مهندسی محیط زیست درسی دو واحدی که در رشته عمران – عمران ارائه شده است.
در ابتدا فکر می کردم درس بی فایده یا جالبی نباشد.
ولی هر چه از زمان گذشت به آن علاقه مند شدم و تصمیم گرفته ام درمورد مهندسی محیط زیست تحقیق نمایم.
در نتیجه با الهام گرفتن از طبیعت و تاریخ و منطقه زندگی خود شروع به نگارش نمودم، هر چه از نوشتن گذشت فهمیدم براستی چه بر سر محیط زیست آمد و اکنون فکر میکنم درسی مهم و لازم می باشد که باید همه رشته های تحصیلی از آن اطلاع داشته باشند.
آری انسانها باید بیاموزند که طبیعت را آلوده نکنند و فضای زندگی دیگر موجودات زنده را تنگ و نفس گیر نکنند.
امید است همه عزیزانی که مطلب نوشته شده را می خوانند، خصوصاً استاد گرامی جناب مهندس رضائی برنواقص آن خرده نگیرند و آن را به حساب کمی اطلاعات محیط زیست اینجانب بداند.
باتشکر و سپاس از همه دلسوختگان علم محیط زیست.
محمدرضا طهماسبی
پاییز 85 
پیدایش زمین
دانشمندانومحققان پسازتحقیقات طولانیبهایننتیجهرسیدندکهزمیندرابتدا بوسیله نیروی دافعه و انفجار بشکل قطعه مذابوگداخته از خورشید جداو به فضا پرتاب شد، وشروع به حرکتدر منظومه شمسیکرده است.بخارفراوانیاطراف زمینرافراگرفته وسبب بارشباران های سیلآسا شده و در نتیجه حرارت زمین بتدریج کمتر شده وقشرجامدی پیدا گردید.
بواسطه همین باران بود که علفها و گیاهان شروع به رشد در سطح زمین کردند.
و طبیعتدرسراسرزمینشکوفاگردید،چشمه ها و رودخانه هاجاری شدندواقیانوس و دریا بوجود آمدند.
آری اینها همه حکمت خداوند بود که خورشید بر روی دریاها بتابد و ابرهاتشکیل شود و بارانکهآب شیرینگواراستببارد و حیات درروی زمین پدیدارگردد.
بتدریجکهگیاهان رشدنمودند، درختان سر به فلک کشیده و در کنار هم جنگل ها و مراتع را بوجود آوردند و عملاً حیات در روی زمین آغاز شد.
درمورد پیدایشانسان نظرات مختلفی است ومافقط به نظریهادیانالهیکه میگویدانسان ازآسمان به زمین آمده بسنده می کنیم.
اجزای تشکیل دهنده زمین
موادیکهکره زمینراتشکیلدادند، مجموعه عناصری که بصورتلایه هایبررویهم قرارگرفته اند.
 بطورکلیزمیندارای یک پوسته خارجیاست بنام لیتوسفرکه ضخامت آن بین 5 الی50 کیلومتر می باشد.
مهمترینعناصر تشکیلدهنده آن رسوبات و سنگ هایی هستند که از مواد گوناگون همچون سیلیکون، آلومینیوم ، آهن، کلسیم، منیزیم و ....تشکیل شده اند.
 جبه درزیرپوسته جامد زمین قرارگرفته است.
این لایه اکثراً از سنگ های بازالتی ساخته شده که این مواد بنام ماگما ازفوران آتشفشان برروی سطح زمین جاری شده و پس از سرد شدن آذرین را تشکیل می دهند.
ضخامت جبه حدود 2900کیلومتر تخمین می زنند.
اما هسته قسمت مرکزی زمین است که درجهحرارت آن حدود 5000درجهوترکیباتآنآهن و نیکل می باشد.
 بطورخلاصه می توان گفت زمین از سه لایه پوسته، جبه و هسته تشکیل شده است.
جرم آن 1021*6 تن چگالیآن نسبت به آب 5/5 برابر سنگین تر است و بیشترین چگالی را در سیارات منظومه شمسی داراست.
