در جنگ تحمیلی 8 ساله علیه ایران رژیم عراق با بهره گیری از چالش های میان تهران واشنگتن، با تحریک کاخ سفید و با هدف رسیدن به امیال خود، مرزهای غربی کشورمان را مورد تاخت و تاز قرار داد.
این جنگ به لحاظ بسیاری پارامترها، با سایر نزاع های چند سال اخیر متفاوت بوده است.
استفاده از جنگ افزارهای شیمیایی در این جنگ از سوی رژیم عراق یکی از این پارامترها است که هیچگاه در این وسعت، در هیچ نزاع منطقه ای به کار نرفت.
وسعت این اقدام غیرانسانی و مغایر با قوانین بین المللی به حدی بود که حتی شهروندان عراقی نیز از آن در امان نماندند.
اسفند ماه سال 1366 یادآور خاطره تلخ بمباران شیمیایی شهر حلبچهدر منطقه کردستان عراق است که طی آن صدها نفر از اهالی منطقه جان خود را از دست دادند.
آنچه در پی مطالعه خواهید فرمود، مروری است بر تاریخ استفاده رژیم عراق از این سلاح ها در طول جنگ تحمیلی .
* * * 
اولین باری که ارتش عراق از سلاح شیمیایی در جنگ استفاده کرد مربوط به 27 مهرماه 1359 در منطقه جنوب (استان خوزستان) است.
در این سال عراق چهار بار از سلاح شیمیایی از نوع تاول زا (گاز خردل) استفاده کرده که 1 مصدوم و 20 شهید به دنبال داشت.
حملات شیمیایی ارتش بعث در سال های 1360 و 61 که مقارن بود با عملیات های پیاپی رزمندگان اسلام، گسترش یافت.
در سال 1360 عراق 6 بار از این سلاح مرگبار و غیر انسانی استفاده کرد که باز در همان منطقه (جبهه های جنوب) و از همان نوع تاول زا بود این بار 101 نفر به شهادت رسیدند.
در سال1361، در عملیات والفجر مقدماتی 12 بار مناطق غرب و جنوب مورد اصابت بمب های شیمیایی قرار گرفت.
جبهه میانی، غرب و شمال غرب و بخشی از استان های ایلام، آذربایجان غربی، اردبیل، باختران، کردستان و سلیمانیه و در عملیات های والفجر 2 و 4 در سال1362، 64 بار مورد اصابت بمب های شیمیایی از نوع تاول زا(خردل) و اعصاب (تابون) قرار گرفتند.
بر اثر این حملات وحشیانه و غیر انسانی صدها نفر شهید و هزاران نفر مصدوم شدند.
در این سال (62) سلاح های شیمیایی تعداد زیادی از اهالی غیر نظامی مناطق مزبور را مصدوم و نابینا کرد.
از تاریخ اول فروردین تا 27 اسفند 1363، 2225 نفر مصدوم و 40 شهید در عملیات های خیبر و بدر حاصل اصابت 58 بار بمب های تاول زا، اعصاب، خفه کننده و آلوده کننده خون است سال 1364، در عملیات های والفجر 8 و ابتدای والفجر 9 در مناطق جنوب 76 بار سلاح شیمیایی به کار رفت که حاصل آن 77 شهید و حدود 11 هزار و 644 نفر مصدوم بود.
عراق در پاسخ به حملات رزمندگان اسلام و به خاطر شکست سنگین در عملیات های پیروزمندانه کربلای دو،چهار ، پنج وشش 102 بار از سلاح های شیمیایی استفاده کرد که 4720 نفر مصدوم و 107 نفر به شهادت رسیدند.
در سال 1365عراق در مناطق شلمچه، سردشت، خوزستان، بصره، کردستان، دیاله و ایلام 43 بار از سلاح شیمیایی استفاده کرد که 9440 مصدوم 442 شهید حاصل این حملات وحشیانه بود.
