روستا یک فضای اجتماعی است که در آن فعالیت غالبا، فعالیت نوع اول (کشاورزی) می باشد و فعالیت های نوعدوم و سوم خیلی می رود و بیشتر در شهر ها رواج دارد رابطه های اقتصاد روستاییان بیشتر مختص به خود روستا می باشد به طور کلی در جهان بعد از انقلاب فتحی رابطه ی متقابل شهر و روستا بیشتر از قبل شده و البته در سالهای اخیر تاثیر شهر بر اقتصاد روستا و روابط اجتماعی آن بیش از بیش نشده است در گذشته اکثر روستا ها خود تامین کننده ی تمام مایحتاج زندگی خود بودند و کمتر تحت تاثیر شهر قرار گرفته اند اما امروزه باگذشت زمان روستا ها تقریبا این نقش خود را از دست داده اند و شهر ها عمده مایحتاج های روستا ها را تامین می کند و روستاییان تولیدات خود را به شهر ها عرضه می کنند در دنیای امروز رابطه ی متقابل شهرو روستا رابطه ی انکار ناپذیر می باشد که البته تاثیر شهر به مراتب بیش از روستا است.
این تحقیق انجام شده رابطه ی متقابل روستا ی سرکران با شهر پاوه و هم چنین روستا های اطراف تر سران می باشد که به بررسی محدوده روابط و علل آن می پردازیم.
وجه تسمیه
اسم این روستا سر کران می باشد که بنا به قولی در اصل به این روستا سر برنج و sarkren می گفتند و دلیل آن این بود که در قدیم روستا در قسمت جنوبی روستا واقع شده بود که بیشتر خانه ها بر زور زمین ها ی احداث شده بودند که جنس سنگ از نوع آهکی مخلل می باشند که در زبان محلی به آنها کرنج kreng می گویند و آبادی روی این سنگ ها را سرکرنج می نامیدند.
اما به مرور زمان حرف ج سیقل شده و حذفگردیده و سرکران srkren یا سر کران تلفظ شده است و امروز آن را به نام سرکران می نامند از آثار بدست آمده در این روستا از جمله چند کوزه سفالی و آسیاب آبی متعلق به دوره اشکانی می باشد که یکی از کوزه های بدست آمده در این روستا امروزه در موزه طاق بستان شهر کرمانشاه نگهداری می شود.
(مصاحبه با دهیار)
فصل اول : معرفی روستا
الف) جغرافیای طبیعی
1.
موقعیت و محدوده:
روستای سرکران یکی از روستا های دهستان شمشیر، از توابع بخش مرکزی شهرستان پاوه واقع در استان کرمانشاه می باشد که فاصله ی آن تا مرکز دهستان (روستای شمشیر) 6 کیلومتر و تا مرکز شهرستان (پاوه) 5 کیلومتر می باشد این روستا در جنوب شهرستان پاوه قرار گرفته و متوسط ارتفاع روستا 1420 متر می باشد.
محدوده ی این روستا از شمال به پاوه، از شمال شرقی به روستای دوریان و جو ریزی از جنوب به روستای نسحه، از جنوب شرقی به روستای دره بیان و از شرق به روستای شمشیر ختم می شود.
از جمله عوارض طبیعی که در نزدیک روستای سرکران وجود دارد چشمه ی کتل می باشد که سرچشمه ی آن کوه کتل واقع در غرب روستا می باشد.
(مشاهده میدانی، طرح هادی)
2.
اقلیم و طبیعیت:
روستای سرکران از لحاظ اقلیمی یک روستای کوهستانی سردسیر متحمل به حساب می آید و از لحاظ بارش دارای موقعیت تقریبا مطلوبی می باشد.
پوشش گیاهی این روستا عمدتا درختان گردو، سیب گلابی، توت، غلات، ریواس و انواع میوه جات می باشد و از جمله جانوران خاص این روستا می توان به خرگوش ، گرگ ، خوک، مار ، کفتار، عقرب اشاره کرد.
همچنین این روستا دارای چشمه ها و قناتهای بسیاری می باشد که بخشی از آب مصرفی ساکنین این روستا را تامین می کند و بخشی از طریق آب رودخانه دهستان (روستای شمشیر) تامین می گردد.
(مصاحبه با دهیار طرح هادی)
ب) جغرافیای انسانی
1.
جمعیت:
بر اساس آخرین آمار و اطلاعات سال 1385 ، این روستا از 65 خانوار تشکیل شده که جمعیت کل آن 275 نفر می باشد که در این میان 134 نفرشان مرد و 141 نفرشان را زن تشکیل می دهند.
( www.sci.org.ir و طرح هادی)
2.
بهداشت :
این روستا دارای یک خانه بهداشت می باشد کهدر آن 2 بهورز مشغول به کار هستند و درهفته یک بار پزشک عمومی به روستا مراجعه می کند و اغلب ساکنین روستا نیاز های اولیه درمانی و بهداشتی خود را در روستا تامین می کنند و برای دسترسی به پزشک متحصص و بیمارستان به شهرستان پاوه مراجعه می کنند.
