دانلود تحقیق اثر سطوح مختلف سبوس برنج فراوری شده با حرارت بر روی مصرف خوراک ، ترکیب

نظر به افزایش جمعیت جهانی از سطح 72/5 میلیلارد (1995، FAO) به 11 میلیارد نفر در سال 2100 (نورس، 1992 و دمنی، 1984) می¬رسد استفاده بهینه از منابع غذایی موجود و فرآورده¬های جانبی تولید شده در بخش کشاورزی در راستای تولید منابع غذایی انسانی امری ضروری به نظر می-رسد.

جدول 1-1 برآورد جمعیت با توجه به آمار بانک جهانی ( برحسب میلیارد نفر )
اقتباس از منبع 53 و 34

برنج سهم زیادی از محصولات غلات دنیا را به خود اختصاص می¬دهد.

که علت آن مصرف زیاد و قابلیت سازگاری با شرایط آب و هوایی مختلف می¬باشد.

بد¬لیل قابلیت رشد و کشت در انواع زمین¬های کشاورزی، آن را تبدیل به مهمترین محصول غلات در دنیا کرده است(2).

(مایکلسون و داتل ، 1991 ) برنج یک ماده غذایی پایه در کشور های در حال توسعه است و در سال 2000 برنج و فرآورده¬های آن تأمین کننده انرژی 40% از مردم جهان بود به طوری که از گندم پیشی گرفته است( هانگ و لو ، 1991 ).

جمعیت زیادی در کشورهای در حال توسعه وجود دارد که با محدودیت در مصرف دانه غلات مواجه می¬باشند و این دلیل موجهی برای استفاده از دانه غلات در تغذیه انسان، و استفاده از غلات اضافی و پس¬مانده¬های آن در تغذیه دام می¬باشد.

این در حالیست که حجم دور ریزی ضایعات کشاورزی در مزارع کشور قابل تأمل است.

این مسئله زمانی اهمیت خود را نشان می¬دهد که بدانیم ضایعات و پس¬مانده¬های مزارع در دیگر کشورها منبع اصلی تأمین خوراک دام است و نیز به ایران وکشورهای مشابه صادر می¬گردد.

سالانه میلیونها دلار ارز جهت واردات غلات از کشور خارج می¬شود و این روند هرساله سیر صعودی به خود می¬گیرد، بنابراین توسعه جیره¬های بدون غلات یا با دانه غلات پایین به طوریکه سطح تولید حفظ شود، لازم به نظر می¬رسد.

از طرفی، در دنیا، مصرف سرانه شیر درجهان به عنوان یکی از شاخص¬های توسعه یافتگی محسوب می¬شود و هر کشوری که از سرانه مصرفی بالاتری برخوردار باشد در مباحث توسعه از رتبه بالاتری برخوردار می¬گردد.

تولید سرانه شیر در جهان در حالی به عدد 100 کیلوگرم رسیده است که تولید شیر ایران با شش کیلوگرم افزایش از شاخص میانگین جهانی بالا زده است.

در حال حاضراز مجموع شش میلیون تن شیرتولید داخلی 17 ‬درصد متعلق به گوسفندو بز، 80 درصدشیرگاو و مابقی شیرگاومیش است.

براساس آمارهای موجود، تراکم متوسط تولید شیر کشور به حدود 8/3 تن در هر کیلومترمربع رسیده ‌است که نزدیک به 40 ‬درصد شیر تولیدی از مجرای صنعتی و باقی¬آن به شکل سنتی فرآوری و عرضه می‌شود.

شیرکاملترین غذایی است که می¬تواند مورد استفاده انسان قرار گیرد، به همین منظور یکی از فعالیتهای اساسی دامداری در دنیا پرورش دامهای شیری است.

این ماده غذایی از یک ترکیب پیچیده تشکیل شده که شامل چربی، پروتئین، قند لاکتوز، عناصر معدنی، ویتامینها، آنزیمها و آب می¬باشد و فرآورده¬های شیری بهترین منابع تأمین کلسیم بدن انسان هستند.

شیر، دارای کلیه اسیدآمینه¬هاى ضرورى است.

قند شیر، لاکتوز نام دارد و شیرینى آن 30 بار از قند و نیشکر کمتر است.

لاکتوز چاق کننده نیست و مصرف آن براى بیماران مبتلا به دیابت مضر نمى¬باشد.

