دانلود مقاله تِرمِه

تِرمِه ، نوعی پارچه نفیس غالباً از کرک یا پشم یا ابریشم با نقوش تزیینی سنّتی ، بیشتر بته جقه .

در واژه نامه های فارسی ذکر شده که واژه ترمه فارسی است .

ترمه را به صورت تِرمَه و تیرمه نیز ضبط کرده و تِرمِه و تِرما را معادل شال کشمیری آورده اند (دهخدا، ذیل واژه ).

در دوره قاجار جلدی را که روکش مقوای آن از ترمه بود و بیشتر برای جلد بیاض * های ادعیه به کار می رفت ، «جلد ترمه ای » می خواندند (مایل هروی ، ص 610611).

ترمه به معانی دیگری نیز به کار می رود ( رجوع کنید به د.

ازبکستان شوروی ، ج 11، ص 62؛ قدری ؛ ردهاوس ، ذیل واژه ).

در خصوص اینکه خاستگاه ترمه بافی ، ایران یا کشمیر است ، اختلاف نظر وجود دارد.

به گفته گلوک (ص 214)، در کتابهای راجع به تاریخ کشمیر آمده است که منسوجات پشمی کشمیر اصل بیگانه (ایرانی ) دارند.

برخی نیز معتقدند ترمه از کشمیر به ایران آمده است («تحقیقی در ترمه بافی کرمان »، ص 4)، اما در اینکه طرح شالهای ترمه کشمیر منشأ ایرانی دارد، تردیدی نیست (ذابح ، ص 139؛ دیماند ، ص 255).

در دوره صفوی نقش بته جقه و دیگر نقشهای ایرانی به هند برده شد و در شالهای کشمیر به کار رفت و پس از آنکه شال کشمیر با نقش بته جقه به ایران آمد، این نقش به بته کشمیری و بته ترمه معروف شد (آذرپاد و حشمتی رضوی ، ص 129؛ نیز رجوع کنید به بته * ).

به نوشته بیکر ، در ابتدای سلطنت فتحعلی شاه (12111250) شالهای کشمیر نایاب شد، ازینرو به دستور وی در کرمان کارگاههای شال بافی دایر کردند.

این کار به همت امیرکبیر توسعه یافت .

در منابع ، در اشاره به انواع شالهای کرمان ، از شال ترمه نیز نام برده شده است (ص 131132).

گفته شده است بافت ترمه در کرمان شروع شد و در یزد به کمال رسید.

در بدو ورود در انحصار زردشتیان یزد بود که از آن برای تهیه شلوارهای مخصوص مراسم ازدواج استفاده می کردند و گاه نیز نوعِ «مُحَرَّماتِ» (نوعی شال راه راه ) آن را به کمر می بستند («تحقیقی در ترمه بافی کرمان »، همانجا؛ یزد نگین کویر ، دفتر نخست ، ص 179).

برخی ترمه یزد را تکامل یافته پارچه ای بافت کرمان به نام رضا ترکی / ترک دانسته اند (بیکر، ص 131؛ «بررسی هنر ترمه بافی در یزد»، ص 1416؛ «تحقیقی در ترمه بافی کرمان »، همانجا).

ترمه در یزد به «انگشت باف » هم شهرت داشته است ( یزد نگین کویر ، همانجا).

از نخستین سالهای قرن سیزدهم ، مالیاتهای سنگینی برای کشاورزان ایران مقرر شد که سبب رکود تولید مواد اولیه ترمه ، چون پنبه و پشم و ابریشم ، گردید و ادامه کار ترمه بافان را دشوار ساخت (حسن بیگی ، ص 226227).

در همین دوران مقرر شد که شال بافان کشمیر عوارضی به نام «عوارض داغ » بپردازند (برای اطلاع بیشتر رجوع کنید به رینا ، ص 26).

در اواخر سلطنت ناصرالدین شاه ، غلبه سلیقه اروپایی بر سلیقه ایرانیان و وجود طرحهای متنوع و رنگهای درخشان شالهای کشمیر، موجب تفوق شال کشمیری در بازار ایران و دیگر کشورها شد (مک داول ، ص 169).

