دانلود تحقیق سویا

سویا
سویا گیاهی است با نام علمی clycin max و نام انگلیسی soybean و از خانواده papilionaceae یکساله و خودگشن که مقام نخست در تامین روغن گیاهی در جهان را داراست.

این گیاه بومی آسیا به خصوص منطقه منچوری چین و ژاپن است.

سویا یکی از مهمترین گیاهان روغنی پروتئینی به شمار می‌رود و بذر سویا بر مبنای وزن خشک به طور متوسط دارای 40درصد پروتئین و 20درصد روغن می‌باشد.

از کنجاله آن به طور گسترده‌ای برای تعذیه دام و طیور استفاده می‌شود.

استان گلستان با سطح کشت حدود 60 هزار هکتار سویا، مهمترین منطقه کشت این گیاه در ایران می‌باشد.

لذا تولید ارقام جدید که از میزان عملکرد بالایی برخوردار است، احساس می‌شود.

یکی از راه‌های اصلاح عملکرد گونه‌های خودگشن مانند سویا، استفاده از روش دورگ‌گیری و انتخاب در نسل‌های در حال تفکیک و تولید لاین‌های خالص می‌باشد.

در بسیاری از مراکز تحقیقاتی جهان با این روش توانسته‌اند ارقام جدیدی که همچون کلارک 63، آمسوی، هاراسوی و غیره را بدست آوردند و لاین‌های خالص این آزمایشات حاصل برنامه دو رگ‌گیری در ایستگاه تحقیقات کشاورزی گرگان است.

تاریخچه
سویا یکی از گیاهان مهم روغنی می‌باشد که سابقاً به منظور تامین علوفه کشت می‌شده است،‌ اما بعدها با شناختی که از بذر و ترکیبات آن بدست آمده، به صورت یکی از گیاهان روغنی درآمده است.

این گیاه حدود 1100 سال قبل از میلاد، اهلی شده که بوسیله اصلاح طبیعی و مصنوعی به شکل امروزه درآمده است.

مبداء اولیه آن، شمال شرقی کشور چین می‌باشد.

در حال حاضر عمدتاً در کشورهای آمریکا، چین و برزیل کشت می‌شود.

سویا برای اولین بار در سال‌های 1310.1316 از چین توسط مهندس مهدوی، رییس وقت دانشکده کشاورزی کرج، به ایران آورده شد.

همچنین در سال‌های 1318.1319 هم انواع مختلفی از سویا از آلمان وارد کشور شد و مورد آزمایش قرار گرفت.

بعدها در سال 1346 بوسیله شرکت سهامی خاص توسعه کشت دانه‌های روغنی رواج پیدا کرد و امروزه به صورت کشت شناخته شده در کشورمان ایران رایج است.

گیاه‌شناسی
سویا گیاهی است از خانواده Papilionaceae و از تیره لگومینوز و با نام علمی Glycin max می‌باشد.

گیاهی است یکساله با ریشه‌های راست و عمیق و انشعابات جانبی زیاد که روی آنها غده‌ها یا گره‌های تثبیت کننده ازت قرار دارد.

ساقه سویا معمولاً راست و انشعابات آن به نوع تیپ رشدی آن بستگی دارد.

ارتفاع ساقه‌ها بین 40 تا 200 سانتیمتر می‌باشد و اصولاً پوشیده از کرک می‌باشد.

کرک‌ها به رنگ قهوه‌ای، خاکستری و کوتاه هستند.

برگ‌ها در روی ساقه بطور متناوب قرار گرفته و هر برگ مرکب معمولاً از سه برگچه نسبتاً بزرگ تشکیل شده است.

برگ‌ مرکب سویا در روی یک دمبرگ بلند قرار دارد.

گل در سویا به صورت خوشه کوچکی می‌باشد که از محل محور برگ بوجود می‌آید.

هر خوشه از 3 تا 5 گل تشکیل شده است و تعداد زیادی از این گل‌ها، قبل از میوه‌دهی ریزش می‌کنند.

گل‌ها به رنگ سفید یا ارغوانی هستند که رنگ ارغوانی از نظر ژنتیکی غالب به رنگ سفید می‌باشد.

