دانلود تحقیق کاشفان فروتن آب

پایاب
پایاب ها مکان هایی هستند که برای دسترسی آسان به گذرگاه زیرزمینی آب قنات ساخته می شوند.

پایاب با پله از سطح زمین به پایین می رسد.

پایاب ها نقش تفریح گاه داشته اند و به خاطر هوای خنک شان، هم به طور خصوصی و هم عمومی از آن ها استفاده می شده است.فضای اصلی پایاب، از یک اتاق به شکل های چهارگوش و هشت گوش ساخته شده.

در کف پایاب، یک حوض است که معمولا آب قنات در آن می چرخد و از آن بیرون می رود.

آسیاب آبی
آسیاب های زیرزمینی در عمق چند متری زمین قرار گرفته اند.

در بالای این آسیاب، آب چاه یا قنات جریان دارد.

این آب باعث چرخیدن پره های آسیاب و چرخیدن سنگ آسیاب می شود و از این راه، در اعماق زمین گندم به آرد تبدیل می شود.

تمیز کاری قنات
یک قنات چند وقت به چند وقت باید لای روبی شود.

کلنگ
این کلنگ یک مقنی است.با این کلنگ دایره ای به قطر یک متر می زنند و بعد زمین را می کنند و تا پایین همین اندازه را رعایت می کنند.

اول و آخرقنات
اگر از آسمان به یک قنات نگاه کنید، ردیفی از دهانه ها را خواهید دید که از مناطق خشک کوهپایه ها می گذرد تا به نقطه ای سرسبز که یک روستا و یا یک شهر است برسد.

این دهانه ها، چاه ها یا به اصطلاح میله هایی هستند که به یک کانال طولانی ختم می شوند؛ به قنات.

این چاه ها برای بیرون آوردن آب نیستند، بلکه آن ها را کنده اند تا بتوانند همان کانال زیرزمینی یا قنات را حفر کنند.

اختراع خوبی است نه؟

به جای این که هربار با طناب آب را بالا بکشی، یک بار خاک را بالا می کشی و تا سال ها آب خودش با پای خودش از دل زمین بیرون می آید.

این معجزه ایرانیان است در دل کویر: قنات.

عجیب ترین قنات های ایر ان
قنات دوطبقه
اردستان
تا به حال، اسم قنات دوطبقه به گوش تان خورده است؟

در اردستان، قناتی هست که دوطبقه است، یعنی دو رشته آب، 2 کیلومتر به موازاتِ هم حرکت می کنند.

این تنها قنات دوطبقه ایران است.

ساختمان این قنات ها طوری است که آب در گلِ بین آن نفوذ نمی کند و باعث می شود به هم نشتی نداشته باشند.

این دو خط موازی، 18 متر با هم فاصله دارند.

این قنات ها وقتی به چاه های میان مسیر قنات یا میله ها راه می رسند، رشته رویی قنات، میله را دور می زند.

و فقط در مرحله آخر است که این دو رشته به هم می رسند و از زمین بیرون می آیند.

گناباد 300مترزیرزمین این که چند صد سال پیش، بدون لوازم امروزی، چاهی 300 متری کنده شود، کمی عجیب به نظر می رسد.

حفر این چاه با طناب معمولی نمی توانسته صورت بگیرد.

با یک محاسبه سرانگشتی، وزن یک طناب 300 متری چیزی در حدود 300 کیلوگرم می شود.

وزن سطلی که به این طناب آویزان است را هم اضافه کنید تا پاره شدن طناب برایتان قطعی شود.

اما ذهن خلاق ایرانی فکر بکری کرده است.

این قنات به صورت پلکانی ساخته شده.

به این صورت که 100متر به 100متر، به شکل پلکانی این چاه حفر می شده.

یعنی 100 متر می کنده اند و یک پله می داده اند و دوباره 100 متر می کنده اند و یک پله دیگر و همین طور تا آخر.

این طوری، لایروبی قنات، ایستگاه به ایستگاه صورت می گیرد.

اما نکته بعدی برای چنین عمقی، مسأله هوا است.

آن پایین قرار است یک عده آدم کار کنند و مطمئنا به هوا احتیاج دارند.

این قضیه هم راه حلی داشته است.

آن ها بدون این که کپسول اکسیژنی باشد یا فن برقی اختراع شده باشد، با دستگاه دم، هوا را از بالا به پایین می فرستاده اند.

تا آن پایینی ها نفس بکشند و نمیرند.

مرکز تمدن کاریزی کاشان اگر کاشان را به عنوان مرکز یک دایره در نظر بگیریم که شعاع صد یا صد و بیست کیلومتری دارد، بیشتر نقاطی که قنات های شگفت آور دارد و دارای ویژگی های منحصر به فرد است، در این دایره واقع شده است.

در جاهای دیگر ایران هم قنات هست، اما این قنات ها پیچیدگی ها و ویژگی های خاص قنات های کویری را ندارند.

قنات مخروطی ابراهیم آباد سر راه قم به اراک، در ابراهیم آباد، قناتی هست که شکل اش با قنات های دیگر فرق دارد.

