بیشترین لوازمی که در الکترونیک کاربرد دارد :
1- مقاومت
2- خازن
3- سلف
1- میزان مقاومتی که این المان در برابر عبور جریان از خود نشان می دهد .
(ولتاژ) V=I(جریان) R(مقاومت)
انواع مقاومت
فیلم کربن + ...
سیمی ، فیلم فلزی ، فیلم ضخیم ، فیلم نازک
روشهای بیان اهم یک مقاومت
عددی 0
نوار رنگها =
سیاه قهوه ای قرمز نارنجی زرد سبز آبی بنفش خاکستری سفید
مقدار مقاومت AB * 10 %D 99 Min R 101 Man
طلایی %5
نقره ای %10
خصوصیات یک مقاومت :
اهم – وات P=VI
وظایف مقاومت :
1- کنترل جریان
2- تقسیم ولتاژ
3- تغذیه مدار یا مدارهای الکترونیکی و الکتریکی
انواع پتانسیومتر :
1- خطی : (R) مقاومتی که با تغییر ولوم میزان تغییرات مقاومت به صورت خطی و یکنواخت کم و زیاد می شود .
2- لگاریتمی A : مقاومتی که با تغییر ولوم میزان تغییرات مقاومت به صورت خطی و یکنواخت کم و زیاد نمی شود بلکه به صورت لگاریتمی صورت می گیرد که این تغییر می تواند در ابتدا کم وبیش زیاد شود ویا در ابتدا زیاد و در نهایت کم شود.
آبی (A) خاکستری (B) مشکی (C) قرمز (D) طلایی (E) = 680*10 %5
ABC * 10 %E 6800 = 68K + %5
روش بیان اهم مقاومت :
رنگها – عددی
عددی : اعداد مقاومت بر روی آنها نوشته می شود وبسته به ( اهم – کیلواهم – مگااهم ) مقدار آنها تعیین می گردد .
اگر عدد نوشته شده یک عدد سه رقمی باشد دو عدد سمت چپ نوشته شده در ضریب ده عدد سوم ضریب می شود .
k 7/2 = 10 * 27 = 272
اگر عدد نوشته شده یک عدد دو رقمی باشد بین آن دو عدد یکی از حروف (m.k.R) باشد مقدار مقاومت بدین شرح است درست در مکان حرف ، یک علامت اعشار می گذاریم و عدد را درست همانطور که می باشد بازنویسی می کنیم حال اگر حرف مورد نظر R بود مقدار مقاومت برحسب - K بود برحسب K بود برحسب K و M بود برحسب M می باشد .
حال اگر عدد مقاومت دو رقمی بود و در آخر نیز از حروف استفاده شد این حروف نشان دهنده میزان خطا است .
خطا % حروفها
1 F
2 G
5/2 H
5 J
10 K
20 M
4RV 4/7
5R6J 5/6 %5
R22F 0/22 K %1
2K2G 2/2 K %2
2MVM 2/7 M %20
خازن :
عنصری است که انرژی را در میدان الکتریکی ذخیره می کند .
رابطه بین ولتاژ و جریان خازن
I = C
F (np 10 , mf 10 , pf 10 )
انواع خازن :
1- ثابت
2- متغیر
دسته بندی خازن ها بر اساس نوع عایق :
سرامیکی سرامیک عایق N 5- 1 15- 12 الکترولیتی
از دو جوش تشکیل شده و بین آتد و ماده عایق 0 B Na قرار دارد .
4700 - 47 500 - 3 اگر برحسب اتفاق جوشن ها جابه جا در مدار وصل شوند ولتاژی بیش از ولتاژ حد مجاز به دو پایانه اعمال شود .
ورقه ای : بین دو صفحه یک ورقه آغشته به پارافین یا ورقه پلاستیگی پلی استر قرار دارد .
بیان مقدار ظرفیت خازن :
الکترولیتی مقدارخازن با عدد روی آن نوشته شده
کاغذی مقدار خازن با عدد روی آن نوشته شده
میکا
1- عددی
2- خازنی
1-2 ) سه خال نحوه خواندن مثل مقاومت
2-2 ) شش خال خال اول ( سیاه میکا ، نقره ای کاغذی )
خال دوم ، عدد اول
خال سوم ، عدد دوم
خال چهارم (P.F) ، تعداد صفرها
خال پنجم ، خطا
خال ششم ، ولتاژ کاری خازن
خطا % رنگها
20 سیاه
10 نقره ای
5 طلایی
4 سبز
3 نارنجی
2 قرمز
1 قهوه ای
ولتاژکاری رنگ
100 قهوه ای
200 قرمز
300 نارنجی
400 زرد
500 سبز
600 آبی
700 بنفش
800 خاکستری
900 سفید
1000 طلایی
56 * 10 %10 , 400V
سرامیکی – عدسی
دراین نوع خازن معمولا ً از 2 تا 3 عدد برای مقداردهی استفاده می شود .