جنس ترمه ابتدا از پشم بود و بعد نخی ، زری و ابریشمی آن نیز بافته شد («بررسی هنر ترمه بافی در یزد»، ص 4950).

بافت ترمه های ابریشمی ، احتمالاً به سبب مقاومت بیشتر ابریشم در برابر بید و رطوبت ، رواج بیشتری یافت (عناویان ، ص 7)؛ چنانکه امروزه نیز اغلب ترمه های ماشینیِ یزد ابریشمی است .

ترمه به رغم ظرافت نخهای تار و پود آن ، نسبتاً ضخیم است ، زیرا تعداد این نخها بسیار است و گاه به دوازده تا می رسد («بررسی هنر ترمه بافی در یزد»، ص 1819).

برای بافتن ترمه پشمی ، پشم را با دست می ریسیدند (عناویان ، ص 3؛ گلوک ، ص 214)، سپس آن را می شستند و سفید می کردند و بعد با رنگهای گیاهی رنگ می کردند (عناویان
ترمه بافی

ترمه بافی " از صنایع دستی مشهور استان کویری یزد است که با سخت کوشی مردمانش در گذر تاریخ با دقت و ذکاوت فراوان انجام می‌شود.

از سالها پیش ، عمده‌ترین دست بافت‌های این سرزمین کویری " ترمه" بوده که از شهرت ویژه در ایران و جهان نیز برخوردار است.

این هنر ظریف و اصیل ایرانی بین صنایع بافندگی بیشتر از هر صنعت دستی خودنمایی می‌کند.

ترمه واژه‌ای هندی است به معنای درخت سروی که در حالت خضوع و خشوع در مقابل عظمت الهی سر فرود آورده است.

در فرهنگ لغت این چنین معنا شده که ترمه نوعی پارچه برای لباس‌های فاخر است که از پشم لطیف با طرح‌های تزئینی گوناگون می‌بافند.

ترمه را یکی از قدیمی‌ترین منسوجات دست بافی می‌خوانند که قرن‌ها معرف هنر و صنعت بافندگان یزد بوده و با قدمتی بیش از ‪ ۲۵۰‬سال در این استان است.

رواج این صنعت در منسوجات کشورمان را ، به اوایل دوره صفویه نیز نسبت داده‌اند.

ترمه‌بافی در آغاز به زری بافی مشهور بوده که نخستین بار توسط استاد " خواجه غیاث‌الدین نقشبند" ( حدود ‪ ۴۰۰‬سال قبل ) بوجود آمده‌است.

به لحاظ این که ترمه در رنگ‌های مختلف و متنوع بافته می‌شود و بافت آن هم با زحمت همراه بوده ، همه گیر نشده و همواره از منزلت ویژه‌ای برخوردار بوده و به همین دلیل اغلب برای تنپوش اعیان و ثروتمندان استفاده شده‌است.

تار مورد استفاده در ترمه بافی از ابریشم طبیعی و گاه نخ پنبه و پود آن نیز از ابریشم ، نخ و یا کرک همراه با رنگ‌های متنوع است.

گاهی نیز ترمه توسط انگشت بافته می‌شده که به ترمه انگشت باف معروف بوده است.

درگذشته نه چندان دور برای رنگ آمیزی پشم و کرک یا ابریشم مورد مصرف در ترمه‌بافی از رنگ‌های طبیعی که اکثرا گیاهی است استفاده می‌شد.

رنگ‌های مصرفی در ترمه‌بافی بویژه متن آن را عنابی ، قرمز روشن ، سبز ، نارنجی ، و سیاه تشکیل می‌دهند.

از مهمترین عواملی که در بافت ترمه مورد توجه بافنده یزدی است انتخاب رنگ‌ها و هماهنگی بین آنهاست.

در برخی از ترمه‌های قدیمی رنگ‌های متضاد نیز به چشم می‌خورد که در عین داشتن تضاد، در کنار یکدیگر به خوبی نوعی ایجاد هماهنگی و زیبایی می‌کند به گونه‌ای که ببننده را مسحور خود می‌سازد.