همچنین هر گل سویا 6 تا 7 میلیمتر طول دارد.

هر گل از 5 کاسبرگ، 5 گلبرگ، 10 پرچم و 1 مادگی تشکیل شده است.

میوه به صورت غلاف می‌باشد که معمولاً دارای 2 تا 3 بذر می‌باشند که بعضی از ارقام تا 5 بذر هم ممکن است داشته باشند.

مورفولوژی سویا :
سویا در نوشته های چین آمده است که از حدود 2800سال قبل از میلاد مسیح در چین جزء 5 گیاه عمده بوده است .

( برنج ، گندم ، ارزن ، جو ، سویا )
سویا از خانواده لگومینوز است 42=x2=n2 کرومزوم دارد ، یکساله است و به صورت اهلی یافت شده است .

اهلی شدن آن را به امپراتور شین هوا در سال 1700 سال قبل از میلاد مسیح نسبت داده اند و جد مشترک آنها Glycin Soya بوده است .

که نام سویا یا سوژا از آن مشتق شده است .

تابع آب و هوای گرم است به نور و آب فراوان نیاز دارد .

طول ساقه به 180 سانتی متر می رسد و دو بخش رویشی و زایشی آن بدین شرح است :
مورفولوژی رویشی :
گیاهی است با ارتفاع متوسط تا بلند 75تا180 سانتی متر شاخه بندی به صورت انشعابات زیاد و پراکنده و یا احتمالا به صورت تکشاخه در برخی ارقام مشاهده می شود انشعابات از ساقه اصلی منشاء می گیرد میزان انشعاب بستگی به عوامل محیطی و ژنتیکی از قبیل : طول روز ، فاصله بوته ها از هم ، حاصلخیزی و تراکم دارد .

برگهای سویا به سه نوع دیده می شوند : Cotyle done
1.

اولین جفت بر لپه ای یا کوتیل دونی است
2.

برگهای بعدی ساده می باشند
3.

برگهای بعدی سه برچه ای یا شبدری ظاهر می شوند که تا انتها برگها بدین صورت مشاهده می شوند .

روی برگها کرک و موی زیادی مشاهده می شود .

طول کرکها 1 میلی متر فاصله آنها از هم 1 میلی متر و تقریبا 10درصد سطح برگ را شامل می شوند .

سطح زیرین برگ دارای روزنه بیشتری از سطح برگ است .

مورفولوژی زایشی سویا : گلدهی و شروع آن در سویا به دو صورت مشاهده می شود که شروع مرحله زایش بر حسب رقم و شرایط محیطی مانند طول روز و دما فرق می کند ولی به طور کلی دو نوع طبیعت رشد در سویا وجود دارد.

طبیعت محدود الرشد یا Determminat که گلدهی از بالا به پائین صورت ادامه می یابد .

با شروع گلدهی رشد رویشی متوقف می شود .

سویا رقم گرگان 3یانخ رقمی دیر رس و دترمینیت است و رنگ گل آن صورتی است .

طبیعت نامحدود الرشد :indeterminat در این وضعیت گلدهی از گره های پائین شروع شده به گره های بالا ادامه می یابد بعضی همزمان با رشد رویشی گلدهی ادامه می یابد .

رقمی مثل ویلیامز با گل های سفید که زود رس است جزء این مورد است هر چه به طرف بالاتر رویم از تعداد گلها کاسته می شود .

بطور کلی گلها در سویا کوچک به رنگهای سفید یا صورتی و به صورت خوشه ای ظاهر می شود محل ظهور گلها محل اتصال برگ به ساقه است ودر خوشه ممکن است گلها به تعداد 8تا35 عدد وجود داشته باشد .

دوره گلدهی تحت تاثیر عوامل محیطی مثل دما و طول روز بین 3تا5 هفته طول می کشد و گلها به صورت خود گشتی بوده، دگر گشتی در سویا بسیار کم است بطور معمول در طول دوره گلدهی تعدا برگهایی که تشکیل می شوند 3تا4برابر گلهایی است که به غلاف تبدیل می شوند یعنی 20تا80% گلها ریزش می کنند .