این قنات، مخروطی است.

به طور معمول مقنی برای حفر چاه قنات کلنگ اش را که دسته اش نیم متر است برمی دارد و دایره ای به شعاع یک متر می زند.

بعد هم این دایره تا پایین ادامه پیدا می کند.

اما این چاه، مخروطی شکل است.

یعنی هر چه چاه به سمت پایین می رود، بازتر می شود.

رفتن داخل این قنات، کار سختی است.

آن ها که رفته اند، می گویند دیواره های چاه، سنگ چین شده و سنگ ها را با ملات کنار هم گذاشته اند.

دیواره این قنات آب زا است و از بین آن، آب بیرون می زند.

در این قنات، جز سیاهی و تاریکی و هوهوی آب، چیز دیگری نیست.

سد زیرزمینی میمه سد یا آب بند هم آن زیر وجود دارد.

زمستان ها آب قنات زیاد می شده و آن ها برای ذخیره این آب برای تابستان، سد می زده اند.

قنات میمه اصفهان، سدی با ارتفاع 9 متر دارد.

جنس این سد از سنگ و ملات است.

این جا 9 دریچه گذاشته اند.

زمستان ها دریچه های گرد را با کوزه می بستند.

به این صورت که پارچه ای دور کوزه می پیچیدند و توی دریچه ها می کردند.

هرچه فشار آب در زمستان بیشتر می شد، کوزه ها بیشتر در حفره ها فرو می رفتند.

آب پشت سد جمع می شود و گاهی وقت ها داخل کوه های اطراف قنات هم اتاقک هایی درست می کردند که آب در آن ها انبار شود و تابستان کوزه را می شکستند و آب سرریز می کرده است.

طولانی ترین قنات یزد قنا تی در یزد هست که 120کیلومتر طول دارد.

در هیچ کجای دنیا قناتی با این طول وجود ندارد.

اسم این قنات از قرن ششم در کتاب های تاریخی آمده است.

رضا مختاری : قنات شاهیک یکی از آثار تاریخی دوران قبل از اسلام در قاینات قناتهای بسیار کهن آن می باشد .

برخی از آنها قدمتشان به چند هزار سال می رسد.

از مجموع 832 رشته قنات جاری تعدادی از آنها تاریخی می باشند .

از جمله قنات فرخ آباد که به موجب سند آن تاریخ بیش از 2000ساله دارد همچنین قنات شاهیک بدلیل شگفتی های آن در ایران منحصر بفرد می باشد.

 شگفتیهای قنات شاهیک این قنات در ابتدای ورودی از بیرجندقرار گرفته آب آن بسیار شیرین و گوارا است .

شاهیک 1200متر دازا داشته و عمق مادر چاه آن در دامنه قلعه کوه به 30 متر می رسد.

آبدهی آن نسبتا زیاد و بعضی سال ها تا 100 لیتر بر ثانیه است .هیچ گاه نخشکیده حتی در خشکسالی 1320آبدهی آن از 5لیتر در ثانیه کمتر نشد.

در بالا دست مادر چاه دو بند احداث شده و در این بندها چاههای ترزیقی قرار داشته که بهنگام سیلاب های تند بخش اعظم آن در چاهها نفوذ کرده و در تغذیه سفره زیر زمینی و افزایش آبدهی قنات تاثیر بسزایی دارند.

شاهیک اولیه قبل از حمله مغول دایر و نقش بسزایی در تامین آب مورد نیاز سپاهیان قلعه اسماعیلیه داشـته برخی معتقدند کانالی از قلعه کوه تا قنات بوده و از این راه آب به سپاهیان قلعه می رسید با حمله هولاکو این قنات تخریب شد که آثار آن هنوز در محل فعلی موجود است پس از این تاریخ قنات فعلی احداث گردید.

ابتکارات بکار رفته در قنات شاهیک منحصر به فرد است مهمترین عیب قناتها آنست که آب در فصول عدم نیاز خارج می شود ابتکار قنات شاهیک این عیب را مرتفع نموده است .

قفلهایی با نام قفل پایین .قفل وسط.

قفل بالا در نزدیکی مادر چاه تعبیه شده وفاصله بین هر کدام از قفلها حدود یک متر است .

جنس قفلها از سنگ و ساروج بوده که بهنگام عدم نیاز توسط چوبهای مسدود می شود .

برای بازکردن قفلها به دونفر غواض نیاز است تا ازدرون و بیرون مخزن آن راخارج کنند .

تا چند سال قبل بستن و بازکردن قفلها وظیفه دشتبان بود و برای هر بار بستن یار باز کردن یک ساعت آب قنات یا معادل پول آن از طرف شرکا به وی داده می شد.

زمان بستن قفلها در زمستان از اول دی تا 20بهمن می باشد که در این مدت آبی به میزان 259200متر مکعب ذخیره می شود جهت ذخیره این مقدار آب در بالا دست مادر چاه چهار کانال حفر شده که عبارتند از تونل (نوبر)قلعه کوه .تونل لاخ.