چربى شیر نیز بسیار سهل الهضم و انرژىزا است.

انرژىزایى حاصل از چربى شیر تقریباً دو برابر مواد قندى و یا پروتئینى است، املاح معدنى در شیر که به شکل محلول و یا ترکیب با مواد پروتئینى است، کمتر از یک درصد می¬باشد و مهمترین آنها شامل: کلسیم، پتاسیم، فسفر، سدیم و مقدار بسیار کمى آهن و مقادیر جزئى مس و روى است که نقش اساسى در ساخت آنزیمها و هورمونهاى بدن دارند.

مصرف شیر وفرآورده¬های مختلف آن به ویژه فرآورده¬های تخمیری، منجر به افزایش طول عمر، افزایش بازده جسمی وفکری، کاهش بیماریهای عفونی، کاهش بیماریهای استخوانی ورشد مطلوب کودکان ونوجوانان می-شود.

تحقیقات نشان داده است شیر در افراد مبتلا به زخم معده بهترین و مفیدترین ماده خوراکی¬است.

پژوهشگران می¬گویند: در شیر نوعی باکتریهای مفید وجود دارد که باکتریهای عامل ایجاد زخم معده را از بین می¬برد.

شیر به ویژه با داشتن باکتری لاکتوباسیل در کنار آنتی¬بیوتیک¬ها بهترین مواد غذایی برای معالجه معده¬هایی با زخمهای پیشرفته است.

تولید شیر با صرف هزینه کمتر به عنوان یک فاکتور مهم اقتصادی در راستای رقابت در بازار تولید محسوب می¬گردد، از طرفی بخش اعظم کاهش هزینه از طریق تغذیه میسر خواهد شد.

در بیشتر کشورها به لحاظ ارزش بالاى غذایى شیر، به منظور عرضه شیر با قیمت ارزان و افزایش مصرف سرانه با هدف نهایى داشتن جامعه¬اى سالم و پویا، مبالغ هنگفتى یارانه از بودجه سالانه براى شیر در نظر مى¬گیرند.

اهمیت این امر مستقیماً مربوط به تمهیدات و تدابیری است که به منظورتأمین و رفع کمبود پروتئین مورد نیاز 70 میلیون نفر جمعیت رو به تزاید کشور اتخاذ می-شود، و به حل مشکل کمبود خوراک دام، افزایش میزان بهره¬دهی کمی¬وکیفی دامها، آبزیان و طیور کشور کمک خواهد کرد.

در کار تغذیه و تأمین خوراک دام بجز مواد اصلی شناخته شده نظیر یونجه، جو، ذرت، سبوس گندم، چغندر، کاه و .....، چه بسا ضایعات و پس¬مانده¬های غیرقابل مصرف حاصل از صنایع تولید مواد غذایی و کشتارگاهها و .....

وجود دارد که بخوبی می¬تواند در تهیه خوراک دام مورد استفاده قرار گیرد مثل انواع محصولات نامرغوب و غیر قابل استفاده در کشاورزی و باقی مانده¬های صنایع روغن¬کشی مانند انواع کنجاله ها ( مثل سبوس روغن¬کشی شده، کنجاله¬کلزا و غیره ) که با بهره¬جویی از این همه مواد فراوان و گوناگون و فرآوری آنها براساس موازین فنی و بهداشتی می¬توان در تهیه و تولید خوراک¬های متراکم و متوازن برای انواع دامها بهره¬برداری نمود، بگونه¬ای که بسته به نوع و شرائط خاص دام مورد نظر، میزان پروتئین، مواد معد¬نی¬ و ویتامینی مورد احتیاج آنها را برطبق ارزیابی¬های مشخص علمی و استانداردهای مربوط تامین سازند، خوراکهایی که از قابلیت هضم و جذب بالا و مطمئن برخوردار بوده و انرژی لازم برای پرورش و تولید دام را در اختیار او قرار می¬دهند.

براین اساس استفاده از فرآورده¬های جانبی بخش کشاورزی که اغلب از قیمت کمتری برخوردارند، از دیرباز مدنظر محققان قرار گرفته است.

و به دلیل وجود برخی مشکلات در زمینه استفاده مستقیم این فرآورده ها در تغذیه دام، فرآوری آنها به روشهای گوناگون ضروری به نظر می¬رسد (10).

