ارزشیابى تکوینی، آنطور که از اسم آن پیداست، زمانى به اجرا در مى‌آید که فعالیت‌هاى آموزشى هنوز جریان دارد و یادگیرى شاگردان در حال تکوین یا شکل‌گیرى است.
معمولاً تحقق هدف‌هاى آموزشى و پرورشى یا تغییر رفتار شاگردان، بتدریج و بمرور زمان امکان‌پذیر مى‌شود.
به این دلیل، معلم ناگزیر است تحقق هدف‌هاى آموزشى هر بخش را در فاصلهٔ زمانى معینی، متناسب با توانایى و امکانات شاگردان انتظار داشته باشد.
او براى آنکه از چگونگى تحقق هدف‌هاى آموزشى هر بخش از مطالب تدریس شده آگاه شود، لازم است در پایان هر بخش، آموخته‌هاى شاگردان را مورد ارزشیابى قرار دهد.
این نوع ارزشیابى که به طور مستمر در پایان هر بخش از مطالب تدریس شده و در طول سال تحصیلى انجام مى‌گیرد، ارزشیابى تکوینی یا ارزشیابى مرحله‌ای نامیده مى‌شود.
بدیهى است محتواى سؤالات ارزشیابى تکوینی، مستقیماً ناظر به اندازه‌گیرى آن دسته از هدف‌هاى آموزشى است که براى هر یک از بخش‌هاى مختلف و در فواصل زمانى معین پیش‌بینى شده است.
به این ترتیب، معلوم مى‌شود که شاگردان در رسیدن به حد ملاک تسلط، در یادگیرى بخش‌هاى معینى از هدف‌هاى آموزشی، چه وضعى دارند تا در صورت لزوم، از طریق آموزش ترمیمی، براى رفع اشکالات یادگیرى آنان اقدام شود.
براى بهره‌گیرى کامل از نتایج ارزشیابى تکوینی، بیان دقیق و رفتارى هدف‌هاى آموزشى ضرورت حتمى دارد.
معلم براى اینکه بتواند در جریان یادگیرى هدف‌هاى مشخص، واحدهاى متوالى درسى را اندازه‌گیرى و ارزشیابى کند، باید آنها را به‌طور دقیق و صریح بیان کند تا اگر شاگردان با اشکال مواجه شدند، بتواند بسادگى آن اشکالات را تشخیص دهد و در رفع آنها بکوشد.
وظایف ارزشیابى تکوینی، تنها به اندازه‌گیرى پیشرفت تحصیلى شاگردان در مراحل مختلف تدریس ختم نمى‌شود، بلکه سبب اطلاع بموقع شاگرد و معلم از چگونگى و نوع اشکال‌هاى آنها مى‌شود.
اگر ارزشیابى تکوینى انجام نگیرد و تنها به ارزشیابى پایانى اکتفا شود، دیگر فرصتى براى تغییر روش تدریس و طرح برنامهٔ ترمیمى پیش نمى‌آید؛ بنابراین، در ارزشیابى تکوینى باید سعى شود که اساسى‌ترین و بیشترین اطلاعات در زمینه نارسایى‌هاى یادگیرى و تدریس به دست آید و نیز بهترین روش تحلیل داده‌ها به کار رود.
تعریف ارزشیابی تکوینی یا مستمر
تعریف ارزشیابی تکوینی یا مستمر : آنچه عمدتا به منظور کمک به اصلاح موضوع مورد ارزشیابی یعنی برنامه یا روش آموزشی ، مورد استفاده قرار می گیرد ، ارزشیابی تکوینی نام دارد.
ارزشیابی تکوینی یا مستمر درآموزش متوسطه :درنظام آموزش وپرورش دوره متوسطه ارزشیابی تکوینی برای اصلاح موضوع ارزشیابی و به منظور تقویت اعتماد به نفس تحکیم آموخته های دانش آموزان ،آگاهی معلمان ازنقاط قوت وضعف درسی ونحوه عملکرد دانش آموزان درفرایندیاددهی.