1- چنانچه عدد ما 3 رقمی باشد دو رقم سمت چپ ظرفیت خازن برحسب PF ورقم سوم همان تعداد صفرهاست.
332 = 332 * 10 * 10 = 3/3 nf
2- چناچه عددها عددی اعشاری بدون عدد صحیح باشد همان عدد به حسب mf است
22/0 = 22/0 MF
3- اگر عدد ما یک یا دو رقم صحیح تشکیل شده باشد همان عدد بر حسب PF
15 =15 27= 27 6/18 = 6/18 5/1 = 5/1
F=1 % G=2% J=5% K=10% M=20%
سلف :
المانی است که انرژی الکتریکی را در میدان مغناطیسی ذخیره می کند .
رابطه بین ولتاژ جریان سلف به قرار زیر است .
V = L
سلف از پیچیدن یک سیم به دور یک استوانه عایق از جنس پلاستیگ ، سرامیک و ...
ساخته می شود برای اینکه بتوانیم مقدار یک سلف را افزایش دهیم می توانیم از یک هسته از جنس فرومکتیک استفاده می کنیم سلف نیز به عنوان صافی در مدارات نوساز استفاده می شود .
سلف :
مقدار – خطا – جریان کار
مقدار یک سلف :
اعداد (MH) - رنگها (MK)
عدد اول * عدد دوم * عدد سوم 10
رنگ اول * عدد دوم * رنگ دوم 10 %D
B مشخصه اصلی ترانزیستور را شامل می شود .
دیود : هر دیود دارای 2 قطب مثبت و منفی به نام آند و کاتد می باشد اگر مقدار + به کاتد و – به آند وصل شود هدایت نمی کند روش تست دیود : ابتدا مولتیمتد را به 2 سر دیود وصل می کنیم مولتیمتد آند دیود و منفی آن کاتد را نشان می دهد در صورت عوض کردن عدد بزرگی نشان داده می شود نشان دهنده بایاس معکوس است .
انواع دیود : دیود نورانی دیود معمولی دیود اتصال نقطه ای دیود زنر دیود خازنی فتو دیود دیود اتصال نقطه ای : دیود های معمولی در بایاس معکوس ایجاد ظرفیت خازنی در حد پیکوفاراد می کند این خاصیت در کاهش مقاومت معکوس دیود را در پی خواهد داشت لذا برای جلوگیری از آن اتصال 2 نیمه هادی را به صورت نقطه ای انجام می دهند .
دیود معمولی ، در بایاس معکوس ایجاد ظرفیت خازنی حدود پیکوفاراد می نامند و این خاصیت در فرکانس های بالا کاهش مقاومت معکوس دیود را در پی خواهد داشت برای جلوگیری از آن اتصال 2 نیمه هادی را به صورت نقطه ای انجام می دهد دیودهای اتصال نقطه ای برای فرکانس به کار می رود و جنس این دیود از ژرمانیوم بوده و در آشکارسازی و مخلوط کننده ها مورد استفاده قرار می گیرد.
دیود زنر : دیود زنر در بایاس معکوس استفاده می شود و با توجه به این که ولتاژ زنر تقریبا ً جریان های مختلف معکوس ثابت می باشد از این خاصیت برای تثبیت ولتاژ استفاده می شود .
جنس این دیود از سیلسیم است و در بایاس معکوس مورد استفاده قرار می گیرد هر چند در بایاس مستقیم مانند بایاس معمولی انجام می گیرد .
دیود نورانی : این دید مولد نور می باشد و هرگاه بر روی این دیود در بایاس مستقیم و هر گاه بر روی این دیود ولتاژها قرار می گیرد و شدت جریان نیز به اندازه معمولی می باشد این دیود از خود نور تولید می کند نور تولیدی در محل اتصال PN به وجود می آید و بسته به جنس نیمه هادی نور و آن متفاوت است از مزایای این دیود عمر طولانی ، کوچک بودن ، سرعت ، قطع و وصل تفاوت حرکتی را می توان نام برد.
دیود خازنی (راکتور) : این دیود دارای جریان اشباع معکوس فوق العاده کمی است و فقط در بایاس معکوس به کار می رود و اکثرا ً در مدارات رادیو و تلویزیون به عنوان خازن متحرک استفاده می شود واز کاربردهای دیود خازنی می توان در مدارات کنترل فرکانس و تبدیل و تغییرات ولتاژها DC به تغییرات فرکانس را نام برد .