معمولا زودترین گل و دیرترین گل تشکیل شده تمایل به ریزش دارد تعداد غلافهایی که تشکیل می شود بستگی به توان و قدرت گیاه در زمان گلدهی دارد تعدا غلافها متغیر است و ممکن است به 400 عدد برسد غلافها کرکدار مستقیم و کمی خمیده اند به رنگ سیاه ، خاکستری و روشن می باشند .

معمولا در هر غلاف 2تا3بذر و به ندرت 4 بذر دارد .

میوه به صورت نیام یا دو شکاف باز می شوند و در یک گل آذین ممکن است 2تا20غلاف تشکیل شود وزن هزار دانه آن 20-50گرم و متوسط آن 150گرم است بطور متوسط دانه های سویا 14تا20% روغن و 30تا40% پروتئین دارد .

از نظر دوره رشد 90تا160روز بسته به نوع رقم طول دوره رشد دارد طریقه هایی که برای تولید روغن کشت می شوند دارای دانه هایی به رنگ زرد روشن ، واریته مصرف علوفه دانه های سیاه تا قرمز و دانه هایی که مصرف خوراکی دارند سبز زیتونی هستند .

مزایای کشت سویا کشت سویا مزایای زیر را دارد : ریشه های سویا ازت هوا را تثبیت می کند .

مقداری از این ازت هوا در خاک باقی می ماند و زراعت بعدی به ازت کمتری نیاز خواهد داشت .

کشت سویا در تناوب زراعی ، بیماریها و آفات را کاهش می دهد .

کشت سویا پس از برداشت زراعت اول می تواند ایجاد اشتغال نموده و درآمد زا باشد .

به دلیل وجود پروتئین قابل توجه در دانه سویا امکان تهیه انواع غذاهای سالم و مقوی از این دانه روغنی وجود دارد .

کشت و برداشت آن به ماشین آلات مخصوص نیاز ندارد .

ترکیبات دانه دانه سویا در مجموع دارای60 درصد پروتئین و روغن بوده که نشان‌دهنده ارزش غذایی بالای سویا می‌باشد.

میزان پروتئین دانه سویا از 35 تا 50 درصد تغییر می‌کند که مقدار متوسط آن 40درصد می‌باشد.

سویا همچنین دارای کلسیم، آهن و ویتامین‌های مختلف می‌باشد که در تغذیه انسان و دام اهمیت دارند.

کنجاله حاصل از دانه روغن‌کشی شده هم حدود 40 تا 50 درصد پروتئین دارد که در تغذیه دام مورد اهمیت است.

تیپ رشد سویا از نظر تیپ رشدی به سه نوع رشد نامحدود (indeterminate)، رشد محدود (determinate) و رشد نیمه محدود (semideterminate) تقسیم می‌شود.

تیپ‌های رشد نامحدود، هنگامی شروع به گل دادن می‌کنند که هنوز نیمی از گره‌های ساقه اصلی تشکیل نشده‌اند، به همین سبب تکامل اندام‌های رویشی و زایشی گیاه در بخش قابل ملاحظه‌ای از دوره زندگی آن با هم انجام می‌گیرد.

در این تیپ تشکیل غلاف و دانه از قسمت پایین بوته آغاز می‌شود و همزمان با تشکیل گره‌های جدید در راس ساقه به طرف بالا ادامه می‌یابد، ولی در این تیپ‌ها همانند دیگر تیپ‌ها کلیه دامنه‌ها همزمان می‌رسند، ‌در نوع رشد محدود گلدهی هنگامی آغاز می‌شود که گره انتهایی ساقه اصلی تشکیل شده و یا در آستانه تشکیل شدن باشد.

تکامل غلاف و دانه در سراسر طول یک بوته به طور همزمان صورت می‌گیرد.

در تیپ نیمه محدود گلدهی هنگامی شروع می‌شود که همانند تیپ رشد نامحدود، نیمی از گره‌های ساقه اصلی تشکیل شده باشد، ولی رشد اصلی در این تیپ زودتر از تیپ رشد نامحدود پایان می‌یابد.

شرایط اقلیمی سویا اساساً گیاه خاص مناطق گرم می‌باشد.

ظرفیت عملکرد سویا در نواحی گرمسیری، شبیه مناطق معتدل می‌باشد.