یادگیری و پرورش روحیه تحقیق ، تفکر ،تلاش ، ابتکاروفعالیت های گروهی -تدارک بازخورد مناسب به صورت مستمرازنحوه مشارکت دانش آموزدرفعالیت های یاددهی.یادگیری واتخاذ روشهای مناسب به منظوربهبود فرایند انجام شود.
هدف ارزشیابی تکوینی یا مستمر :
1.
فراهم آوردن شواهد معتبری درمورد یادگیری درسی.
2.
تعیین نقاط قوت و ضعف دانش آموزان درفرایند یاددهی و یادگیری.
3.
تقویت اعتماد به نفس در دانش آموزان.
4.
تثبیت اعتماد به نفس فراگیران وایجاد انگیزه برای یادگیری در آنان.
5.
پرورش روحیه تحقیق ، تفکر ، تلاش ، ابتکار وخلاقیت دانش آموزان.
6.
توجه به جنبه های مهم درس و اهداف آموزشی آن.
7.
تشویق به استفاده ازراهبردهای فعال یاددگیری.
8.
مشخص کردن نتایج ودادن بازخورد تصحیح کننده به شاگردان.
9.
کمک به شاگردان درپی گیری پیشرفت خود و توسعه مهارت های ارزیابی از خویشتن.
10-مطلع کردن دانش آموزان از سطح عملکرد مورد نیاز.
11-ایجاد انگیزه در فراگیران جهت تداوم یادگیری .
12-نمایان ساختن توانایی های بالقوه ی فراگیران ، که این خود موجب خودشناسی و تبین تصویری ذهنی فراگیر از خودش می شود .
13 -ارزشیابی راه کم کاری و خطای گذشته را بازکرده و مراحل جدیدی را برای آغازگری مجدد فراهم می سازد.( خود آغازگری ) 13 -ارزشیابی راه کم کاری و خطای گذشته را بازکرده و مراحل جدیدی را برای آغازگری مجدد فراهم می سازد.( خود آغازگری ) 14-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناخت توانایی وزمینه های علمی فراگیران و تصمیم گیری برای انجام دادن فعالیت های بعدی آموزشی است.
15-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای شناساندن هدف های آموزشی در فرایند یاددهی – یادگیری است.
16-ارزشیابی به عنوان وسیله ای برای بهبود و اصلاح فعالیت های آموزشی است.
برای انجام ارزشیابی تکوینی یا مستمر می توان از شیوه های اجرایی گوناگون در کلاس درس استفاده نمود.
بدون شک این شیوه ها از هد ف های دوره تحصیلی ، سطح سنی دانش آموزان موضوع ومحتوای دروس ، روشهای تدریس معلم ، تعداد دانش آموزان کلاس و چندین عامل دیگر تا ثیر می پذیرد.
با این وصف استفا ده از شیوه های زیرپیشنهاد می شود : 1.
ثبت رویدادهای مهم از عملکرددانش آموزدریک مجموعه 2.
انجام آزمایش به صورت فردی وگروهی 3.
انجام پروژه های فردی وگروهی 4.
اجرای نمایش 5.
مشاهده واستفاده از آن در اندازه گیری 6.
یادداشت رویدادهای مهم عاطفی ،روانی وحرکتی 7.
اظهار نظرهای کتبی وشفاهی معلم 8.
دادن کارهای عملی به دانش آموزان (پوشه کار یا مجموعه کارها ) ( Portfolio ) 9.
انجام آزمون کتبی چند گزینه ای 10-استفاده از سوالهای شفاهی،تحلیلی،تبیینی 11- تهیه گزارش وخلاصه نویسی 12- برگزاری کنفرانس 13- مشارکت دانش آموزدر ارزشیابی از خودیا دیگران 14- انجام آزمون های کتبی تشریحی