دانلود مقاله زمین و دیم کاری

از ابتدای تاریخ کشاورزی تا حدود سال 1950 می‌توان گفت تقریباً تمامی افزایش در تولید محصول ناشی از توسعه اراضی زراعی پایه بوده است .

از آن زمان به بعد عملکرد در واحد سطح برای محصولات اساسی افزایش روز افزون داشته که علت عمده این افزایش در عملکرد را می‌توان در به کارگیری نهاده‌های پر انرژی دانست .

بین سالهای 1950 و 1985 تعداد تراکتورهای مزارع 4 برابر، سطح اراضی فاریاب در جهان 3 برابر و استفاده از کودهای شیمیایی 9 برابر شده است .

طی همین سالها انرژی مورد استفاده در کشاورزی در سطح جهانی به میزان 9/6 برابر افزایش یافته است .

طی این سالها آبیاری نقش بسیار مهمی را در افزایش سریع تولید غذا ایفا نمود کل اراضی فاریاب دنیا در سال 1950 معادل 94 میلیون هکتار بود که تا سال 1960 به 140 میلیون هکتار ، تا سال 1970 به 198 و تا سال 1985 به 217 میلیون هکتار بالغ گردید .

اما در حال حاضر نرخ توسعه آن به یک در صد در سال کاهش یافته است .

برای جوابگویی به نیازهای غذایی جمعیت رو به رشد دنیا تولید محصولات تا سال 2000 باید 50 تا 60% بیشتر از تولیدات سال 1980 باشد
تقاضای روزافزون برای غذا و پوشاک و کاهش چشمگیر در توس عه اراضی فاریاب به این معنی است که در آینده کشاورزی دیم نقش به مراتب مهمتری را در تأمین نیاز های غذایی بشر ایفاء خواهد نمود .

بدین ترتیب تولید محصولات کشاورزی در مناطق خشک و نیمه خشک که 40% کل اراضی در سطح جهان را تشکیل می‌دهند و جمعیتی حدود 700 میلیون نفر را در خود جای داده ، توسعه خواهد یافت ، تقریباً ¬¬¬¬¬¬¬¬¬22 این اراضی در کشورهای در حال توسعه که از نرخ رشد جمعیتی بالایی بر خوردارند ، قرار دارند .

خاکهای این اراضی معمولاً بافت درشتی داشته و از لحاظ باروری و مقدار مواد آلی در سطح پایینی می‌باشند .

ظرفیت نگهداشت آب در آنها پایین بوده و در مقابل فرسایش آبی و بادی به آسانی آسیب پذیرند .

توسعه کشاورزی دیم در این مناطق که از لحاظ اقلیمی - خاکی دارای شرایط سخت و حساسی هستند ، مدیریت دقیقی را طلب می‌کند چرا که در صورت به کارگیری روشهای غیر اصولی و مدیریت ضعیف فرآیند تخریب خاک به آسانی در این مناطق به وقوع خواهد پیوست .

تاریخچه دیم کاری در جهان (1)
از قرنها قبل دیم کاری در جهان رایج بوده است ولی آنچه که در حال حاضر در کشورهای پیشرفته صورت می‌گیرد با دیم کاری در سرزمینهای در حال رشد تفاوت فراوان دارد .

در بسیاری از مناطق دیم خیز جهان مثل قسمتهائی از آفریقا و خاورمیانه از قرنها قبل تاکنون تغییرات زیادی در سیستم دیم کاری صورت نگرفته و در بسیاری از این مناطق کشاورزی سنتی و کشت گیاهان زراعی محدود به مساحت های کم و با ابزار دستی و دامها صورت می‌گیرد و از دوران مسیحیت تا کنون بسیاری از این روشها تغییر زیادی ننموده و دگرگونی قابل توجهی در آن بوجود نیامده یا روندی بسیار کند داشته است تنها دگرگونی در مناطقی که از نظر اقتصادی امکان پذیر بوده مکانیزه شدن نوع شخم بوده ولی روشهای کاشت و برداشت تغییر زیادی نکرده است در حالیکه کلیه مناطق دیم خیز در کشورهای پیشرفته با تغییرات زیادی از نظر مدیریت کشت و نگهداری خاک مواجه بوده‌اند .

