقعه دارای ورودی خارجی است که دو ستون بازوئی در اطراف سر در بنا وجود دارد سازه اصفلی بنا خشت خام با ابعاد 30 * 20 دارای نقوش برجسته و ملات آن گچ و خاک است و در داخل ستونها از نی به عنوان مصالح ساختمانی استفاده شده است بقعه مذکور با شماره 2550 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

بافت قدیم دزفول
بافت قدیم دزفول که در کنار رودخانه دز شکل گرفته است و شامل محلات مسکونی در هم تنیده ای است که به سبب اقلیم خاص این شهر کوچه های باریک و سرپوشیده ای به نام ساباط این پیوستگی بین محلات را میسر می نموده است.

بافت قدیم شامل 28 محله است که از آن جمله می توان به محله های: سیاهپوستان، خراطان، کرناسیون، شاه رکن الدین ، قلعه، بازار ، مسجد، علی مالک ، صحرا بدر و ...

اشاره نمود در بافت هر محله هم می توان ترکیب کامل حمام، مسجد و سایر بناهای مورد نیاز یک محله را مشاهده کرد که ساختار هر محله را در عین پیوستگی بافت مستقل می کند خانه های بافت قدیم همه نمای آجری (خوون چینی) دارند و تزئینات آجری بی نظیر بافت قدیم دزفول را به شهر آجر معروف نموده است.

در گذشته از راه زیرزمین (شوادان) و نیز پشت بام خانه های محلات بافت قدیم به هم متصل بوده است که یکپارچگی و ارتباط بیشتر مردم یک محله را سبب می شده است آنچه که در عکس می بینید مجموعه تاریخی شاه رکن الدین دزفول است.

آسیابهای باستانی
بر روی رودخانه دز 13 شادروان وجود دارد که از جمله کاربری های آنها ، آسیاب و رنگرزی بوده است که به نام های آسیاب گله گر بالایی و پایینی ، رعنا و ...

معروف بوده اند این بناهای تاریخی از سنگ و گچ و آجر ساخته شده اند.

معروف است که این آسیابها در زمان صفویه ساخته شده اند و آمده است که در این دوره (دوره صفویه) حدود 50 تا 60 آسیاب در وسط رودخانه ساخته شده که اخیرا (تا 30 سال پیش) هم کار می کرده است.

شایان ذکر است که آسیابهای آبی دزفول به شماره 3984 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده اند آسیاب هایی که در کنار پل قدیم دزفول قرار دارند پی هایی آسیابها در تمام بدنه ها و پایه ها قدیمی است و به نظر می رسد از دوران ساسانی باشد.

موزه مردم شناسی- حمام کرناسیون
حمام کرناسیون (موزه مردم شناسی) که به شماره 8477 در ردیف آثار ملی ایران به ثبت رسیده یکی از بناهای زیبایی دوره زندیه در دزفول است این بنا با مساحتی حدود 880 متر مربع دارای سردری کوچک و زیبا با تزئینات ساده آجر کاری می باشد.

در محوطه ای باز و در مرکز محله کرناسیون قرار دارد و شامل بخشهای مردانه و زنانه بوده و دارای فضاهای متعددی از قبیل سربینه و گربینه و آتشدان و ...

است.

به طور کلی فضاهای بخش مردانه نسبت به بخش زنانه در ابعاد بزرگتری ساخته شده است سربینه ها به صورت شش ضلعی بوده و حجره هایی به صورت عمودی بر هر یک از اضلاع آن جهت تعویض لباس قرار گرفته است.

مرمت این بنای زیبا از سال 82 آغاز گردیده و در سال 1385 تبدیل به موزه مردم شناسی دزفول شد با گشتی در موزه به خوبی می توان با حال و هوا و انواع مشاغلی که در دزفول بوده آشنا شد.
دریاچه سد دز
یکی از زیباترین دریاچه های ایران و جهان در شمال غربی دزفول و پشت دو کوه شاداب و تنگوان شکل گرفته و چهره زیبایی به منطقه شهیون داده است این دریاچه زمینه مساعدی جهت انجام ورزشهای آبی از جمله قایقرانی، اسکی ، شنا و ...

به وجود آورده است وجود چند جزیره کوچک و بزرگ که روی آنها انبوهی از درختان کنار و بادام کوهی به چشم می خورد جلوه دیگری به دریاچه بخشیده است.

به گونه ای که جزیره بزرگ وسط دریاچه با مساحتی بالغ بر شصت هزار متر مربع چشم انداز زیبایی را به وجود آورده است بر روی این جزیره درختان کنار (صدر) بادام کوهی ، کلخنگ و بید و همچنین جانوران کوچکی مانند روباه و خرگوش در کنار پرندگان زیبایی مثل تیهو و کبک و پرندگان دریایی حیات وحش بی نظیری را به وجود آورده است.