تاثیر عوامل زراعی و محیطی بر محصول بسیار بیشتر از اثری است که عوامل ژنتیکی دارند.

سویا بسیار حساس به طول روز بوده و گیاهی روز کوتاه محسوب می‌شود، ولی امروزه ارقامی به دست آمده‌اند که حساسیت کمتری نسبت به طول روز دارند.

از نظر زمان رسیدگی، 12 گروه در سویا وجود دارد که به ترتیب از زودرسی به دیررسی عبارتند از: 10.9.8.7.6.5.4.3.2.10.00.

واریته‌های گروه 1.0.00 را در نواحی شمالی آمریکا و کانادا که طول روز بلندتری دارند، کشت می‌کنند و گروه‌های دیررس‌تر، در مناطق نزدیک به استوا زراعت می‌شوند.

در ایران، واریته‌های موجود در گروه‌های 6.5.4.3 بسته به نواحی مختلف دارای تطابق‌پذیری بیشتری هستند.

دما از عوامل مهم دیگر در سویا می‌باشد.

میزان مطلوب آن برای بیشتر ارقام دمای 32-30 درجه سانتیگراد بر اساس دمای متوسط روزانه است.

برای تولید عملکرد بالا، 750-500 میلیمتر بارندگی لازم است.

هرچند که سویا می‌تواند قبل از گلدهی شرایط خشک را تحمل کند، اما هنگامی که جوانه‌ها تشکیل شده باشند تا زمان پرشدن غلاف‌ها، رطوبت کافی ضروری است.

زراعت تاریخ کاشت زمان کاشت سویا به حرارت، رطوبت و نوع کشت بستگی دارد و از آنجا که سویا گیاهی است حساس به طول روز و با کوتاه شدن روزها، سریعتر به گل رفته و رشد زایشی را زودتر شروع می‌کند و برای اینکه گیاه سویا از یک پتانسیل زایشی مطلوب برخوردار باشد، باید دارای یک دوره رویشی کافی برخوردار باشد که معمولاً بر اساس منابع در حدود 45 روز می‌باشد.

بنابراین تاریخ کاشت ارقام سویا باید طوری انتخاب شود که در اثر کاهش دوره‌های رشد و نمو گیاه کمتر خسارت ببیند.

به همین جهت در کشت بهاره (کشت اول)‌باید بعد از اطمینان از خطر رفع سرمای بهاره اقدام به کشت با استفاده از ارقامی دیررسی مانند گرگان سه نمود.

دمای 15 درجه سانتیگراد برای کشت مناسب است.

علاوه بر دمای مناسب، رطوبت نیز بایستی برای جوانه‌زدن کافی باشد که می‌توان با آبیاری قبل از کاشت یا بارندگی به رطوبت مناسب دست یافت.

باید توجه داشت که کشت زود هنگام ممکن است علاوه بر خطر سرما،‌ باعث دیر جوانه‌زدن بذر شده و احتمال بارش باران‌های سیل‌آسا و ایجاد سله بر روی بذور جوانه‌زده، رشد بیشتر علف‌های هرز و در نتیجه غالب شدن علف هرز بر گیاهچه‌های سویا و همچنین توسعه بیماری‌های گیاهچه شود.

در کشت تابستانه (کشت دوم) برخلاف کشت بهاره، باید در اولین فرصت بعد از برداشت محصول قبلی و انجام آبیاری و آماده‌سازی زمین اقدام به کشت نمود.

به همین جهت در کشت دوم، استفاده از ارقام متوسط رس مثل سحر و زودرس مانند ویلیامز مناسب می‌باشد.

البته همچنین به علت شرایط خاص آخر فصل (سرد شدن هوا و شروع بارندگی‌های پاییزه)، ارقام متوسط و زودرس به علت اینکه سریعتر مراحل رشدی را تکمیل می‌کنند، در حقیقت از شرایط نامناسب آخر فصل می‌گریزند.

در رابطه با انتخاب رقم، از آنجایی که ارقام سویا دارای تیپ‌های رشدی مختلفی هستند، لذا مساله تیپ رشد سویا نیز اهمیت زیادی دارد،