بابونه آلمانی
مقدمه
بابونه از قدیمی ترین گیاهان دارویی شناخته شده توسط انسان است مردم مصرو یونان باستان ازخواص دارویی آن مطلع بوده وبرای درمان بعضی بیماریها از این گیاه استفاده می کرد دوتن از حمای یونان باستان به نام ((پلینیوس ))و (( دیوسکورید )) در تالیفات خود از بابونه به نام ((کالماملون)) یاد کرده و خواص درمانی آن شرح داده اند .
بابونه در تمام فارماکوپه های معتبر به عنوان یک گیاها دارویی معرفی شده و خواص درمانی گلهای این گیاه مورد بررسی قرار گرفته است .
ازمواد موثره گلهای بابونه داروهای ضد تورم داروهایی برای معالجه دل درد نفخ شکم و زخمهای پوستی تهیه می شود .
در اکثر کشورهای غربی از دم کرده گلهای بابونه به عنوان اشتهاآور و از آن در صنایع داروسازی ،بهداشتی و آرایشی و غذایی نیز استفاده می شود.
در صنایع بهداشتی و آرایشی از موادموثره گلهای بابونه کرمهای مرطوب کننده وروشن کننده پوست تولید می شود از عصاره ی گلهای این گیاه به عنوان افزودنی به شامپو جهت تقویت موی سر استفاده می شود.
بابونه گیاهی است همه جایی و تقریباً در تمام نقاط جهان به صرت خودرو می روید کشت این گیاه در مقیاس وسیع از 20 سال پیش از در اغلب کشورهای غربی آغاز شده است .
در حال حاضر نیاز صنایع مختلف به گلهای بابونه در حدود چهار هزار تن (گل خشک ) است .
کشورهای عمده ی تولید کننده بابونه عبارتند از :مجارستان و روسیه و آرژانتین و آلمان ، چک ، اسلواک ،فنلاند،مصر و اخیراً هندوستان
مشخصات گیاه
بابونه گیاهی علفی و یک ساله است این گیاه سرمای زمستان را تحمل می کند در مناطق شمالی در سطوح وسیعی می روید منشا این گیاه آسیای صغیر گزارش شده است .
ولی در شمال و جنوب آمریکا همچنین در استرالیا می روید.
ریشه ی بابونه مخروطی شکل و کم وبیش سطحی است .
ریشه در اواخر دوره ی رویش از انشعابهای فراوانی برخودراد می شودساقه استوانه ای شکل است .
ارتفاع ساقه متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دارد و بین 50 تا 80 سانتی متر است .
در زمینها شور ساقه کوتاه و به صورت خوابیده روی زمین قرا رمی گیرد .برگها، منقسم ، باریک ، کشیده ، ونیزه ای شکل است .
برگ های صاف و فاقد کرک هستند و به صورت متناوب نسبت به یکدیگر روی ساقه قرار دارند .
گلهادر انتهای ساقه های اصلی و فرعی ظاهر می شوند قسمت میانی گلها که مجموعه ای از گلچه های لوله ای زرد رنگ است و در اوایل رویش نیمه کروی میانی گلها که مجموعه ای از گلچه های لوله ای زرد رنگ است و در اوایل رویش نیمه کروی است که با نمو کامل گلها و باز شدن گلچه های لوله ای کم و بیش مخروطی شک ل می شوند قطر گلهای بابونه متافوت و بین 5/1 تا 3 سانتی متر است .
گلهای بعضی از گونه های جنس آنتمیس شباهت زیادری به گلهای بابونه دارند که هنگام برداشت باید کاملاً مورد توجه قرار گیرند .
قسمت میانی این گلها(گونه های جنسی آنتمیس ) قبل و پس از باز شدن به صورت نیمه کروی باقی می ماند (مخروطی نمی شوند )
گلهای بابونه مانند سایر گلهای گیاهان تیره کاسنی دارای دو نوع گلچه زبانه ای و لوله ای می باشند .
گلچه های زبانه ای سفیدرنگ هستندو تعداد آنهامتفاوت و بین 12 تا18 عدد است .
این گلچه ها از نظر جنس ماده می باشند .
گلچه های لوله ای زردرنگ هستند این گلچه های دو جنسی (نرماده ) بوده که پس از باز شدن استوانه ای شکل می شوند .
میوه فندقه به طول 1 تا 5/1 میلی متر ،خاکستری رنگ یا زردروشن است میوه از دو قسمت تشکیل شده تس یک قسمت شامل دانه (بذر ) است که 20 تا 25 درصد میوه را تشکیل می دهد .
قسمت دیگر همان گلچه ی لوله ای خشک شده است که 75 تا 80 درصد بقیه ی طول میوه را تشکیل می دهد .
وزن هزار دانه 02/0 تا 03/0 گرم است .
شرایط اقلیمی نقش عمده ای در رشد و نمو و حتی شکل بابونه دارد چنانچه بابونه زمینهای شود و غیر حاصلخیز بروید گیاهانی بسیار کوتاه (به ارتفاع 5 سانتی متر ) با گلهای کوچک و ظریف تولید می کند .