ترمه در انواع شال چارقدی ، شال بندی ، شال راه راه ، شال محرمات ، شال اتابکی ، شال کشمیری ، شال رضایی ، شال امیری و شال یزدی و در نقوش بته جقه ، بته خرقه ، بته بادامی ، بته سروی و گل شاه‌عباسی بافته می‌شود.

امروزه از کارگاه‌های سنتی ترمه‌بافی در یزد اثری به جای نمانده است و بافندگان دستباف این هنر زیبا به علت پا به سن گذاشتن چونان گذشته توان بافت این پارچه زیبای ایرانی را ندارند.

تهران _ میراث خبر جاذبه‌های گردشگری: ترمه‌های دست‌باف کرمان 60 سالی است که از کوچه‌های غبار گرفته این شهر رخت بربسته تا ترمه‌های ماشینی یزد یکه‌تاز میدان باشند دراین بازار بی رقیب.

اینک اما سازمان صنایع‌دستی استان کرمان عزمش را جزم کرده که ترمه‌های دست‌باف را به میدان رقابتی بفرستد که پیشاپیش پیروز میدان در آن معلوم است.

نمدمالی راور و شیشه شهداد هم دوشادوش ترمه به میدان می‌آیند تا هنرهای منسوخ شده کرمانی احیا شوند.

به گفته رییس سازمان صنایع‌دستی کرمان این احیا قرار است با یاری کلاس‌های آموزشی و چند استادکار پیر انجام بگیرد.

صنایع‌دستی کرمان اما بار خود را بر دوش پته‌بافی و مسگری و گلیم شیرکی‌پیچ گذاشته است.

قیمت بالای گلیم‌های شیرکی‌پیچ موجب شده که 99 درصد آن صادر شود.

این گلیم که ارزش تولید هر ساله آن 4 میلیارد و 500 میلیون تومان است در بازارهای آمریکا، اروپا، ترکیه و کشورهای عربی خریداران مخصوص خود را دارد.

به گفته «محمدرضا حسانی» آموزش، یکی از حمایت‌هایی است که این سازمان در مورد صنایع‌دستی به کار می‌بندد.

در سال 1383 بیش از 3800 نفر در استان کرمان آموزش دیده‌اند که از این میان 2970 نفر آنها از اهالی بم بوده‌اند.

این مردم برآمده از آسیب زلزله در 25 رشته آموزش دیده‌اند، ابزار و مواد اولیه مجانی در اختیار ایشان قرار گرفته و از طریق شرکت در نمایشگاه‌های خارجی و داخلی بازاریابی مناسب نیز برای تولیدات آنها صورت گرفته است.

حسانی با اشاره به نقش شرکت در نمایشگاه‌ها در تبلیغ صنایع‌دستی می‌افزاید: «در سال 1384 3 نمایشگاه در کرمان برگزار شده است و 4 نمایشگاه دیگر نیز برگزار خواهد شد.

نمایشگاه‌های برگزار شده در رفسنجان، بم و شهر بابک بوده است که از این میان بیشترین استقبال از نمایشگاه رفسنجان صورت گرفته است.

110 هزار نفر از نمایشگاه صنایع‌دستی رفسنجان بازدیدکردند و 230 میلیون تومان از نمایشگاهی خرید کردند که 18 استان در آن شرکت کرده بودند.» رییس سازمان صنایع‌دستی کرمان ادامه می‌دهد: «نمایشگاه‌های دیگر در کرمان، جیرفت، راور و سیرجان برگزار می‌شود و بزرگترین آنها در کرمان خواهد بود که آبان ماه 1384 برگزار می‌شود.» به گفته وی وجه حمایتی برگزاری این نمایشگاه‌ها علاوه بر تبلیغات و بازاریابی این است که در نمایشگاه‌های استانی وجهی بابت فضای غرفه از هنرمندان دریافت نمی‌شود، در نمایشگاه‌های کشوری بلیط رفت و برگشت، هزینه فضای غرفه و هزینه هتل پرداخت می‌شود و در نمایشگاه‌های خارجی تنها بلیط رفت و برگشت با هواپیما پرداخت می‌شود.» محمدرضا حسانی با بیان این‌که 117 هزار هنرمند تا کنون در استان کرمان شناسایی شده‌اند، تاکید می‌کند: «بیمه حق مسلم صنعت‌گر است.