در سال پایانی ،34 حمله شیمیایی در مناطق غرب، شمال غرب و جنوب ثبت شده است که آخرین بار آن بعد از قرار داد 598 در تاریخ سوم شهریور در عملیات باز پس گیری «فاو» بود.
بر اساس آمارهای رسمی نهادهای مسؤول در این رابطه تعداد کل شهدای حملات شیمیایی در طول جنگ حدود 2600 شهید و تعداد کل مصدومان نظامی و غیر نظامی حملات شیمیایی 107 هزار نفر و تعداد جانبازان شیمیایی (که در حال حاضر تحت پوش بنیاد جانبازان هستند) حدود 45 هزار نفر است.
 
به کارگیری سلاح های شیمیایی از سوی عراق در حالی صورت می گرفت که این کشور جزو 120 کشور امضا کننده پروتکل ژنو درباره منع استفاده از سلاح های سمی، خفه کننده و ترکیبات باکتریولوژیک قرار داشت.
پروتکل 1925 ژنو که طی قطعنامه 2612 (12)Bسازمان ملل مجدداً به تصویب رسیده است، صراحتاً استعمال سلاح های شیمیایی را منع می کند.
اما به نوشته هفته نامه اشپیگل چاپ آلمان یک کارخانه تولید گاز خردل و اعصاب (تابون) می تواند سالیانه 000/760/1 تن مواد خام شیمیایی را به گازهای کشنده خردل و تابون مبدل سازد.
 در حالی که در کارخانه تولید سلاح های شیمیایی سامرا 4 خط تولید مشغول ساخت 4 نوع ماده ضد عصبی مرگ زا بود و مواد اولیه هر یک از خطوط تولید از کشورهای غربی به اسم گازهای حشره کش خریداری می شد که تولید هفتگی آن جمعاً حدود 10 هزار تن بود.
رادیوی صدای عراق در تاریخ 30 مهر 1380 اعلام کرد: در جنگ با ایران از پودر سیاه زخم استفاده می نمودو در طول 8 سال جنگ هر هفته اقدام به تولید 3 هزار لیتر ماده مادر در تولید پودر سیاه زخم می کرد.
بر اساس تحقیقات به عمل آمده گاز تابون اغلب در زمان حمله به رزمندگان ایران مورد استفاده قرار می گرفت که خیلی سریع مرگ را به دنبال دارد و از آنجا که مواد این گاز به فاصله چند ثانیه تجزیه می شود، هیچ اثری از آن در محیط باقی نمی ماند.
پزشکان انگلیسی می گویند: بازماندگان بمباران شهر حلبچه که بیش از 5 هزار کشته داشت به بیماری های روانی، پوستی و مغزی بسیار خطرناک مبتلا هستند و تعداد بیماران سرطانی بسیار زیاد است.
این سلاح ها دارای تأثیر موروثی بوده و از نسلی به نسل دیگر منتقل می شود.
ضایعات مشاهده شده در مصدومان شیمیایی به شرح ذیل می باشد.
1.
سوختگی های پوستی از درجه 1 تا 3 در نقاط مختلف سطح بدن که 20 تا 70 درصد سطح بدن را به خصوص صورت، دندان ها و نواحلی تناسلی را می پوشاند.
2.
تحریک شدید چشم ها، ورم ملتهبه که با احساس سوزش شدید، اشک، ریزش، ترس از نور و خیره شدن دید همراه است.
3.
ضایعات ریوی، گرفتاری دستگاه تنفسی فوقانی، تمام بیماران از احساس سوزش در ناحیه سینه و سرفه و علایم فارانژیت و برنشیت رنج می برند و اکثراً دچار سرفه های پیاپی، دفع خلط و تنگی تنفس هستند.
4.
عوارض گوارش شامل اشکال در بلع، حالت تهوع و استفراغ که در مقایسه با سایر عارضه ها کمتر مشاهده می شود.
 
.
