دانلود تحقیق کریم خان زند

روزهای خوش آرامش
به تقریب همه منابع تاریخی بر این باورند که دوران حکومت کریم خان ، خاصّه پس از غلبه بر حریفان و مدعّیان سلطنت ، دوران آرامش و آسایش و رفاه مردم ایران بوده است ، زیرا که هم زمینه اجتماعی این آرامش فراهم بود و هم کریم خان شخصیتی مردم دوست و علاقمند به رفاه و شادکامی مردم بود.

زمینه اجتماعی از آن جهت مساعد بود که جنگهای اواخر سلسله صفوی و تهاجم افاغنه و سپس استیلای نادر و خشونتها و بیدادگریهای اواخر پادشاهی او و آنگاه جدال خونین و خانمان برانداز جانشینان او و بالاخره نبردهای اوایل حکومت کریم خان ، مردم ایران را به شدت خسته و از پای درانداخته و آنان را به یک دوره صلح و آرامش نیازمند ساخته بود .

اما کریم خان ، چنانکه اشاره شد جز تأمین آسایش خلق و ترمیم خرابیهای گذشته برای خود وظیفه ای نمی شناخت .

وی کوشید نابسامانیهای دوره نادری و هرج و مرج دوره بیست ساله متعاقب آن را با حُسن تدبیر جبران کند .

علاقه کریم خان به استقرار عدالت اجتماعی و شاد کردن دل مردم ،‌یک حقیقت است .

حکومت یک ایرانی
حکومتی که کریم خان زند در ایران بنیاد نهاد ، ماهیت ایرانی داشت .

او یکبار دیگر درتاریخ ایران ، پس از حمله اعراب ، به عنوان یک ایرانی نژاد ، بنیان حکومتی را گذاشت ، که گرچه ایامش کوتاه و به اصطلاح دولتش مستعجل بود ،اما اثرات اجتماعی آن در آن مقطع تاریخی بسیار مهم است .

این مرد ساده و بی پیرایه ، که موهبت هوشمندی خود را ، بسی بیش از همگان خود داشت ، در تاریخ پادشاهان ایران ، شخصیتی یگانه و بسیار جالب است .

جزو آن گروه اندک از پادشاهانی است که غرور سلطنت و شوکت قدرت و جاه طلبی و دنیاداری او را فریب نداد .

اما با همه سادگی اش دریافته بود که مردم ایران پس از آن همه آشوب و فتنه و قتل و کشتار ، طالب آرامش و رفاه هستند .

جامعه شاد و مسرور
چنین بود که از نظر اجتماعی - حداقل در شیراز و اصفهان - جامعه عهد کریم خان ، جامعه شاد و زنده دلی بود .

مردم در این چهارده سال کمتر دغدغه تجاوز سپاهی و محصّل مالیات و راهزن و گردنکش و خانِ حاکم را داشتند.

زیرا حاکم کّل ، در اجرای عدالت مراقبت تمام داشت و نمی گذاشت که «دینداری و حبّه ای بی حساب از کسی گرفته شود » و در این راه چنان پیگیر بود که به قدر یک دانه زیاد و کم خرج یومیه ، مضایقه از قتل چند نفر نداشت .

»

رابطه مردم و عمّال حکومت
سازمانهای خدماتی حکومت او ، رابطه ای سالم و مبتنی بر عدالت اجتماعی و مایل به جانبداری از امنیّت و آسایش مردم را نصب العین خود قرار داده بودند .

کار بدستان که حقوق و مستمری مشخص و معین و کافی داشتند ، مجال و بهانه ای برای تجاوز به حقوق مردم نداشتند .

داروغه او ، دیگر آن داروغه اواخر عهد صفوی نبود که بر اثر ناتوانی اش قلدران و عربده جویان ، شب کمند بر خانه های مردم اندازند و زن و فرزندان آنها را جلوی چشم شوهر و پدر و برادر بی آبرو کنند .

»
گشتی ها و شبگردها و گزمه های کریم خانی شب تا صبح در کوچه و بازار می گشتند تامال و جان مردم از گزند دزدان و تبهکاران در امان باشد .

در نظام اداری او ، هیچ کارمندی جرأت و فرصت دغلکاری و دزدی و ارتشا نمی یافت .

کریم خان بر حُسن اجرای امور دیوانی و رابطه سالم با مردم سخت وسواس داشت و مراقبت می کرد در مناقشات بین مردم ، دخالت مأموران حکومتی مبتنی بر کشف حقیقت و اصلاح ذات البین و احقاق حق و جلوگیری از ستم و تجاوز بود .

استقرار امنیّت
کریم خان در اداره امور اجتماعی و نظارت دیوانی ، بر روابط اقتصادی و خاصه مسایل شهری دقت و مراقبت لازم را معمول می داشت .