علم و طبیعت
همانطور که گفته شده طی سالیان طولانی حیات و طبیعت روی زمین پدیدار شد و تاریخ علم را می توان به پیدایش اولین انسانها مرتبط دانست، چرا که انسان های نخستین با علم تجربی خود برای ادامه حیات ابزار و وسایل سنگی و آهنی و ...
ساخته اند.
پس می توان گفت پایه علم نشأت گرفته از طبیعت بوده که انسان اولیه آن را ابداع کرد که طی سالیان متمادی علم گسترش پیدا کرده و به شاخه های زیادی تبدیل شد و افراد مختلفی در سراسر جهان در راه کشف علوم جدید و پی بردن به رموز طبیعت تحقیق می نمایند.
علوم طبیعی یکی از شاخه ها است.
انسان در طبیعت بدنیا آمده است و راه رشد و تکامل را در طی هزاران سال پیموده و هیچ گاه از طیبعت جدا نبوده است.
با اندکی تأملوتفکر می توانگفت انسان قبلاز هرعلمیبا علوم طبیعی ومحیط زیست آشنا شده بود وآن را کامللمسمیکرد.
اوباطبیعت یارشد وبرایحیاتخودازطبیعتومحیطزیست خود کمک میگرفت و بطوریکه در تاریخ بشرماقبل نوشته اند زمانی که رعدوبرق درگرفت و جنگل آتش گرفت انسان از گوشت کباب شده حیوانات خوردن به راز استفاده از گوشت در طبیعت خود دست یافته اند و هزاران مورد دیگر.
به تدریج انسان با طبیعت و محیط زیست خود بیشتر مأنوس شد.
او گیاهان قابل خوردن را شناخت و میوه های درختان را پیدا کرد.
او فهمید چطور می تواند در محیط زیست خود چگونه کشاورزی کند، دانه بکارد و به آن آب دهد و محیط زیست خود را سبز و زیبا کند.
انسان دریافت که زندگی بدون آب محال است در نتیجه به فکر تامین آب افتاد.
به مرور انسان ها بوسیله آب و تابش خورشید کشاوزی را رونق داده و از حیوانات جهت تامین مواد گوشتی و لبنی و ...
استفاده کردند.
سپس انسان زندگی خود را با محیط زیست شروع کرده است.
از طبیعت الهام می گرفت و روز به روز شکوفت تر می شد.
محیط زیست
محیط در لغت پیرامون، اطراف و محل و زیست یعنی زندگی کردن، رشد و نمو.
پس محیط زیست به محلی گفته می شود که انسان در آن زندگی می کند و دانستن علم محیط زیست به نظر نگارند.
حائز اهمیت می باشد، چرا که همه علوم به نوعی به طبیعت و محیط زیست وابسته اند، که متاسفانه انسانها در طی سالهای اخیر هیچ توجهی به محیط زیست نداشتهو هرروز در اخبار و جراید از نابودی گوشه ای از محیط زیست در نقطه ای از جهان می شنویم و یا می بینیم.
آری علم مهندسی محیط زیست علمی ایت که می کوشد به جهانیان بگوید که محیط زیست را نابود نکرده و هم چون یک وکیل از قداست آن دفاع کند.
در طول زمان انسان ها بسیاری از نیازها را از محیط زیست برطرف نمودند.
از امکانات و چشمانداز آن لذت بردند و برای خود شهر و محیطی آرام ساختن، ولی خواسته یا ناخواسته دست به نابودی محیطزیستبردندکهعلم مهندسی محیط زیستبه ما دانشجویان عوامل این نابودی را می آموزد.
امید است بتوانیم دست در دست هم بگذاریم و طبیعت و محیط زیست خود را نجات دهیم.
 در طول زمان انسان ها بسیاری از نیازها را از محیط زیست برطرف نمودند.
امید است بتوانیم دست در دست هم بگذاریم و طبیعت و محیط زیست خود را نجات دهیم.
تقسیمات محیط زیست:1)آبها، 2)بیابانها، 3)جنگل ها آبها زندگی گیاهان، حیوانات و انسانها به آب وابسته است.
آب مصارف مختلفی دارد: آشامیدن، کارهای روزمره، کشاورزی، صنایع و ....
انسان بودن غذا شاید بتوان چند روزی را دوام بیاورد.