عوارض خونی که خطرناک ترین عارضه در میان مصدومان گازها ی شیمیایی است پس از 5 تا 7 روز در بیمار علایم دپرسیون مغز استخوان پدید می آید.
این علایم با کاهش سلول های خونی مشخص می شود و تعداد گلبول های سفید به 500 می رسد.
 
انواع سلاح های شیمیایی 
وی ایکسVX
سمی ترین سلاح شیمیایی است و به شکل مایع چسبناک و بی رنگی است که به آرامی به گاز بی رنگ و بو تبدیل می شود.
وی ایکس با تحریک اعصاب موجب تشنج و فلج رگ های خونی و ریه ها می شود.
مقدار 10 میلی گرم از این ماده بر روی پوست برای مرگ کافی است و قربانیان درنهایت بر اثر خفگی می میرند.
عراق توانایی ساخت بیش از 200 تن وی ایکس را داشته و هرگز نیز آمار واقعی آن میزانی که عراق ادعا می کند نابوده کرده، به دست نیامده است.
 سارین همانند وی ایکس مایع بوده و به سرعت تبخیر می شود.
سارین همچونVX موجب ناتوانی، فلج و در پایان خفگی می گردد.
فرقه [ژاپنی] «آنوم» در متروی توکیو به سال 1995 با پخش سارین 12 تن [از شهروندان این کشور] را به کام مرگ فرستاد.
عراق در ابتدا به بازرسان تسلیحاتی اعلام کرده بود که 112 تن از این ماده سمی را تولید کرده اما بعدها ادعا کرد این میزان 790 تن بوده است.
این کشور همچنین نوعی بمبهای ترکیبی تولید می کرد که حامل 2 محفظه جداگانه مواد شیمیایی بوده و پس از انفجار در ترکیب با یکدیگر سارین ایجاد می کرده است.
عراق به ساخت هزاران راکت، گلوله های توپ و بمبهای محتوی سارین و استفاده از آنها علیه ایرانی ها در جنگ با این کشور طی دهه 1980 میلادی اعتراف کرده و [همچنین] عقیده بر این است که [این تسلیحات] علیه شهروندان عراقی کرد نیز به کار گرفته شده است.
گاز خردل گاز خردل در حالت معمولی مایعی بی رنگ است.
عنصر خردل به گاز تبدیل می شود و ممکن است بی بو بوده یا با بوی تند خردل یا سیر استشمام شود.
خردل به هنگام تماس [با بدن فرد] بافت ها را از بین می برد، زخم هایی شبیه تاول ایجاد می کند و منجر به آسیب ریه ها و چشم ها می شود.
خردل اغلب مرگ آور نیست اما می تواند سبب کوری، مشکلات تنفسی و دیگر آسیبها [ی جسمانی] شود که برای سال ها دردآور خواهند بود.
این گاز برای اولین بار در جنگ جهانی اول مورد استفاده قرار گرفت.
بغداد دو دسته آمار از میزان تولید این گاز اعلام کرده است: [اولین بار میزان تولید خود را] 3 هزار و 80 تن [اما دربار دوم] 2 هزار و 850 تن اعلام کرد.
عراق به استفاده گسترده از گاز خردل علیه [نیروهای] ایرانی در طول جنگ با ایران در دهه 1980 اعتراف کرده است.
بغداد به سازمان ملل اعلام داشته که بالغ بر 550 گلوله توپ حاوی گاز خردل را پس از جنگ 1991 خلیج فارس نابود کرده است.
سیاه زخمANRHRAX 3 دسته سیاه زخم بیماری زا وجود دارد: پوستی، گوارشی و ریوی یا تنفسی.
مرگ آورترین نوع آن – و تنها نوعی که به عنوان سلاح شناخته شده – سیاه زخم تنفسی است که با علایم شبیه آنفولانزا شروع می شود اما در نهایت ریه ها را پر از مایع می کند و منجر به مرگ می شود.