بابونه هایی را که در این شرایط می روئیدند سالهاواریته ای جداگانه (به نام ساینا) می دانستند و به غلف مناطق شود (یا علف شور) معروف بود از انتقال همان گیاه به شرایط اقلیمی مناسب ،گیاه به رشد و نمو طبیعی خود دست می یابد که نشان دهنده تاثیرشرایط اقلیمی در رویش بابونه است .
تحقیقات انجام شده در ایران و سایر کشورها نشان می دهد که نه تنها در بین گونه های مختلف بابونه بلگه در بین افراد یک گونه که شرایط اقلیمی متفاوت می رویند از نظر کمیت و کیفیت مواد موثره تفاوتهای بسیار زیادی وجود دارد از این رو بابونه را از نظر تیپهای شیمیایی می توان به گروههای مختلفی طبقه بندی کرد در این رابطه اسانس بعضی ازآنها از مقدار زیادی کامازولن برخوردار است .
در حالی که بعضی دیگر فاقد آن می شد .
مقدار اسانس گلها متفاوت است و به شرایط اقلیمی محل رویش گیاه بستگی دراد و بین 4/0 تا 5/1 درصد است .
12 تا 20 درصد اسانس را کامازولن (نقش موثری در معالجه تورم دارد ) تشکیل میدهد .کامازولن یک سزکویی ترپن است که از ماده ی پیش سازط «پروکامازولن » (ماتریسین) تحت تاثیر حرارت به وجود می آید .
از ترکیبهای مهم دیگر اسانس بابونه می توان از «بیسابلول » ،«اکسید بیسابلول» و «فارنزن » نام برد .
فلاونوئیدها از ترکیبات دیگر گل بابونه هستند مهمترین این فلاونودئیدها عبارتند از :آپی جنین ،آپی جنین -7- گل ی کوزیدو لوتئولین
ویتامین ث ، کومارینها، مواد مسیلاژی و ترکیبات پکتینی نیز از ترکیبات دیگر گل بابونه می باشند .
اسانس در قسمتهای پایینی گلچه های لوله ای به شکل قطراتی کروی درکیسه ها و مجاری ترشحی شیزوژن که با ایجاد شکاف در جدار حدفاصل سلولهابه وجودمی آیند تشکیل می شود رنگ اسانس به مقدار ماکازولن موجود در آن بستگی دارد در صورتیکه اسانس به روش تقطیر به بخار آب استخراج شود پروکامازولن (ماتریسین ) بی رنگ به «کامازولن » آبی رنگ تبدیل میشود .
هرچقدر مقدار کامازولن بیشتر باشد به رنگ آبی تیره (شبیه به جوهر آبی رنگ ) مایلتر است .
اسانسهایی که از مقادیر زیادی «کامازولن » و «بیسابلول » برخودار می باشد اسانسهای با کیفیت خوب خوانده می شود .
اگر چه بابونه قادر به تحمل سرمای زمستان است ولی برای گلدهی هم کشت شود گیاهان به گل می نشینند ولی در مقایسه با گیاهانی که در فصل پاییز کشت شده اند عملکرد کمتری خواهند داشت بذرهای بابونه 2ال 3 سال از قوه ی رویشی مناسبی برخوردارند .
چنانچه بذرهای این گیاه در شرایط مناسب نگهداری شوند 10 الی 15 سال قوه ی رویشی خود را حفظ می کنند .
بذرها6 تا 8 روز پس از کشت سبز می شوند رشد اولیه این گیاه کند و بطیی است و برگ های طوقه ای تشکیل می شود .
اوایل بهار گیاهان رشد سریعی دارند و شاخه های متعددی تولید می کنند .
زمان گلدهی بابونه متفاوت است و به رقم و شرایط اقلیمی محیط رویش آن بستگی دارد .
گیاهان خودرو در مقایسه باگیاهان کشت شده زودنتر به گل می نشینند .
به طوری که درانواع خودرو اولین گلها در اواخر فروردین ظاهر می شوند .
در انواع کشت شده گلدهی با تاخیر همراه است و اولین گلها اردیبهشت پدیدار می شوند تمام گلها در مدت 10تا 16 روز ظاهر می شوند.
نوع خاک نقش عمده ای در گلدهی بابونه دارد چنانچه بابونه در خاکهای سبک شنی کشتشود 5 تا 8 روز زودتر از گیاهانی که درخاکهای سنگین رسی کاشته شده اند به گل پس از برداشت گلها چنانچه شرایط اقلیمی مناسب باشد گلاهان دوباره به گل می روند تحقیقات انجام شده در ایران نشان می دهدگیاهان و و یا حتی سه مرتبه پس از برداشت مجددا به گل می نشینند .
میوه ها به طور غیر یکنواخت می رسند وقتی میوه ها می رسند قسمت فوقانی گل مخروطی شکل (شبیه کله قند ) و دندانه دار می شود میوه های قسمت پایین گیاه شروع به رسیدن می کنند و به تدریج به طرف بالا کامل می شوند بذرها پس از رسیدن از گیاه جدا و اطراف ریزش می کنند .