ولی بدون آب زیستن غیر ممکن است و باید در استفاده آن نهایت تلاش را بنماییم.
اگر در جغرافیا زمین بنگریم بخش زیادی از کره زمین را اقیانوسها و دریاها قراگرفته اند که از نظر آمار 2/97 درصد آبها موجود در اقیانوسها و دریاها و 8/2 درصد در رودخانه ها و یخچال ها و دریاچه ها موجود می باشد.
اما انسان نمی تواند از آب اقیانوس استفاده کند.
پس پی به محدودیت آب می بریم.
آری کل آب شیرین جهان معادل 8/2 درصد می باشد.
کشور ایران نیز که در نواحی خشک و نیمه خشک قرار دارد.
از نظر جوی در شرایط مطلوب آبی قرار ندارد.
این به ما می گوید باید در مصرف بهینه آب بکوشیم.
اما همین آبی که آنقدر محدودیت حجم آن را داریم و جمعیت جهان در حال افزایش است و مصرف آب را بیشتر می کند.
بطوریکه گفته شد آب در آینده به بزرگترین مشکل کشورها تبدیل می شود.
همین آب که اینقدر اهمیت دارد انسانها آن را آلوده می کنند.
آری آلودگی، یعنیآبشیرینراباتغییراتفیزیکی، شیمیاییو میکروبی آلوده می کنند و نمی توان از آن استفاده کرد.
وارد کردن زباله های صنعتی، خانگی، نفت سیاه و مشتقات آن، سموم کشاورزی، کودهای شیمیایی، جیوه، سرب و ....
هزاران مواد خطرناک دیگر را وارد آب می کنند و حیات ماهی ها، گیاهان و آبزی ها را به خظر می اندازند.
بطوریکه طبق آمار اعلام شده، سالانه پنج میلیون نفر در جهان بر اثر استفاده از آب آلوده کشته می شوند.
سپس گفتیم که انسان ها به طریق مختلف آبها را آلوده می کنند، پس راه حل چیست؟
مهندسی محیط زیست می گوید سه راه حل کلی وجود دارد که می توان از آلودگی آب جلوگیری کرد.
کاستن از ورود مواد آلوده کننده به داخل رودخانه ها انتقال مواد آلوده کننده به نقاط دیگر خارج از آبها پاک سازی رودخانه ها و آب ها از مواد آلوده کننده.
خلاصه کدام آلودگی آب ها به چهار مورد کلی ختم می شود: الف- سموم کشاورزی ( وارد شدن کودهای شیمیایی و سموم از طریق رودخانه ها ).
ب- فاضلاب های شهری و صنعت و ورود آنها به رودخانه اه و دریاها.
ج- افزایش بی رویه جمعیت و دفع زباله های ساکنین در محیط زیست.
د- مواد نفتی که خصوصاً در این چند سال اخیر با استخراج آن اکثر دریاها و اقیانوسها را آلوده کرده و محیط زیست آبزیان و ماهی ها را به شدت به خظر انداخته است.
بیابان با دیدن بیابانوچشم انداز آن شاید فکرکنیم،چرابیابانبوجو آمد و به چه محیطی بیابان می گویند.
بیابان ها مناطقی هستند که خشک و ک باران شاید بدون باران، گرمای سوزان و داغ و بادهای شدید و حیات آن بسیار محدود.
علت های بوجود آمدن بیابان را می توان به سه دسته تقسیم نمود: الف- فشار هوا در تمام عرض جغرافیایی یکسان نیست.
وقتی جایی فشار کم باشد، هوا به علت سکبی به بالا رفته، سرد می شود و پس از رسیدن رطوبت باران جاری می شود که در بیابان با از دست دادن رطوبت لازم باران کمی می بارد.
ب- جریان های سرد اقیانوس که از قطب جنوب به سمت استوا حرکت می کند.
ج- دوری از مناطق رطوبت و وجود کوهها که مانع ورود هوای مرطوب به بیابان ها می شود.
نتیجه می توان گرفت که محیط زیست بیابانی محیطی مطلوب برای زندگی نیست.
