دانلود مقاله یزد

یزد با تاریخی ریشه دار و قدمتی چندین هزار ساله ، همچون نگینی گرانبها بر تارک کویر مرکزی ایران می درخشد .

روایت تلاش و جدال دایمی مردم این ناحیه در طول تاریخ برای غلبه بر طبیعت قهار و ناسازگار این دیار ، اسطوره ای است که به واقعیت پیوسته و در جای جای این استان نمودی عینی یافته است.

به همین جهت یزد همواره به عنوان کانونی پر جاذبه برای به وجود آمدن الگوهای مناسب مذهبی ، فرهنگی ، و فعالیتهای صنعتی ، معدنی ، کشاورزی ، تجاری و هنر و معماری مطرح بوده است.
بازتاب چنین ویژگی را در سفرنامه ها و خاطرات ایرانگردان و جهانگردان و دیگر مسافرانی که از قدیمترین ادوار تاکنون به یزد آمده اند می توان مشاهده کرد و به سادگی دریافت که یزد همواره پیام فرهنگی اصیل ویژه خود را داشته ؛ فرهنگی که قرن ها قبل از اسلام آغاز شده ، با پیدایش اسلام به یکباره به نقطه اوج و ترقی خود رسیده و از آن زمان به بعد با اسلام و قرآن و محبت اهل بیت (ع) پیوندی ناگسستنی برقرار کرده است.

تأثیر این آیین آسمانی بر باورها و ایمان مردم این دیار خود اسطوره ای دیگر را رقم زده که برای همیشه استوار مانده و لقب دارالعباده را برای یزد تداعی جاودانه بخشیده است.
میراثهای فرهنگ اسلامی در ادوار مختلف تاکنون یادگارهایی بس پر ارج را به جای گذاشته است که کمتر می توان به این شکل گسترده و وسیع در نقطه ای دیگر از جهان شاهد آن بود.

صدها زیارتگاه ، مسجد ، حسینیه ، تکیه و دیگر اماکن تاریخی در بافت قدیمی و در میان مجموعه های کامل مسکونی و تجاری به جا مانده از سده ها و روزگاران مختلف ، ارتباط دیرین مردم این سامان با اسلام و ارادت خالصانه ی آنها را به خاندان عصمت و ولایت (ع) عینیتی بس پر شکوه و دلپذیر بخشیده است.

نه تنها در معماری و شهرسازی بلکه تمامی نمادها و نشانه ها نیز حاکی از این عشق و علاقه است و آثار آن را می توان در هر گذر و یا بر هر منظره مشاهده کرد.

یزد از دیدگاه جهانگردان و صاحب نظران:
استان یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی و ارتباطی خاصی که در مرکز کشور داشته ، از روزگاران پیش همواره نزد سیاحان ، بازرگانان و مسافران دارای جایگاه ویژه ای بوده است.

این ویژگی در سرنوشت استان تأثیری بسزا گذاشته و موجب رواج و رونق بازرگانی ، رفت و آمدهای بسیار و آثار فراوان اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی شده است.
از آن جا که دیدگاهها و یادداشتهای سیاحان و مسافران و تصویرهای گوناگون و سودمند و متنوّعی را از این استان نشان می دهند، قسمتهایی از آنها را نقل می کنیم .

علاقه مندان برای آگاهی بیشتر می توانند به سفرنامه ی سیاحان و نیز کتابهای مربوط به یزد – که نام پاره ای از آنها در بخش کتابنامه ی این مجموعه آمده است – رجوع فرمایند.
«یزد شهر بزرگی است که از لحاظ تجارت ورفت و آمد نقطه ی مهمی به شمار می رود .

یک نوع پارچه ابریشمی و طلایی در آنجا بافته می شود که موسوم است به (پارچه یزدی) و به همه جای دنیا صادر می شود.»
سفرنامه مارکوپولو
«مناره ها و بادگیرهای شهر یزد از دور ، انسان را به یاد کتاب هزار و یک شب می اندازد.»
سفرنامه سرپرسی سایکس
احساسات مذهبی در شهر یزد ، خیلی جدی تر از اغلب شهرهای ایران است.»
سفرنامه فرد ریچاردز
«زیلوی خوب ، بافت میبد و اردکان یزد است.

این دو آبادی از ازمنه ی قدیم در بافت زیلو شهرت داشته اند.

هنوز اکثر زیلوهای ایران در یزد تهیه می شود.
هوای بهار در یزد خوب و دلپذیر است، مشروط بدان که باد تند و گرد و خاک کویری به شهر نبارد و هوا آرام و نسیم سبک باشد.

به قول مردم یزد دولاخ نشود.»
یادداشتهایی از شبهای زندان سکندر – ایرج افشار
«وقتی به یزد سفر می کنی تنها در پهنه ی جغرافیا جابه جا نشده ای که عمق تاریخ ، به هزارتوهای افسانه خزیده ای و تاریخ و افسانه در این شهر کویری چندان به هم آمیخته اند که بازشناختشان ناممکن است.
یزد بافتی دیگر ، مردمی دیگر واساساً جنس دیگری دارد.