در این میان محصولات فرعی حاصل از عمل¬آوری غلات نظیر سبوس¬گندم و سبوس¬برنج، بدلیل تولید زیاد و قیمت پایین از اهمیت ویژه¬ای برخوردارند.

در حال حاضر سالیانه بیش از 2 میلیون تن شلتوک-دراستان گیلان و مازندران تولید می¬شود، که حدود 10 درصد آن سبوس می¬باشد.

به طوری که سبوس برنج را می توان یکی از عمده ترین محصولات فرعی فرآوری غلات در جهان نام برد.

عمده¬ترین مشکل در استفاده از سبوس برنج فیتات، فیبر، روغن و سیلیس زیاد موجود در آن ¬می¬باشد.

امروزه در اکثر کشورهای تولید کننده برنج، سبوس به عنوان ماده اولیه تولید روغن خوراکی است، که این روغن برای سالاد، عالی و نیز برای مصارف پخت وپز و سرخ کردن بسیار مناسب می¬باشد، همچنین مزه غذاهای پخته شده را بهبود داده و سبب کاهش کلسترول می‌شود.

روغن سبوس برنج از مواد با درجه آلرژیزایی بسیار کم محسوب شده و در تغذیه کودکان مفید است
در این میان محصولات فرعی حاصل از عملآوری غلات نظیر سبوسگندم و سبوسبرنج، بدلیل تولید زیاد و قیمت پایین از اهمیت ویژهای برخوردارند.

در حال حاضر سالیانه بیش از 2 میلیون تن شلتوکدراستان گیلان و مازندران تولید میشود، که حدود 10 درصد آن سبوس میباشد.

عمدهترین مشکل در استفاده از سبوس برنج فیتات، فیبر، روغن و سیلیس زیاد موجود در آن میباشد.

امروزه در اکثر کشورهای تولید کننده برنج، سبوس به عنوان ماده اولیه تولید روغن خوراکی است، که این روغن برای سالاد، عالی و نیز برای مصارف پخت وپز و سرخ کردن بسیار مناسب میباشد، همچنین مزه غذاهای پخته شده را بهبود داده و سبب کاهش کلسترول می‌شود.

روغن سبوس برنج از مواد با درجه آلرژیزایی بسیار کم محسوب شده و در تغذیه کودکان مفید است.

گرانروی آن بالا بوده و موقع سرخ کردن روغن کمتری جذب مواد غذایی می‌شود و نیز در صنعت برای ساخت مواد دارویی، کنسانتره، ویتامین B، استخراج فیتین، کنسانتره پروتئین، تولید نوشابههایغنی از پروتئین شبیه شیر و غیره، مصرف میشود.

از عصاره طبیعی سبوس برنج در ساخت کرمهای پوستی استفاده میکنند تا خشکی و ترکخوردگی سر آرنجها، زانوها و پاها را رفع مینماید.

عصاره سبوس برنج تأثیرات مختلفی روی پوست بدن دارد که شامل رطوبتدهی به پوست و جلوگیری از ترکخوردگی، نرم کردن پوست بطوری که همیشه حالت مرطوب داشته باشد، زدودن اکسیژن فعال از سطح پوست به منظور جلوگیری از تشکیل پروکسید چربی، اینوسیتول بعنوان یکی از خانواده ویتامین B، رشد سلولهای پوستی را افزایش می دهد، (36).

تراکم مواد مغذی در سبوس برنج متنوع میباشد، که به طور عمده به دلیل واریته برنج و فرآیند روغنکشی از سبوس و نیز نسبت پوسته خارجی به پوسته نرمتر یا پوستهداخلی میباشد.

در کشورهای توسعه یافته به منظور جلوگیری از فساد زود هنگام سبوس برنج آن را روغنکشی نموده و از روغن حاصله جهت مصارف انسانی و از باقی مانده آن در تغذیه دام و طیور استفاده مینمایند.

روغن سبوس برنج به لحاظ اثرات دارویی از جمله کاهش کلسترول سرم خون، غذای سلامتی و روغن قلب نامیده میشود (32).این روغن دارای ترکیب مناسبی از اسیدهایچرب است.

همچنین حاوی آنتی اکسیدانها و سایر مواد مغذی می باشد.

در آمریکا سبوس پایدار شده را به طور وسیع در فرمولاسیون غذایی کودک، تهیه نان، پنکیک شیرینی و کیک، مورد استفاده قرار میدهند.

از سبوس پایدار شده برای تهیه خوراک دام و طیور و ماهی به طور وسیع استفاده میشود.