تنها میزان کمی از پودر سیاه زخم در برخی افراد مستعد آلوده شده برای ایجاد عفونت مرگبار کافی است.
عراق اعتراف کرده بود که 2 هزار و 200 گالن از میکروب سیاه زخم - که چنانچه افراد به صورت مؤثر به آن آلوده شوند برای کشتن میلیون ها نفر کافی خواهد بود - تولید کرده است.
بازرسان تسلیحاتی می گویند عراق همچنین از دهه 1990 میلادی در تلاش برای تولید نوع مرگبارتر سیاه زخم خشک (پودری) بوده است.
این نوع پودر از هواپیما امکان پخش دارد.
بوتولینوم توکسین نوعی سم پست که از باکتری «کلاستریدیوم بوتولیندم» به دست می آید و یکی از مرگبارترین سموم شناخته شده، به شمار می رود .
میزان بسیار کمی از آن، در حدی که غذا با این باکتری تماس پیدا کند، می تواند موجب گرفتگی عضلات معده، تاری دید و ضعف عضلانی گردد و تا فلج و مرگ نیز پیش رود.
بوتولینوم چنانچه به شکل تولید شده باشد – به ویژه هنگامی که استنشاق صورت گیرد – با فلج و مرگ سریع همراه خواهد بود.
میزان 70 بیلونیوم گرم از این سم برای کشتن کافی است.
بغداد اعتراف کرده بود که بالغ بر 5 هزار و 300 گالن از سم بوتولینوم توکسین را تهیه نموده که بیشترین این میزان در کلاهک موشک ها و دیگر تسلیحات قرار داده شده بود.
افلاتوکسین نوعی سم تولید شده از قارچی به نام «Aspergillius flavus» و از دسته قارچ هایی است که در غلات پرورش پیدا می کنند.
افلاتوکسین به طور بالقوه عامل سرطان زایی است که موجب سرطان کبد می شود.
این سم در مقادیر بالا می تواند سبب درد شکمی، تورم ریه ها و مغز، تشنج، کما و در نهایت مرگ شود.
رژیم بعث عراق اعتراف کرده بود که بیش از 520 گالن افلاتوکسین تولید نموده و در کلاهک موشک ها و بمبها جاسازی کرده است.
انواع گازهای سمی گازهای سمی گروهی از مواد سمی هستند که در حرارت بصورت گاز باشند.
مسمومیتهایی که توسط این گازها ایجاد میشود، در صورت عدم درمان بموقع ، منجر به مرگ فرد مسموم خواهند شد.
این گازها تحت یک فرمول معین تجسس نمیشوند و برای تجسس هر یک از آنها روش بخصوصی باید بکار برد.
گازهای سمی چون از راه تنفس وارد بدن میشوند، بسهولت وارد جریان خون میشوند و به فاصله چند ثانیه به مراکز عصبی میرسند و از اینجا ، اثر آنی و شدید بعضی از سموم گازی معلوم میگردد.
مونوکسید کربن (CO) مونوکسیدکربن گازی است بیرنگ ، بیبو و بیطعم و به همین مناسبت در تمام قسمتهای هوا فوری پخش میشود.
این گاز از احتراق ناقص زغال و مواد آلی تولید می شود.
مونوکسیدکربن در خون با هموگلوبین ترکیب پایداری را تشکیل میدهد و در نتیجه ، اکسیژنرسانی به بافتهای بدن کاهش یافته و در صورت مسمومیت شدید ، پس از تشنج مرگ فرا میرسد.
در مسمومیت خفیفتر ، سردرد ، ضربان شدید شقیقه ها ، صدا کردن گوش ، سرگیجه ، گاهی استفراغ و ضعف عمومی مشاهده میشود.
سپس اضطراب به شخص دست داده و مسموم سعی میکند که از جای خود بلند شده و از محیط آلوده فرار کند و این عمل خود باعث سرعت تنفس و در نتیجه شدت مسمومیت میگردد.
تنفس مصنوعی ، استنشاق اکسیژن