صفا و محبت مردم یزد را در کمتر جایی می توان سراغ کرد.»
مجله سفر – فروغ پوریاوری
«در یزد نشانه های عالی اخلاقی و معماری و باستان شناسی با هم در آمیخته اند و جزو فرهنگ جدایی ناپذیر این مردمند.»
«مسجد جامع کهن فهرج تنها مسجدی است که در جهان اسلام ، ساختمان آن از ابتدا تا به امروز تغییر نکرده است.»
دکتر محمد کریم پیرنیا
«یزد از نظر بناهای خشتی وگلی در دنیا بی نظیر است.»
پروفسور کازولا
شهر بزرگ و تاریخی یزد نگینی است درخشان در قلب سرزمین پهناور ایران و دژی است استوار در قلب کویر .

نشانه ی پیروزی روشنایی و سپیدی و پاکی و سرسبزی و آبادی بر اهریمن تیرگی وخشکی و ویرانی .»
دکتر علی سیدی



جغرافیای یزد
موقع ریاضی
استان یزد در مرکز ایران و بین 29 درجه و 35 دقیقه تا 33 درجه و 22 دقیقه ی عرض شمالی و 52 درجه و 49 دقیقه تا 56 درجه و 40 دقیقه ی طول شرقی زمین قرار دارد که به طور کامل در طوقه مناطق خشک و بیابانی جهان واقع شده است.

یزد از جنوب حدود 6 درجه تا مدار رأس السرطان فاصله دارد .

از طرف دیگر این سرزمین در نیمکره ی شرقی و بین نصف النهار 55َ وº52 و 27َ وº 56 واقع است که گستردگی آن در جهت غرب و شرق حدود 4 درجه است چنانچه تقریباً هر درجه از سطح زمین را حدود 111 کیلومتر در نظر بگیریم پهنای استان یزد حدود 450 کیلومتر خواهد بود.

موقع نسبی
این استان چون در واحد طبیعی بیابان مرکزی ایران و در محدوده ی خشک و بیابانی دنیا واقع شده ، محدودیتهای شدیدی ، در زمینه ی منابع آب دارد .

به علاوه یزد به دلیل موقعیت جغرافیایی ویژه ای که در مرکز ایران دارد در طول تاریخ همواره به دور از بحرانها ودرگیریها و تداخل فرهنگی قرار داشته است.
یزد که در کمربند خشک و نیمه خشک نیمکره شمالی قرار گرفته است با همه ی کمبودهای طبیعی ، به منزله پل ارتباطی بین مناطق شمالی و جنوبی کشور محسوب می شود.

جاده معروف «سنتو» که بندرعباس را به تهران متصل می کند از میان این استان و از شهر یزد می گذرد.

حدود و مرزها
موقع استان در تقسیمات سیاسی کشور:
1- از سمت شمال به استان اصفهان (شهرستان نائین ).

2- از سمت شمال شرق به استان خراسان (شهرستان طبس).
3- از سمت جنوب به استانهای کرمان و فارس ( شهرستان آباده در فارس).
4- از سمت شرق به خراسان و کرمان (زرند در کرمان ، طبس در خراسان).
5- از سمت مغرب به استان اصفهان ( شهرستان اصفهان ).

وسعت و تقسیمات سیاسی
مساحت استان حدود 76156 کیلومتر مربع است که در بین 26 استان کشور پس از استانهای خراسان ، اصفهان ، سیستان و بلوچستان ، فارس ، کرمان در مقام ششم قرار دارد.
این استان در سال 1387 دارای 10 شهرستان ، 15 شهر ، 14 بخش ، 38 دهستان و بیش از 4568 روستا بوده که 1223 روستای آن دایر و بقیه به جهت مهاجرت متروک شده است.
شهرستان یزد به خاطر جاذبه های شغلی و رفاهی وتمرکز اداری پرجمعیت ترین شهرستانهای استان به شمار می رود و با جمعیتی حدود 360129 نفر 52 درصد از جمعیت استان را پذیرفته است.

شهرستان یزد به خاطر جاذبه های شغلی و رفاهی وتمرکز اداری پرجمعیت ترین شهرستانهای استان به شمار می رود و با جمعیتی حدود 360129 نفر 52 درصد از جمعیت استان را پذیرفته است.

مشخصات شهرستانهای استان یزد: زمین شناسی فلات مرکزی ایران – که استان یزد بخشی از آن است – از لحاظ زمین شناسی یک ژئوسنکلنیال است.

این گودال وسیع که به وسیله رسوبهای جوان پر شده در اثر فشارهای جانبی دارای چین خوردگیهای فراوان است که از نشانه های آن رشته کوههای به هم ریخته و قدیمی و بالاخره تشکیل چاله ها و کویرهای پهناوری چون دشت لوت و کویر نمک است.

در تشکیلات و طبقات زمین شناسی استان یزد از قدیم ترین (پرکامبرین) تا جدیدترین (نئوژن) رسوبها مشاهده می شود .

قسمت بزرگی از این رسوبها متعلق به دوره (مزوزوئیک و سینوزوئیک ) بوده که سنگهایی از جنس : آهک ، گچ ، نمک ، سیلیس ، بازالت ، مرمر و ...