پیشرفته‌ترین کشورها از نظر مدیریت و تکنولوژی در دیم کاری عبارتند از : استرالیا ، کانادا و آمریکا که در آنها تکامل مدیریت در دیم کاری به موازات هم بوده در عین حال که مشابه همدیگر نبوده است بدین معنی که در استرالیا اهمیت گوسفند داری و تولید پشم منجر به توسعه مدیریت در دیم کاری شده که با کانادا و آمریکا متفاوت است در آمریکا احداث راه‌آهن عامل مهمی در توسعه دیم کاری و بهبود مناطق دیم خیز بوده است و علاقمندی و تمایل دست‌اندرکاران راه‌آهن برای توسعه این مناطق جدید وقتی افزایش یافت که حمل تولیدات کشاورزی با بازارها منبع درآمدی برای آنها گردید و مقدار قابل توجهی زمین برای فروش در تصاحب آنها قرار گرفت .

صاحبان راه‌آهن برای جلب توجه کشاورزان مهاجر به این مناطق مزارع آزمایشی ایجاد نمودند تا امکان کشت و زرع در این مناطق را به آنها نشان دهند .

همچنین درتأسیس ایستگاههای تحقیقاتی همکاری نمودند و نیاز به اطلاعات و تشکیلاتی برای بررسی مسائل و پیدا کردن راه‌حلها منجر به برگزاری کنگره دیم کاری و بعدها کنگره بین‌المللی دیم کاری شد و دستگاههای تحقیقاتی دیم تأسیس گردید و برای اولین بار نشریات تحقیقاتی در سال 1915 بوسیله آنها چاپ گردید .

در کانادا نیز قدمت تحقیقات دیم کاری مانند آمریکاست و شباهت زیادی با مناطق مجاور آن در آمریکا دارد .ولی در استرالیا ضمن اینکه مراحل کشت ممتد و آیش تابستانه شبیه آمریکا و کانادا است ولی در بسیاری از مناطق آن استفاده از تناوب چراگاه - زراعت رایج شده که ناشی از اهمیت اقتصادی پشم در آنجاست این روشها هم برای گوسفند داری و هم برای تولید غله مفید واقع شده است و با کشت گیاهان علوفه‌ای لگومینوز که خودبخود بذر آنها می‌ریزد مانند یونجه‌های یکساله جایگزین آیش سنتی شده است .

از جنگ جهانی دوم به بعد در کشورهای پیشرفته دیم کاری پیشرفت شایان توجهی نموده و بیشترین ترقی در طول 15 تا 25 سال اخیر بوده است که استفاده از ادوات پیشرفته برای شخم و کاشت و برداشت ، پیدایش واریته‌های پرمحصول و مقاوم به بیماریها و استفاده بهتر از کود شیمیائی همه در این پیشرفت سهیم بوده‌اند .

ولی در کشورهای عقب افتاده یا در حال پیشرفت در عین حال که نیاز به خودکفائی در تولید غلات باعث بیداری اذهان در جهت توسعه روشهای پیشرفته دیم کاری شده اما بسیاری از زمینهای مناسب برای دیم کاری به خصوص در مناطق مدیترانه‌ای و خاورمیانه قرنها مورد استفاده و بهره‌برداری بی‌رویه قرار داشته و بنابراین خاک و شرایط اقلیمی تنها مسائلی نیستند که باید برای تثبیت تولیدی مناسب آنها را حل کرد .

عملیات زراعی و آداب و رسومی که در طول قرنها رواج داشته است مانع پذیرش روشهای جدید می‌گردد و مدیریت ضعیف و ناکافی برای تولید مطلوب نیز ناشی از همین محدودیت روشهای سنتی تولید کشاورزی است که شاید لازم باشد برای اینگونه مناطق و اراضی مدیریتهائی که در دیم کاری کشورهای پیشرفته اعمال می‌شود بکار گرفت .