در شرایطی که بسیاری از کارمندان و کارگران تحت پوشش بیمه قرار دارند باید این افراد که هم کالا تولید می‌کنند و هم ارز وارد کشور می‌کنند حق دارند که بیمه شوند.» حسانی با اشاره به این‌که بیمه هنرمندان موجب می‌شود ایشان دلگرم شوند، ادامه می‌دهد: «اگر چین و هند و نپال از ما جلو افتاده‌اند و وضعیت صنایع‌دستی این کشورها از ایران بهتر است به این دلیل است که هنرمندان صنایع‌دستی در این کشورها مورد حمایت بیمه قرار دارند.» وی ابراز امیدواری می‌کند با اجرایی شدن بیمه هنرمندان صنایع‌دستی ایران جایگاه خود را در میان کشورهای عضو شورای جهانی صنایع‌دستی به دست آورد.

خروج از انزوای ترمه‌های ‌دست‌باف کرمان ترمه‌های دست‌باف کرمان 60 سالی است که از کوچه‌های غبار گرفته این شهر رخت بربسته‌اند.

ترمه، سرو خمیده ای که ریشه اش در حال خشکیدن است ترمه بافی هنر ظریف و زیبایی که قدمت آن در ایران به اوایل دوره صفویه برمی گردد و محل بافت آن کرمان و یزد است، اکنون با کم توجهی ای که برای حفظ و احیای آن صورت گرفته، رو به فراموشی است.

ترمه بافی هنر ظریف و زیبایی که قدمت آن در ایران به اوایل دوره صفویه برمی گردد و محل بافت آن کرمان و یزد است، اکنون با کم توجهی ای که برای حفظ و احیای آن صورت گرفته، رو به فراموشی است.

به گزارش «میراث خبر»، ترمه پارچه ای بادوام و ظریف است که با کرک، پشم و یا ابریشم و از دو سری نخ تار و پود بافته می شود که پود در پشت پارچه به صورت آزاد قرار دارد و به همین دلیل تراکم پودی آن زیاد است.

کمبود استادکاران ماهر در این زمینه و وجود اساتید که گرد پیری و ناتوانی بر آنها چیره شده یکی از دلایل فراموشی این هنر است.

«الهه صفاریان»،از مسئولان واحد هنرهای سنتی میراث فرهنگی استان کرمان با تایید این مطلب می گوید: «تنها یک نفر در روستای هوتک که در شمال کرمان قرار دارد به این هنر می پردازد.

بارها و بارها جوانانی را به عنوان هنرجو نزد او فرستاده ایم که این هنر را به آنها یاد دهد.

ولی او یا قدرت بیان ندارد و نمی تواند درست آموزش دهد و یا این که مانند استادکاران قدیمی نمی خواهد آموزش دهد.» هر چند در گذشته نقوش بافته شده بر پارچه های ترمه بسیار متنوع بود، اما اکنون تنها سروهای خمیده که اصطلاحا به آنها بته جقه می گویند، طرح های بافته شده بر پارچه های ترمه هستند.

عدم کاربرد ترمه در زندگی امروز نیز می تواند دلیل دیگری برای فراموشی آن باشد چرا که در گذشته از ترمه به عنوان چارقد، رویه لحاف، پرده، سفره، جانمازی و پارچه لباسی استفاده می شده است.

اما ظاهرا در استان یزد در گذشته ای نه چندان دور کارگاه نساجی سنتی راه اندازی شده بود که در آن، احرامی بافی،دارایی بافی که هر دو در حال منسوخ شدن بودند، احیا شد و قرار بود زری بافی و ترمه بافی هم به این مجموعه اضافه شود، ولی به دلایلی این امر انجام نپذیرفت.

«سید عبدالمجید شریف»، مدیر پژوهشکده هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی در این باره