در آغاز سلطنت وقتی وارد اصفهان شد ، قبل از هر کاری دفاتر مالیاتی را که به دستور نادر شاه فراهم نموده بودند و صحت و دقت کافی در تنظیم آنها به کار برده شده بود ، طلب کرد و پس از بررسی مجدد ، مقرر کرد که داد و ستد و معاملات دیوانی را بر اساس آنها معمول دارند .

او برای هر شهر حاکمی تعیین کرد و علاوه بر این هفت عامل با عناوین : وزیر ، مستوفی ، وکیل الرعایا ، محصص ، کلانتر ، نقیب و محتسب معین کرد تا در هر شهر امور عمومی را زیر کنترل داشتند .
حقوق حکام در شهرها ، یکسان و ماهی صد تومان بود و علاوه بر این مبلغ ؛ متناسب با مقام و موقعیت محلی هر حاکم مقداری مستمری جنسی ( غلّه ) تعیین کرد .

محتسب (شهردار یا مسئول امور شهری ) در هر شهری موظف بود امور مربوط به داد و ستد بین مردم و پیشه وران راتحت نظارت قرار دهد و قیمت اجناس ، وزن و مرغوبیت و فساد کالاها و نظم و ضابطه بر بازار را زیر نظر داشته باشند .

برای کنترل امور امنیتی شهر داروغه ای تعیین می شد که به تعبیر مؤلّف رستم التّواریخ «فهم پخته ، زیرک امین متدین صاحب حُسن سیاست ، بر دبار و پرده پوش » باشدو از فسق و فجور و فحشا و دزدی و تعدّی در جامعه جلوگیری کند .

بهداشت عمومی حکام و عمال منصوب کریم خان موظّف بودند در نظافت و بهداشت شهر نیز مراقبت بلیغ مبذول دارند .

از این رو از طلوع آفتاب تاهنگام غروب عده ای در کوچه ها و بازارها مردم را به جاروب کشیدن و آب پاشیدن و پاک کردن محلاّت تشویق می کردند .

این مأموران که «ریکا » نامیده می شدند .

کلاه و لباس و چوبدستی مخصوصی داشتند .

تفریحات و سرگرمی های مردم مساعی کریم خان برای رفاه و آسایش عمومی ،‌محدود به تأمین امنیت جانی و مالی و برخی تمهیدات عشرت طلبانه نبود ، برای پر کردن اوقات فراغت اکثریت مردم برنامه های تفریحی و ورزشی ترتیب می یافته است نمایشهای ورزشی مثل کشتی گرفتن ، نیزه باری ، سوارکاری ، یا جولانگری و نیز جنگ حیوانات از آن جمله بوده است .

عرصه های جولانگری و جریده بازی ، که خاصّه هنگام ورود ایلچیان کشورهای بیگانه گرم تر و تماشایی تر می شده ،‌برای مردم عادی بسیار جذاب و لذت بخش بوده است .

سیاست دینی کریم خان آزادمنشی ومشرب ویژه کریم خان ، چتر عاطفت او را بر سر اقلیتهای مذهبی نیز می گسترد .

سیاست های مذهبی او چنان که اشاره شد ، ضمن حمایت مستقیم از تشیّع ؛ که خود بدان پای بند بود ، از معتقدان به ادیان دیگر هم به طور نسبی پشتیبانی می کرد .

مسیحیان از آن جمله بودند که به شهادت مورّخان مسیحی از کریم خان فوق العاده راضی و خشنود بودند و حتی تصور می کردند که او در نهان به دین مسیح گرویده است .

« کارستن نیبور » مطلب جالبی در این باره نوشته است .

چون کریم خان از ابتدا جوانی به رفت و آمد با ارمنیان عادت کرده است ، امروز هم نسبت به مسیحی ها رفتار خوبی دارد .

چندی پیش کریم خان پسر بزرگ خود را در یک کلیسای ارمنی به جلو محراب برد و از یک اسقف ارمنی خواست تا برای او دعایی بکند .

زندگی اقتصادی مردم میراثی که در زمینه اقتصاد از نادرشاه و جانشینان برای کریم خان بازمانده بود ، اقتصادی به شدت در هم فرو ریخته و بیمار بود .

ایجاد امنیت ، اولین وبهترین ثمره ای بود که استقرار سلطه کریم خان توانست به ارمغان آورد .

به موازات ایجاد امنیت کریم خان تلاش در خورِ توجّهی برای رونق بازرگانی و بهبود وضع داد و ستد به عمل آورد .

پیشه وران و صنعتگران مورد حمایت قرار گرفتند و با تسهیلاتی که از نظر مالیات و عوارض برای آنان منظور شد ، بازار رونق بیشتری یافت .

برای حسن جریان داد و ستد و جلوگیری از اجحاف کسبه ، داروغگان موظف بودند بر قیمت اجناس ، که به طور معمول ارزش ثابتی برای آنها تعیین می شود ، نظارت مستمر داشته باشند .

فروشنده ای که جنس خود را گران می فروخت ، گوش و بینی خود را از دست می داد .

تجارت خارجی فعال کردن تجارت خارجی نیز از اقداماتی بود که کریم خان وجهه همت خود قرار داد .