هزاران هکتار از زمینهای کشاورزی جهان امروزه زیر کشت قرار دارند که بهتر است از آنها به عنوان مرتع استفاده نمود و این وظیفه یک مدیر و متخصص زراعت در تولیدات دیم است که این قبیل زمینها را به وجه احسن مورد استفاده قرار دهد.

دیم کاری و اهمیت آن در زراعت (2) دیم کاری به معنی کشت بدون آبیاری است و به زراعتی گفته میشود که با آب باران رشد و نمو نماید .

دیم کاری در کشور ما بخصوص در زراعت گندم و جو اهمیت فوق‌العاده‌ای دارد زیرا بخش عظیمی از اراضی مزروعی کشور را بخود اختصاص داده است طبق آمارهای موجود سطح زیر کشت سالیانه گندم و جو بصورت دیم در کشور حدود پنج میلیون هکتار می‌باشد ( 4 میلیون گندم دیم و یک میلیون هکتار جو دیم ) ولی متأسفانه تاکنون کشت دیم بعنوان یک تکنیک شناخته نشده و بصورت یک منبع عظیم تولید برای اساسی‌ترین محصول غذائی کشور و بصورت یک مسئله اقتصادی و حیاتی در جامعه مورد توجه قرار نگرفته است .

با توجه بمصرف سرانه یا متوسط مصرف هر نفر از افراد کشور در طول مدت سال که حدود 150 کیلوگرم است و منظور نمودن حدود700000 تن مصرف بذر برای کشت و حدود 800000 تن مصارف صنعتی برای تهیه شیرینی و ماکارونی و غیره ...

برابرآمار سال 61 سالیانه حدود 2 میلیون تن گندم کمبود از کشورهای خارج وارد می‌کنیم که تولید آن خود در انحصار قدرتمندان کشورهای پیشرفته قرار داشته و فروش و تحویل آن بعنوان یک حربه یا سلطه سیاسی بر علیه کشورهای نیازمند مورد استفاده قرار می‌دهند و برای نجات و رهائی از قید این وابستگی‌ها چاره‌ای جز تقویت بنیانهای اقتصادی در زمینه تولید آنها در کشور نخواهیم داشت .

هر چند موفقیت در زراعت دیم بستگی به نزولات آسمانی و رحمت کافی و منظم الهی دارد اما کیفیت و روش شخم و تهیه بموقع زمینهای مزروعی دیم و اعمال شیوه‌های صحیح کشت تأثیر بسیار عمده‌ای در بهبود وضعیت زراعت و در نتیجه افزایش تولید دارد .

در صورتیکه سعی شود وسیله مروجین و سایر عوامل دست‌اندرکار آموزش‌های فنی لازم به کشاورزان دیم کار داده شده و آنان را بنکات و مسائل فنی حفظ و ذخیره رطوبت خاک در سال آیش آگاه سازند و از طرف دیگر دولت نیز بجای تحمل هزینه‌های گزاف وارد نمودن گندم از کشورهای خارج با کمکهای معنوی و مالی بطرق مناسب کشتکاران دیم را هدایت و حمایت نماید بدون تردید میزان تولید گندم و جو در اراضی دیم کشورمان حداقل به دو برابر آنچه که هست خواهد رسید و بتدریج نیازی به وارد کردن این محصول نخواهیم داشت بعنوان نمونه در زراعت‌های دیم که بمسائل حفظ و ذخیره‌سازی رطوبت در خاک و استفاده صحیح از نهاده‌ها توجه شده است میزان تولید در یک هکتار حدود 2000 تا 2500 کیلوگرم در هکتار بوده است در حالیکه برابر آمار منتشر شده از طرف مرکز آمار ایران در سال 1358 در استانهای مختلف کشور کمترین سطح زیر کشت گندم دیم در استان کرمان 1745 هکتار و با متوسط عملکرد 542 کیلوگرم و بیشترین سطح زیر کشت مربوط به استان آذربایجانشرقی 477744 هکتار و با عملکرد 471 کیلوگرم بوده و در سطح کل کشور مقدار اراضی زیر کشت گندم دیم 4001984 هکتار و با متوسط عملکرد 477 کیلوگرم بوده است .