(مصاحبه)
3.
سواد و آموزش:
این روستا از لحاظ امکانات آموزشی در حد مطلوبی به سر نمی برد اما برای گذراندن تحصیل در مقطع دبستان وراهنمایی به (جلوگیری) که خیلی نزدیک به سرکران است می پردازند و در مقطع دبیرستان به روستای دورییان و در مقاطع پیش دانشگاهی به 5 شهر (پاوه) مراجعه می کنند اما درکل از لحاظ سواد، ساکنین این روستا در حد مطلوبی به سر می برند.
(مصاحبه با مردم مشاهده میدانی)
4.
خدمات:
روستای سرکران از لحاظ امکانات خدماتی، رفاهی در وضعی چندان مطلوبی به سر نمی برد اما روستای سرکران عمده خدمات اولیه رخود را از روستای جو ریزی که در مجاورت خیلی نزدیک آن قرار گرفته مراجعه می کند چنانچه در جدول مشاهده می شود از 15 نوع خدمات اشاره شده این روش فقط از 8 عدد آن برخوردار بوده.
(سرشماری عمومی نفوس و مسکن 1375 ص 8 ، 9 ، 10 و مشاهده میدانی )
ج) جغرافیای اقتصادی 1.
کشاورزی: کشاورزی در این روستا از رونق خاصی برخوردار است و شغل اکثر مردم آن جا باغداری می باشد که میزان زمین سطح کشت روستای سرکران در حدود 120 هکتار می باشد که عمده کشت آن به صورت آبی می باشد که باغات آن شامل 10 هکتار سیب لبنان، 2 هکتار گلابی و 10 هکتار درختان هسته دار و تقریبا 20 هکتار گردو و حدود 12 هکتار باغات متفرقه می باشد و حدود 50 هکتار به محصولات زراعی مانند یونجه، گندم، شبدر و صیفی جات اختصاص یافته است.
هم چنین منابع آب روستا بیشتر از طریق رودخانه دهستان (شمشیر) می باشد که در سالهای خشکال تامین آب بسیار مشکل می باشد مخصوصا از زمانی که 2 حلقه چاه عمیق برای مصرف آب شرب شهر (پاوه) حفر گردید چشمه ی این روستا تقریبا خشک شده و باغات این روستا که بعضا در استان کرمانشاه نمونه بوده اند در محرض خشک شده قرار گرفته اند سیستم آبیاری در این روستا بیشتر از نوع سنتی می باشد و فقط یک باغ در حدود 10 هکتار سیب لبنان (زرد و قرمز) به روش آبیاری قطره ای آبیاری می شد که به دلیل قدیمی و فرسوده بودن سیستم (31 سال از احداث سیستم می گذرد) جابگوی نیاز آبی باغ نبوده و جمع آوری گردید و آن باغ نیز به صورت سنتی آبیاری می شود.
(مصاحبه با دهیار و مردم ـ مشاهده) 2.
دامداری: در این روستا یک واحد گاوداری نیمه منفی شیری وجود دارد که حدود 65 راس گاو خارجی ازنژاد هلشتاین در آن نگهداری می شوند که میزان تولید روزانه ی آن حدود 1500 لیتر میباشد .
در حدود 200 راس گوسفند وجود دارد و افراد دامهای خود را به صورت سنتی در حیاط خود نگهداری می کنند و هم چنین در این روستا یک واحد مرغداری 10000 قطعه ایوجود داشت که بعد از 10 سال تولید در طی یکسال اخیر به علت بدهی به بانک تعطیل شده است پس بیشتر مردم این روستا به باغداری می پردازند.
(مصاحبه با دهیار) 3.
خدمات: در این روستا تعداد کمی دربخش خدمات مشغول به کار هستند که کار آنها کارگری در باغهای دیگران می باشند و همچنین به کار های خدمات دیگری مثل مشاغل معلمی ، رانندگی ، مغازه داری و کارمندی می پردازند.
(مصاحبه با دهیار) فصل دوم: تعیین محدوده کلی روابط روستای سرکران در این بخش به معرفی محدوده کلی روابط روستای سرکران پرداخته می شود در این جا فقط ارتباط مد نظر می باشد.
روستای سرکران در 6 کیلومتری مرکز دهستان (شمشیر) و در 5 کیلومتری مرکز شهرستان (پاوه) قرار گرفته است کهنزدیک به شهرستان است و مسیر روستا به شهرستان پاوه آسفالته می باشد و وسایل حمل و نقل موجود شامل تاکسی و موتور سیکلت و ماشین های شخصی خود روستاییان می باشد و در اطراف این روستا، روستاهای زیادی وجود دارد که به 2 دلیل روابط این روستا با روستاهای دیگر در حد متوسطی می باشد.