به دنبال کوششهایی که او برای ایجاد امنیت در خلیج فارس مبذول داشت و کوشید تا این شاهراه مهم دریایی را زیر کنترل امنیتی ایران درآورد ، مناسبات بازرگانی کشور را با دولتهای همسایه ، هماهنگ کرد .

او توجه داشته که هرچه ممکن است طلا وارد ایران شود .

کالاهای مهم صادراتی ایران عبارت بودند از : ابریشم و پارچه های ابریشمی ، پنبه ،‌خشکبار ، تریاک ، آنقوزه همدانی و مواد دارویی .

هندوستان از طریق کمپانی هند شرقی از ایران مس و گوگرد و سایر مواد معدنی می خرید .

یکی از مشتریان خارجی شراب شیراز ، هندوستان بود .

روسها از ایران انواع کالاهای هندی از قبیل ململ بنگالی و کتان و جواهرات خریده در بازارهای اروپایی می فروختند .

ترکها علاوه بر کالاهای نامبرده در بالا ، تنباکو ، پشم ، گلاب و مخصوصاً اسب از ایران می خریدند .

...

واردات ایران از ترکیه بسیار کم و عبارت بود از خرما ( از عراق ) ، برنج و بعضی از کالاهای ساخت اروپا .

با این همه ، کریم خان با برقراری روابط بازرگانی با انگلستان تمایل داشت .

در سال 1177 ه .

ق ( 1763 م ) « ویلیام آندرو پرایس William Andrw Price »‌کارگزار بازرگانی انگلیس در خلیج فارس « تامس دارن فرد Thomas Dornform » را به نمایندگانی از جانب خود در رأس یک هیأت تجاری به شیراز فرستاد .

مذاکراتی که وی با کریم خان صورت داد منجر به صدور فرمانی از سوی وکیل الرعایا شد که به موجب آن حق آزادی تجارت با ایرانیان به اتباع انگلیسی اعطا می شد و آنان مجاز می شدند در بوشهر نمایندگانی تجاری تأسیس و در بنادر خلیج فارس به تجارت بپردازند .

انگلیسی ها در برقراری روابط تجاری با ایران ، دنبال تحقق اهداف سیاسی خود بودند و اساساً مناسبات بازرگانی با ایران برای آنها با زیان مادی همراه بود .

اما چندان که قبلاً اشاره شد ، انگلیسی ها ،‌از عهده سرکوبی میر مهنّا برنیامدند ( ویا نخواستند برآیند ) .

کریم خان که از این ناتوانی انگلیسی ها برآشفته بود ، نمایندگانی بزرگانی آنان را در بوشهر تعطیل و تمامی اتباع انگلیس را از ایران بیرون ریخت .

روابط بازرگانی ایران و روسیه مناسبات تجاری ایران با روسیه در عهد کریم خان و سالهایی چند پی از او بی سرو صدا اما بسیار پرسود و ثمر بخش توصیف شده است .

آن چنان که رشک و حسد نمایندگان برخی ای کشورهای اروپایی را برانگیخته است .

بندر انزلی از ایران و بندر آستراخان ( هشترخان ) از روسیه مراکز مهم تجاری دو کشور بودند.

تجارت ایران و فرانسویان مناسبات و مذاکرات بازرگانی ایران و فرانسه ، درعهد کریم خان هیچگاه به نتایج عملی منجر نشد .

فرانسویان بیشتر اهداف سیاسی را دنبال می کردند .

یا در پی برانگیختن ایران علیه عثمانی بودند یا می خواستند ایران و عثمانی علیه روسیه وارد جنگ شوند.

هیأت های متعددی از آن کشور وارد در بار کریم خان شدند و مذاکرات فراوانی صورت گرفت .

مردان قلعه پری عصر کریم خان ، از نظر ادبیات ، وراث انحطاطی است که ازعهد مغول و به عبارت روشن تر از اواخر قرن هفتم و اوایل قرن هشتم آغاز شده بود .

از این زمان « ضعف ادبی و سستی و فتور و عدم توجه واعتنا به اصلاح و علاج نثر پدیدار می گردد و مقدّمات فساد نثر و عدم غور و تعمق در ادای لغات و عبارات از یاد رفتن دستور صرف و نحو و رکاکت لفظ و معنی آشکار می گردد .

فساد و تیره بختی و قتل و کشتار مردم ، که اهل ذوق و هنر نیز در جزو آنان بودند فرار برخی از آنان از ایران ، برای نجات و رهایی از تیغ خونریز دولتهای استبدادی و مرگ و میر پاره ای از آنها بر اثر کشته شدن یا مردن از گرسنگی و فقر ، این نتیجه را به بارآورد که حتی در عصر اعتلای صفویه ، یعنی زمان شاه عبّاس اول ( 985-102 ، ه .

ق ) ایران در عرصه ادبیات دستی قوی نداشته باشد.

بدین گونه ، سنت شاعران پارسی گوی ایرانی در دوره های قبل ،