پس باید بکوشیم از گسترش بیابان جلوگیری کنیم و گام در راه بیابان زدایی بگذاریم که می توان با کاشت گیاهان مخصوص و پاشیدن مالچ نفتی روی ماسه از رشد بیابان جلوگیری کنیم.
پرواضح است چون انسان در بیابان نمی تواند زندگی کند و یا اندک انسانها دربیابانها زندگی می کنند، کمتر دست خوش آلودگی شده است.
جنگل ها همانطور که قبلاً اشاره کردیم در ختان درکنارهم جنگل ها را تشکیل می دهند.
اهمیت و نقش جنگل بر هبچ کسی پوشیده نیست.
ولی متاسفانه هرروزشاهد تخریب جنگل می باشیم.
برای بهتر فهمیدن اهمیت جنگل به نقش آن اشاره می کنیم.
درختان دی اکسیدکربن را از هوا گرفته و اکسیژن را تولیدو به هوا برمی گردانند.
از چوب درختان در مصارف مختلفی استفاده می کنند.
از تابیدن نور شدید خورشید جلوگیری می کند.
از بروز سیلاب و جاری شدن آن بوسیله تثبیت خاک جلوگیری می کند.
در صنعت پزشکی و صنایع دیگر نقش مهمی دارد.
................
بهره برداری از جنگل زمانی می توان توجیه داشته باشد که به اندازه بهره برداری به همان اندازه درخت کاشته شود.
تا تخریب جنگل صورت نگیرد.
اما متاسفانه در این سالهای اخیر بر طبق گفته آماروسعت جنگل هاروزبه روزکاهش یافته و به حدخطرناک رسیده است که جادارد مسئولین امر چاره ای پیدا کنند تا تخریب جنگل به این سرعت انجام نشود.
پرواضح است که سیل دوبار جنگل گلستان در ایران که خسارت فراوان مالی و جانی به بار آورد، گواه این مطلب بود که نبود درختان دیگر خاک استحکام کافی راندارد و در مقابل بارندگی شدید آنرا به تبدیل به سیلاب می کندو اکنون از آن جنگل زیبا و با آن حیات وحش فقط نامی باقی مانده است و گونه ها در حال انقراض هستند.
مهم ترین دلایل تخریب جنگلها را می توان اشاره کرد: الف- چرای بیش از حد دامها که تمام نهال ها و بوته ها و گیاهان را از بین می برند.
ب- از بین بردن گیاهان و بوته ها توسط روستائیان جهت گرم شدن و سوزاندن.
ج- قطع درختان و تبدیل کردن به مناطق کشاورزی و مسکونی.
د- .................
اگر به مناطق شمالی ایران که روزی زیباترین و چشم اندازترین منطقه جنگلی و مرتع را داشت، سفر کنید خواهید دید که این انسان های بی رحم چه بر سر جنگل آوردند.
آری آنها جنگل را به منطقه مسکونی تبدیل کرده و زمین های کشاورزی را به قیمت های گزاف از دست روستاییان گرفته و به قول خودشان ویلا می سازند.
دیگر شمال آن عطروبوی گذشته را ندارد.
دیگر از ببر مازندران خبری نیست.
دیگر از چنارچندین ساله خبری نیست.آری دیگر کسی نیست که دلش به حال محیط زیست و جنگل بسوزد.
هرروز در جاده های شمالی حیوانات جنگل بر اثر تصادف می میرند، بدون اینکه کسی ناراحت شود.
انگار نه انگار چه میشود آخر چرا، چرا باید با طبیعت که همه نیاز انسان از آن تامین می شود، اینطور رفتار کرد.
مگر قطع کردن درختان وسوزاندن آن گناه نبوده.
آیا آنها جاندار نیستند.
ای انسانها به کجا چنین شتابان آیا ویلا بدون چشم انداز طبیعت زیبا است؟
آیا اگر کسی محل زیست شما را ویران و نابودکند افسرده نمی شوید و پس چرا، چرا با این حیوانات بی زبان اینطور رفتار می کنید.
آخر آنها چه گناهی کردند که باید اینطور انسان که خود را اشرف مخلوقات می داند، با طبیعت او این طور رفتارکند؟
چرا باید مسئولین محیط زیست بگذارند که از این جنگل گلستان