را در خود جای داده است .

کوهستانهای استان در سطح استان دو رشته کوه وجود دارد : یکی دنباله ی رشته کوههای مرکزی با جهات ، شمال غرب – جنوب شرق که از مرکز ایران عبور کرده اند و دسته دوم کوههای پراکنده مرکزی است که اغلب در هم ریخته و نامنظم واقع شده اند و عبارتنداز: شیرکوه مهمترین ، معروفترین وحیاتی ترین ناهمواریها در سطح استان ، «شیرکوه» است که در جهت شمال غرب و جنوب شرق کشیده شده و حداقل فاصله آن نسبت به شهر یزد 20 کیلومتر است و به صورت دیواره کوهستانی واقع در جنوب غرب استان ، بخشهای مرکزی را از چاله ابرکوه جدا می سازد.

قله ی شیرکوه با ارتفاع 4075 متر بلندترین نقطه است و به همین جهت در اعتدال هوا وجذب رطوبت برای مناطق اطراف خود نقش حیاتی دارد، به طوری که ضخامتی از برف و یخ تا اوایل تابستان در چاله های مرتفع این قله دوام می یابد و جذب تدریجی آنها علاوه بر تأمین آبهای زیرزمینی که به سمت دشت یزد و مهریز سرازیر می شود، چشمه های متعددی را در این کوهستان و دره های اطراف آن به وجود می آورد.

از قلل معروف شیرکوه «لورگ» با 2525 متر ارتفاع و «سعیدی» با 3320 متر ارتفاع را می توان نام برد که در حواشی آن انواع درختان : بادام ، گردو ، توت و نیز مراتع فراوان وجود دارند.

کوه خرانق این کوه در بخش مرکزی استان و در شمال شهر یزد قرار دارد.

کوهستانی است نسبتاً مرتفع اما خشک ، با شکلهای نامنظم حاصل از فرسایش بادی و آبی .

بلندترین قله آن «خوانزا» نام دارد که 3158 متر ارتفاع آن است.

از دیگر بخشهای معروف آن کوه «چک چک» ( محل یکی از معروفترین معابد زردشتیان) ، کوه «اشتری» و کوه «هامانه» را می توان نام برد که خود از بلندترین بخشهای کوه خرانق به شمار می روند.

ارتفاع آنها بیش از 2000 متر از سطح دریاست.

معبد «چک چک» پرستشگاه معروف زرتشتیان جهان در شکافی که دارای یک چشمه آب است در این کوه قرار دارد.

دیگر کوههای شاخص کوه هِرِش سیاه کوه کوه معراجی کوه ساغند کوههای هرات و مروست کوه ندوشن کویر اردکان «سیاه کوه» مهمترین و وحشتناکترین کویرهای منطقه به شمار می رود که به شکل یک نعل اسب و با جهت شمالغرب– جنوب شرق در شمال شرق اردکان قرار دارد .

این منطقه کویری بین دو کوه منفرد «هِرِش» به ارتفاع 1939 متر در جنوب و «سیاه کوه» به ارتفاع 2050 متر در شمال قرار دارد و مکان مناسبی برای جذب جریانهای آبی و سیلابهایی است که از دامنه ی این دو کوه سرازیر می شود.

کویر ابرقو وتاغستان یکی از معروفترین مناطق کویری کشور محسوب می شود که به شکل دایره ای بین دو رشته کوهستان قرار دارد و به فاصله ی کمی از آن کویر تاغستان واقع است.

کویر در انجیر سومین منطقه ی مهم کویری در یزد به شمار می رود که با مساحت تقریبی 1500 کیلومتر در شرق استان قرار دارد.

کویرهای دیگر هرات و مروست با مساحت تقریبی 500 کیلومتر مربع و نسبتاً مرطوب.

بهشت آباد ، بین انار و رفسنجان از جهت شمال غرب به جنوب شرق.

بهادران ، واقع در جنوب شرق مهریز ، از جهت شمال غرب به جنوب شرق و کویرهای ساغند – حاجی آباد زرین ...

گفتنی است که 21 هزار کیلومتر مربع از مساحت استان یزد – حدود 29 درصد – کویرها و اراضی شور است که کمتر از 3/1 مساحت استان را می پوشاند.

آب و هوا استان یزد به سبب موقعیت جغرافیایی اش در فلات مرکزی ایران ، دارای آب و هوای اقلیمی – گرم و خشک بیابانی – است ؛ اما شرایط محلی ، پاره ای دگرگونیهای محدود در آن پدید آورده است.

از یک سو ارتفاعات شیرکوه (با قله 4075 متری ) تا شعاع وسیعی از منطقه را تحت تأثیر عوامل مثبت خود قرار می دهد ، به گونه ای که در دره ها و کوهپایه های آن هوا نسبتاً ملایم و دارای ویژگیهای ییلاقی است.

اما از سوی دیگر در مرکز و مشرق استان وجود کویرهای نمک و دشتهای وسیع لخت وعریان بر میزان درجه خشکی و شدت شرایط کویری افزوده است.

در این استان ، نوسان دما در تابستان و