1) به علت نزدیکی روستا ها به شهر 2) تمرکز خدمات در شهر.
که مردم روستاها اکثرا برای رفع نیازشان به شهر مراجعه می کنند تا به روستا های اطراف .
حال به تفسیر نقنشه و محدوده ی روابط می پردازیم.
چنانچه در نقشه دیده می شود، شکل محدوده در قسمت شمال، شرق، جنوب شرقی کشیده اما بیشترین ارتباط آن با شمال، شمال غرب و جنوب می باشد که ارتباط بیشتر آنها به علت تمرکز امکانات در شهر خرید و فروش محصولات دامی و باغی است.
حداقل و حداکثر فاصله ارتباطی این روستا بین m100 تا km9 می باشد بیشترین و کمترین حجم ارتباطی بین 4% تا 65% می باشد چنانچه در نقشه ملاحظه می شود سرکران پاوه عریض ترین شعاع محدوده را به خود اختصاص داده این به این معناست که بیشترین حجم ارتباطات مربوط به این محور است و این محور به تنهایی در حدود 65% حجم کل ارتباطات را به خود اختصاص داده است.
دومین محور مهم و اصلی این محدوده، محور سرکران ـ چوریزی است.
طول این محور 100m است و بیش ترین حجم روابط یعنی 15% حجم کل روابط را به خود اختصاص داده .
سومین محور این محدوده، محور سرکران ـ دوریسان است که طول آن km2 است و در قسمت شمال شرقی محدوده قرار دارد و 10% حجم ارتباطات را به خود اختصاص داده است .
چهارمین محور این محدوده، محور سرکران ـ نسخه است که طول آن km1 می باشد که در قسمت جنوب محدوده قرار گرفته و 6% حجم روابط را به خود اختصاص داده است.
نجمین محور هم محور سرکران ـ دره بیان است که طول آن km9 است و در قسمت جنوب شرقی محدوده قرار دارد و 4 % حجم روابط را به خود اختصاص داده است.
و ششمین محور، محور سرکران ـ بندره است که در قسمت شمال غربی محدوده واقع شده و 6% حجم ارتباطات را به خود اختصاص داده است.
و آخرین محور، محور سرکران ـ شمشیر می باشد که در قسمت شرق محدوده قرار گرفته و 4% حجم ارتباطات را به خود اختصاص داده است.
نمودار فاصله روابط نقشه ی محدوده ی روابط روستای سرکران فصل سوم: بررسی انواع ارتباطات و علل آن در این فصل به بررسی انواع رابطه ی موجود بین روستای سرکران و مناطق اطراف آن و علل این روابط تاکید می شود که به بررسی سه بخش کلی روابط روستای سرکران می پردازیم.
1.
روابط تجاری الف) روابط کاری / شغلی : چنانچه قبلا بحث کردیم اساس اقتصاد این روستا و منبع درآمد آنها از طریقکشاورزی می باشد و مردم روستا بیشتر به کار باغداری می پردازیند و در سالهای اخیر به دلیل خشکای در این شیوهدرآمد پس اعضای خانواده مجبورند به کار های دیگر هم بپردازند کارهای خدماتی مشغولند و تعداد خیلی کمی از آنها به خاطر نبود کار در روستا به شرکت های بزرگ شهر های دیگر از جمله عسلویه و بندر عباس بروند و تعدادی از جوانان نیز در امر قاچاق کالا از جمله پارچه ، وسایل صوتی و تصویری، موز، چای و ...
مشغول می باشند که با خطرات جانی و مالی زیادی رو به رو بوده و درآمد تقریبا خوبی به دست آورده اند و هم چنین که قبلا گفته شد در این روستا یک واحد مرغداری 10000 قطعه ای وجود دارد که پس از 10 سال تولید، امروزه تعطیل شده .
پس مردم به کار های خدماتی هم مشغول می شوند.
(مشاهده ـ مصاحبه) ب) روابط مربوط به خرید های روزانه و دوره ای: گسترده ترین روابط در مرحله دوم مربوط به خرید اعم از خرید های روزانه و دوره ای می باشد.
در این روستا 1 واحد خرده فروشی (خوار و بار) وجود دارد که ساکنین روستا برای تامین نیاز های خود نمی توانند متکی به این 1 واحد باشند هر چند که بعضی ازساکنین دارای باغ و ...
هستند و مورد تامین از لحاظ میوه و سیفی جات و ...
دارند و یا در فصول برداشت تا حدر نیاز خود را یا از خود روستا یا روستا های اطراف با خرید مستقیم از سرزمین تهیه می کنند ولی این برای یک مدت کوتاهی استپس آنها برای تامین نیاز های روزانه به شهر (پاوه) و روستاهای اطراف مراجعه می کنند و حتی کشاورزان برای دستیابی به سهم و بذر و ...
به تعاونیها و روستاهای اطراف و شهر مراجعه می کنند.
( مصاحبه با دهیار ـ مشاهده) ج)