مسائل اصلی زراعت دیم (2و3) مهمترین عواملی که در میزان تولید محصول در زراعت دیم مؤثرند عبارتند از : وضعیت آب و هوا و میزان بارندگی سالیانه .

منابع تأمین رطوبت خاک .

تناوب و آیش در کشت دیم .

خصوصیات خاک زراعتی .

طرز تهیه زمین و روش کار بمنظور ذخیره سازی رطوبت در زراعت دیم.

استفاده از ماشین آلات و ادوات کشاورزی در زراعت دیم .

استفاده صحیح و بموقع از نهاده‌ها در زراعت دیم .

وضعیت آب و هوائی و میزان بارندگی سالیانه (2) در زراعت دیم که آبیاری صورت نمی‌گیرد مقدار بارندگی سالیانه اولین عامل مهم موفقیت دیم می‌باشد .

بطور کلی مناطقی که آب و هوای معتدل و بارندگی سالیانه‌ای بیش از 300 میلیمتر دارند برای زراعت گندم و جو بصورت دیم مساعد می‌باشند و بهمین دلیل مناطق دیم کاری ایران را از نظر میزان بارندگی سالیانه بشرح زیر طبقه‌بندی می‌نمایند : الف) مناطق کم باران بارندگی سالیانه کمتر از 250 میلیمتر .

هریک میلیمتر باران مساویست با یک لیتر آب در متر مربع زیرا هر متر مربع 10000 سانتیمتر مربع می‌باشد و هر لیتر آب برابر 1000 سانتیمتر مکعب یا 10000 میلیمتر مکعب است بنابراین مناطق فوق مناطقی هستند که در سطح آنها ارتفاع بارندگی سالیانه اعم از باران یا برف آب شده کمتر از 250 میلیمتر یا 25 سانتیمتر است یعنی در هر متر مربع زمین در طول یکسال زراعی مقدار 250 لیتر آب باران برای مصرف زراعت میرسد که متأسفانه این مقدار برای زراعت دیم کافی نبوده و زراعتی بعمل نمی‌آورد و بهتر است اینگونه اراضی به کشت گیاهان مرتعی و علوفه دیم اختصاص یابند و از چرای بی‌رویه در آنها نیز جلوگیری شود تا سطح زمین همیشه دارای پوشش گیاهی بوده از فرسایش خاک جلوگیری گردد .

ب) مناطق با میزان بارندگی سالیانه بین 250 تا 350 میلیمتر در مناطقی که میزان بارندگی سالیانه بین 250 تا 350 میلیمتر می‌باشد در حال حاضر کم و آیش دیم کاری گندم و جو انجام می‌شود اما این مقدار بارندگی نه تنها برای زراعت دیم کافی نیست بلکه ریزش باران نیز بسیار نامنظم و درجه حرارت و میزان تبخیر نیز زیاد می‌باشد اینگونه مناطق که بمناطق نیمه خشک معروفند نیز بهتر است بکشت علوفه یکساله اختصاص یابند و در صورت کشت گندم و جو دیم بایستی نکات فنی لازم دقیقاً رعایت گردد زیرا موفقیت زراعت گندم و جو در این نواحی صرفاً در گرو رعایت مسائل و نکات فنی در زمینه حفظ و ذخیره آب بارندگی در زمین آیش خواهد بود .

ج) مناطق با میزان بارندگی سالیانه 300 تا 500 میلیمتر یا بیشتر .

زمینهائی که در مناطق با میزان بارندگی سالیانه 300 یا 500 میلیمتر و یا بیشتر از 30 تا 50 سانتیمتر قرار دارند برای زراعت‌های دیم گندم ، جو ، نخود و عدس مناسب بوده و