به عنوان مثال در کشور هندوستان در سال 1980 تولیدی معادل 158000 تن سبوس را به سایر کشورهای صادر نموده است.

علاوه بر آن امروزه تولید خوراک ماهی از سبوس برنج به طور وسیع در کشور تایلند رواج یافته است (26).

1-2- ضرورت و اهمیت تحقیق با توجه به میزان قابل توجه سبوسبرنج در استانهای شمالی کشور و قیمت پایین آن، میتوان آن را جایگزین بخشی از اجزای کنسانتره جیره دام نمود.

از طرفی به دلیل وجود روغن در سبوس به نظر میرسد روغنکشی آن احتمالاً موجب افزایش مدت نگهداری و بهبود ارزش تغذیهای آن خواهد شد.

در همین راستا مطالعه حاضر به منظور بررسی ارزش غذایی سبوس برنج روغنکشی شده در تغذیه و با اهداف زیرانجام گرفت.

1-3-اهداف تحقیق 1- استفاده از سبوس برنج روغنکشی شده و فرآوری شده با حرارت بجای سبوسگندم در جیره گاوهای شیری هلشتاین و تعیین بهترین سطح آن.

2-بررسی اقتصادی بودن جایگزینی سبوس گندم با سبوس برنج فرآوری شده .

3-تأثیر مصرف سبوس برنج فرآوری شده با حرارت بر متابولیتهای خونی گاوهای شیری هلشتاین.

فصل دوم : مرور منابع 2-1- برنج برنج از گیاهانی است که در مناطق حارهای و نیمه حارهای رشد میکند.

نام عمومی آن Rice و نام علمی آن Oryza sativa میباشد.

برنج اولینبار حدود 7000 سال قبل در شرق چین و هند (لو و چانگ، 1980) کشت میشده است.

برنج یک غذای پایه برای دو سوم جمعیت جهان میباشد، به طوری که اغلب نیازهای پروتئین و انرژی جیرهای غذایی انسان را تأمین مینماید.

برنج بعد از گندم از عمدهترین غلات در جهان است.

از 562 میلیون تن تولید جهانی برنج، 3/2 میلیون تن آن در کشور ایران تو لید میشود.

(1996، FAO)، در زبان انگلیسی به شلتوک (دانه برنج همراه با پوست آن ) Rice paddy گفته میشود.

مهمترین مرکز تولید برنج در جهان قاره آسیا است، که حدود 90 درصد برنج تولیدی جهان را به خود اختصاص میدهد و بیش از 450 میلیون تن در قاره آسیا تولید میگردد (ساندرز ، 1986)، که اکثرآن در کشورهای چین، هندوستان، ژاپن، کره، جنوب شرق آسیا و جزایر مجاور اقیانوس آرام کشت میشود.

در خارج از آسیا کشورهای برزیل، ایالت متحده با تولید 5/0 درصد از برنج مصرفی جهان بیشترین مقدار تولید را دارند.

در ایران نیز هم اکنون استانهای گیلان و مازندران با تولید سالیانه بیش از 2 میلیون تن شلتوک از مناطق مهم زراعت برنج کشور محسوب میشوند.

برنج تولیدی جهان که 25 درصد دانه غلات در جهان را شامل می شود(15).

2-1-1- ساختار دانه برنج دانه برنجی که از خرمن کوبی بدست میآید، دارای پوسته سخت خارجی از جنس سیلیس بوده و پریکارپ آن با دانه یکی شده است.

دانه کامل برنج (تک لپهای)، از قسمتهای پریکارپ، آندوسپرم نشاستهای، رویان و اپیتیلیوم یا اپیدرم تشکیل میشود (شکل 1).

از ویژگیهای فیزیکی سبوس برنج میتوان به رنگ کرم روشن تا نخودی و بوی برنج تازه آن و نرمی و یکنواختی و فاقد چسبندگی بافت آن اشاره نمود(8).

در حین فرآوری برنج در کارخانه شالیکوبی پس از خارج نمودن پوسته سخت سیلیسی اطراف آن محصولی شامل پریکاپ، آلئورون، آندوسپرم و رویان به دست میآید که به برنج قهوهای مشهور است.

در مراحل بعدی فرآوری زمانی که رویان و سبوس از برنج قهوهای جدا شد، برنج سفید به دست میآید.

سلولهای آندوسپرم به صورت