فتودیود : در محل پیوند PN این دیود از شیشه پوشیده می شود تا نور بتواند به آسانی به آن بتابد معمولا ً لنز کوچکی را برای متمرکزکردن نور بر روی آن قرار می دهند این دیود همیشه در بایاس معکوس استفاده می شود و مقدار جریان معکوس آن با میزان نور تابیده شده به آن نسبت مستقیم دارد این برای تشخیص نور و همچنین سنجش خورد دستگاههای نور منبع به کار می رود به جای فتو دیود می توان از فوتوزیستاتور استفاده کرد ولی محدوده فتودیود بیشتر است .
ترانزیستور ترانزیستور معمولی یک المان 3 قطبی است که از 3 کریستال نیمه هادی نوع N و P در کنار یکدیگر قرار گرفته اند و نوع ترانزیستور و NPN و PNP وجود دارد که پایه های خروجی آن را با امیتر ، بیس ، کلکتور نشان می دهند .
اگر اتصال بیس امیتر در بایاس مستقیم و اتصال بیس کلکتور در بایاس معکوس باشد در این صورت ترانزیستور در حالت فعال بایاس شده است از ترانزیستور در این حالت به عنوان تقویت کننده استفاده می شود اگر بیس امیتر بیس کلکتور بایاس معکوس باشد ترانزیستور در حالت قطع می باشد اگر ترانزیستور در حالت بیس امیتر و بیس کلکتور در بایاس مستقیم باشد ترانزیستور در حالت اشباع بایاس شده است ترانزیستور از لحاظ نوع آرایش به 3 تقسیم می شود .
برای آنکه بتوان از ترانزیستور به عنوان تقویت کننده استفاده کرد باید ولتاژهای لازم ، پایه آن برسد تا ترانزیستور در ناحیه هدایت قرار گرفته که به این عمل بایاسینگ گفته می شود .
قضیه جمع آثار و تونن و نورتن : برای محاسبه از مدار می توان در جمع جبری اثر تک تک منابع استفاده کرد در حالیکه در محاسبه اثر منبع اثر منابع دیگر خنثی می شود لازم به ذکر است برای خنثی کردن منابع ولتاژ را اتصال کوتاه و منبع جریان را اتصال باز می دهیم .
Q = LI + MI Q =LI +MI () =() () شکل ماتریس مدار معادل سلف های ذرویج : مدار معادل ترانسفور ماتور : اگر سلف های ذرویج دارای خواص زیر باشد ترانسفورماتور ایده آل خواهیم داشت .
هیچ انرژی ذخیره یا تلف نمی شود .
هیچ مقدار نشتی نداشته باشیم مقدار اهمی سیم پیچ ها صفر باشد خود القای هر سیم پیچ باشد .
M >0 آنگاه = , =- M اگر U = U برای ترانسفورماتور چند مدار معادل خواهیم داشت .
قضایای انتقال در ترانسفورماتور : انتقال ولتاژ انتقال امپدانس Z ( ) مدار معادل ترانس A= = N= قضیه انتقال ماکزیمم توان یک منبع ولتاژ واقعی هنگامی ماکسیمم توان خود را به مصرف کننده می دهد که مقاومت مصرف کننده برابر مقاومت داخلی منبع ولتاژ باشد .
با توجه به جدول زیر V را به دست آورده وتوان را از رابطه زیر بدست آورید .
R = نمودار PL برحسب RL را رسم کنید تمرین : به ازای چه مقاومتی از R میزان توان ماکسیمم می شود در این حالت VL را بدست آورید .
قضیه انتقال ماکزیمم توان : یک منبع ولتاژ واقعی هنگامی Man توان خود را به مصرف کننده می دهد که مقاومت مصرف کننده برابر مقاومت داخلی منبع ولتاژ باشد .
انتقال man توان با استفادده از قضیه تونن در این حالت زمانی Man توان به مصرف کننده می رسد که مقاومت مصرف کننده با مقاومت دوسر ورودی یکسان باشد .
نمودار PL برحسب RL را بدست آورید قضایای تقابل هم پاسخی : هر گاه در یک مدار با ورودی دلخواه خروجی محاسبه شود و سپس جای ورودی و خروجی را عوض می کنیم و با همان ورودی قبلی پاسخ جدید با پاسخ قبلی یکسان شود مدار را هم پاسخ گویند .
مدار شکل زیر را بر روی baad ببندید .
V R R R I I 10 220 180