تونل دره بند شاهیک و تونل پوزه اول.دبی قنات بین 40تا60لیتر در ثانیه طی فصول مختلف در نوسان است .

مجموع آبدهی قنات بر مبنای 60لیتر در ثاینه معادل 1982160متر مکعب می باشد.

قنات شاهیک دارای آبنامه ای بوده و سهم هر کدام از شرکا در دفتری ویژه ثبت و مشخص گردیده و تقسیم آب قنات سالی یکبار انجام می شود که در اصطلاح محلی به بیجه معروف است .تولیت ونگهداری آن با فرد معینی می باشد.

مدارگردش آب این قنات 15شبانه روز و هر شبانه روز 62سهم می باشد کل میزان سهام 930تا که 5/222سهم (بل)آن اوقافیست کوچکترین واحد تقسیم آب سرگ معادل 57/3دقیقه است .

هر شبانه روز بنام یک سالار است که با بقیه شرکا سهم هریک در آبنامه ثبت شده برای شروع مجدد تقسیم آب در هر سال نام 15سالار برروی تکه کاغذی نوشته و با قرعه کشی نام سالار مشخص می گردد.

هریک از تشکیلات سهیم در نظام بهره برداری شاهیک سهم معینی از تولیدات را می برند .

از جمله برزگرها که در هر شبانه روز 3تا 4 برزگری که با سالار کار می کردند در محصول جو وگندم مناصفه و زعفران یک سوم سهم میبردند .

پاکار رابط بین حوزه نظام وظیفه با زارعین بود .

وقتی فرزندان زارعین به سن قانونی سربازی می رسیدند پاکار در گرفتن معافی برای سربازها نقش داشت سهم پاکار از هر شبانه روز قنات 10من گندم و اگر محصول زعفران بود حقی نداشت .

خرمن بان.

برای حفاظت از خرمنها و کل اراضی ومحصولات شاهیک 3نفر خرمن بان به مدت 3ماه بکار گرفته می شدند آنان موظف بودند که ضمن حراست از خرمنها گاوهای سالار را در مزارع بچرانند سهم خرمن بانکها یک دهم محصول گندم و جو بود.

هر کدام یک چاره جالیز هم برای خود کشت می کردند .

دشتبان.

وظیفه اش حفاظت از مزارع و تمامی محصولات بود.

وی همچنین باز و بستن قفلهای قنات را نیز بر عهده داشت دشتبان به ازای هر شبانه روز آب قنات 40من گندم دریافت می کرد و برای هر 10من زمین 2قوده گندم سهم داشت .

وی از هر 10من زمین زعفرانزار یک مشت گل معادل 8سیر سهم می برد و از هر 10من زمین زیر کاشت سیب زمینی یک حلب معادل 14کیلو سیب شریک بود.

نجار.

برای ساخت تجهیزات زراعی کشاورزان شاهیک نیاز به فرد خاصی بود تا کلیه وسایل چوبی زارعین را تهیه و در اختیار آنها قرار دهد وی از هر شبانه روز قنات 10تا15من گندم و یک توبره خربزه سهم می برد.

موذن.مسجد جامع از هر شبانه روز قنات 5من گندم و از محصول زعفران هر شبانه روز معادل 8سیر گل سهم داشت .

مراسم جورویی .بهنگام بستن قفلها طی 5روز جورویی انجام می شد .

از هر شبانه روز 2نفر برای لایروبی 5شاه جو انتخاب می شدند .

در مدت 5روز 5شاه جوی اصلی لایروبی می شد .

در هر 7سال یکبار لایروبی قنات از مظهر تا مادر چاه توسط چاخو انجام می گرفت .

مراسم روضه خوانی .

در سالهای کم آبی در مسجد مظهر قنات برگزار و آش نذری بین افراد تقسیم می شد.

هزینه های قنات با فروش آب در مواقع خاص تامین می گردید.

مراسم قربانی گوسفند .

د راولین روز بازگشایی قفلهای قنات که 20بهمن ماه می باشد گوسفندی در مظهر قنات قربانی وگوشت آن را بین فقرا تقسیم می شود.

در هر صورت قنات شاهیک علاوه بر ویژگیهای فنی خاص نظیر داشتن قفل.تونل.

بندهای ذخیره .چاههای تزریق.میزان آبدهی بالا به نسبت طول کم .

دارای مدیریتی خاص است که به مدد ذهن خلاق ومبدع زارعین و مالکین قنات در طول زمان ابداع شده است ما باید میراث کهن خویش را پاس بداریم و به روح بلند همه بانیانش درود فرستیم قنات (اولین تونل ساخته شده در جهان) مقدمه تازه واردی که قدم به فلات ایران ، به مراکش و یاواحه های صحرا(شمال آفریقا) می گذارد با ردیفی از دهانه ها مواجه می شود که مناطق خشک کوهپایه ها را طی می کنند تا به نقطه ای سبز و خرم که همیشه یک روستا و گاه یک شهر است برسند.

اگر کنجکاوی به خرج دهد و به بررسی ادامه