لازم به ذکر است که این جزیره به دلیل موقعیت جغرافیایی خوب و مسطح بودن زمین آن شرایط مناسبی را جهت احداث مراکز تفریحی و اقامتی و جذب هر چه بیشتر گردشگران به منطقه فراهم آورده است.

پارکهای تفریحی دزفول: پارک دولت، پارک علی کله، پارک پل باستانی (ولی عصر)، پارک بعثت و باغ وحش ، پارک دوره ، باغ پرندگان ، پارک گنجینه لاله، پارک سی هکتاری، پارک جنگلی میلاد.

بیمارستانهای دزفول: بیمارستان دکتر گنجویان، بیمارستان نبوی، بیمارستان افشار مکانهای اقامتی و رفاهی: هتل و رستوران جهانگردی، کمپ نوروزی شهرداری با امکانات رفاهی 250 تخته چادر- سرویس بهداشتی- حمام و ...

، مهمانسرا و رستوران روناش، رستوران سوم شعبان، رستوران و مجتمع فرهنگی سینمایی، خانه معلم رستوران پارسیان مکانهای تاریخی و گردشگری: 1.

پل ساسانی 1750 ساله انتهای خیابان منتظری 2.

آسیابهای آبی واقع در مسیر رودخانه دز 3.

بقعه یعقوب لیث صفاری سمت جاده شوشتر واقع در شهر تاریخی جندی شاپور- روستای شاه آباد 4.

موزه مردم شناسی واقع در حمام کرناسیون- جاده ساحلی روبروی مهمانسرای روناش 5.

مسجد جامع نزدیک میدان فلکه می باشد.

6.

خانه تیزنو (اداره میراث فرهنگی) واقع در محله قلعه 7.

حمام، بقعه، مسجد و مدرسه شاه رکن دین نزدیک میدان فلکه- کوچه شاه رکن دین می باشد.

8.

بازار قدیم و صنایع دستی دزفول بعد از پل جدید 9.

پارک تفریحی ورزشی بانوان- روبروی پارک دولت با امکانات ورزشی مخصوص خانمهای تا ساعت 8 شب و پس از آن برای خانواده ها می باشد.

10.

باغ پرندگان و مجتمع فرهنگی سینمایی روبروی کمپ نوروزی شهرداری 11.

روستای لیوس انتهای جاده شهیون 12.

دریاچه سد دز- با چشم انداز زیبا واقع در جاده شهیون 13.

مسجد لب خندق- خیابان امام کوچه لب خندق 14.

بقعه های متبرکه رود بند محمد بن جعفر، حزقیل نبی، سبز قبا، علی مالک و ...

مراسم عروسی = دعوت = da ‘ vat مراسم عروسی را در دزفول «دعوت» می گویند و این کلمه گاهی به مراسم شادی، غیر از عروسی نیز گفته می شود و هرگاه کسی بخواهد دعاوی خیری برای دیگری بکند می گوید: «دعوتی گرات» یعنی امیدوارم خداوند عروسی و شادی نصیبان بگرداند.

معمولا رسم بر این بوده که ابتدا پسر یا دختر بزرگ خانواده ازدواج کند هر چند امروزه گاهی این ترتیب رعایت نمی شود و ممکن است پسر یا دختر دوم یا سوم خانواده شرایط بهتری برای ازدواج پیدا کند و یا پسر و دختر بزرگ تر تصمیم به ازدواج نداشته باشند در آن صورت برای فرزند دیگر موضوع ازدواج را مطرح می کنند.

در بعضی از خانواده ها نیز تا خواهر بزرگ و یا خواهر بزرگتر از پسران ازدواج نمی کرد پسر خانواده اجازه ازدواج خود نمی داد که این موضوع نیز امروزه چندان رعایت نمی شود.

قصه کنونی هنگامی که پسر خانواده ای به سن ازدواج می رسید و شرایط ازدواج برای او فراهم می شد.

موضوع ازدواج پسر در آغاز از طرف مادر عنوان می شد و به پدر خانواده می گفت: زمان آن رسیده که پسرمان را سرو سامان بدهیم.

پس از بررسی جوانب مختلف موضوع و تبادل نظر.

احتمالا در فامیل پدر یا مادر اگر دختری وجود داشت بحث و گفت و گو می شد تا سرانجام یکی از آنها مورد پسند و توافق خانواده قرار می گرفت.

چنانچه در فامیل پدر یا مادر دختری مناسب پیدا نمی شد بحث انتخاب دختر مورد نظر در خصوص دختران همسایه گفت و گو می شد و اگر در این مورد هم به نتیجه نمی رسیدند به سراغ زنانی که چندین دختر دم بخت در نظر داشتند می رفتند که به آنها دلاله می گفتند که نسبت به چند دختر با ویژگی های مختلف شناخت داشتند و راهنمایی خانواده ها را در این زمینه بر عهده می گرفتند زنان دلاله از ویژگی های جسمی و روحی دختران دم بخت را می دانستند.

زنون گردون «زنون گردون اولیه» و «زنون