نیازهای اکولوژیکی اگرچه بابونه درکشت پاییزه قادر است سرمای زمستان را تحمل کند ولی برای گلدهی نیازی به گذراندن سرما (بهار شدن )ندارد .
بطوری که درکشت بهاره گیاهان نیزبه گل می روند .
بذر بابونه در دمای 6 تا 7 درجه سانتی گراد جوانه می زند ولی درجه ی حرارت مطلوب برای جوانه زنی بنی 20تا 25 درجه سانتی گراد است .
رشد و نمو بابونه در دمای روزانه بین 19 تا 21 درجه ی سانتی گراد به گلها ساخته و ذخیره می شود .
بابونه به سرما حساس نیست ولی چنانچه در فصل بهار درمرحله ی گلدهی باسرما مواجه شود تاثیر سویی بر عملکرد گل خواهد داشت .
بذر بابونه برای رویش احتیاج به نور دراد این گیاه نیز در طول رویش به نور کافی نیازمنداست .
به طوری که بابونه از مرحله تشکیل غنچه تا کامل شدن گلهابه مقادیر زیادی نور احتیاج است .
گیاهانی که در سایه کاشته می شوند مقادیر بسیار کم اسانس و کامازولن خواهند داشت .
تحقیقات نشان می دهد که نور (95000 ارگ به سانتی متر مربع ) سبب افزایش اسانس و کامازولن می گردد .
بابونه قادر به تحمل خشکی است ولی در مرحله ی رویش بذر و هم نتچنین در مرحله ی تشکیل ساقه به مقادیر مناسبی آب نیاز دارد .
تحقیقات نشان می دهد که آبیاری گیاهان در مرحله پنجه زنی عملکرد گل را به طور قابل توجهی افزایش میدهد.
بابونه گیاهی شورپسند (هالوفیت) است اگر این گیاه در مناطق شور کشت شود ریشه قادر است 10 میلی گرم نمک در هر گرم ریشه ذخیره نماید .
کشت بابونه درمناطق شور سبب کاهش عملکرد گل در مقایسه با گیاهان کشت شده در زمینهای غیر شور می شود.
بابونه در هر نوع خاک می روید خاکهای سبک شنی همراه با مقادیر فراوان ترکیبات آهکی خاکهای بسیار مناسبی برای کشت بابونه است .
برای کشت بابونه می توان از خاکهای حاصلخیز که برای گیاهان دیگر مناسب نیست استفاده کرد .
«پی اچ» خاک برای بابونه بین 8/4 تا 8 مناسب است .
تحقیقات نشان می دهد که بابونه را می توان در خاکهای قلیایی با «پی اچ » 9 تا 2/9 نیز کشت کرد .
تناوب کاشت بابونه باید با گیاهانی به تناوب کشت کرد که زود برداشت شود و زمان کافی برای آماده سازی زمین در ماههای مرداد – شهریور وجود داشته باشد .
تناوب کشت بابونه با گیاهانی مناسب است که سبب گسترش هرز نشود (مانندلوبیا ،خردل ، نخود و.) تناوب کشت بابونه با گیاهانی که بذرهای آنها به سهولت ریزش می کنند (مانند غلات و اکثر گیاهان تیره ی چتریان ) مناسب نیست زیرا ریزش بذرهای این گیاهان سبب گسترش علفهای هرز می شوند .
چون بابونه به علف کشهای با ماده ی موثره تر یا زین حساس است لذا تناوب کاشت با گیاهانی مانند شوید، گشنیز، زیره ی سیاه ، و ........
که به علف کش مذکور مقاوم هستند مناسب نیست .
بابونه را می توان به صورت یک کشته (چند سال در یک زمین )کشت کرد در این مورد 10 و یا حتی 100 سال می توان به کشت بابوبنه در یک زمین اقدام نمود بعضی از کشورها مانند روسیه یا آلمان به مدت پنج سال اقدام به کاشت این گیاه در یک زمین می کنند .
کیفیت زمین و نوع علفهای هرز نقش عمده ای در تعیین مدت زمان کاشت در یک زمین دارد .
در صورتی که از روش یک کشته بریا کاشت بابونه استفاده شود هر دو تا سه سال یا هر چهار تا پنج سال (بستگی به کیفیت خاک دارد ) باید به مبارزه با علفهای هرز زمین مورد نظر پرداخت .
از آن جا که چهار تا پنج سال پس از کاشت بابونه در یک منطقه ممکن است علفهای هرز آن منطقه به علف کشهای مورد استفاده مقاوم گردند توصیه می شود که پس از این مدت بابونه را در مکان دیگری کشت کرد.
تاریخ و فواصل کاشت زمان مناسب برای کشت پاییزه نیمه دوم شهریور و برای کشت بهاره نیمه دوم اسفند است .
زمان کاشت نقش عمده ای در عملکرد گل بابونه دارد .
در کشت پاییزه و بهاره بذرها در ردیفهایی به فاصله 12تا 15 سانتی متر در