دانلود مقاله مهم‌ترین گیاهان انگلی و نیم‌انگلی ایران و اکوفیزیولوژی آنها

گیاهان انگلی گیاهانی هستند که رابطه انگلی با گیاهان دیگر داشته و حیات آنها وابسته به سایر گیاهان می‌باشد.

این گیاهان متجاوز از 300 گونه گیاهی بوده و درون 8 راسته، 17 تیره و 186 جنس قرار دارند.

از میانه این تیره‌ها تنها 8 تیره به شرح زیر دارای انگلهای مهمی از نظر کشاورزی هستند.(B)
1- Scrophulariaceae (تیره گل میمون):
جنسهای Striga (علف جادو) و Alectra و تعدادی دیگر نیز که اهمیت کمتری داشته و نیمه پارازیت هستند از این خانواده بشمار میروند.

این گیاهان انگل ریشه بوده و بسیاری از نباتات زراعی مثل غلات و بقولات را در مناطق حاره مورد حمله قرار میدهند.

2- Orobanchaceae (تیره گل جالیز):
جنسهای Orobanche (گل جالیز) که انگل بقولات و جالیز و سبزیجات بخصوص در حوزه مدیترانه می‌باشند و همچنین جنسهای Aeginetia و Christisonia از این خانواده‌اند.

همه این گیاهان انگل کامل بوده و بر روی ریشه گیاه میزبان فعالیت میکنند.

3- Santalaceae (تیره صندل):
شامل تعدادی از جنشهای نیمه انگلی سبزینه‌دار و درختی هستند که روی درختان جنگلی بسر میبرند ولی جنسهای علفی مانند Thesium نیز از این خانواده بشمار میروند که روی ریشه نباتات زراعی فعالیت دارند.

4- Balanophoraceae:
گیاه Thonningia sanguinea یک گیاه دائمی انگل است که در مناطق باران خیز روی ریشه درختان زندگی میکند.

5- Convolvulaceae (تیره پیچک صحرایی):
Cuscuta یا سس که یک انگل کامل از این خانواده می‌باشد.

بعضی از مؤلفین نیز آنرا در یک خانواده جداگانه با نام Cuscutaceae رده‌بندی می‌کنند.

6- Lauraceae (تیره برگ‌بود):
جنس Cassytha از این خانواده است که به Cuscuta شباهت دارد.

7- Viscaceae and Loranthaceae (تیره دارواش یا شیرینک):
دو خانواده نیمه انگلی سبزینه‌دار سهتند که به انگلیسی Mistletoes نامیده میشوند و به قسمت‌های هوایی درختان و درختچه‌ها حمله می‌کنند.

یکی دو خانواده دیگر نیز از Mistletoes وجود دارد که اهمیت اقتصادی خاصی ندارد.(B)
در بعضی از تیره‌ها همه جنس‌ها انگل یا نیم‌انگل هستند.

و در بعضی دیگر از تیره‌ها معدودی از جنس‌ها زندگی انگلی دارند.

بدین معنی که گیاه انگل به دلیل نداشتن کلروفیل، برگ و ریشه بطور کامل به میزبان خود (Holo parasitism) وابسته می‌باشند.

و تمامی مواد موردنیاز خود را از گیاه میزبان درریافت می‌کنند.

مثل گیالهان انگل سس و گل جالیز در برخی موارد این ارتباط انگلی کامل نیست، بلکه به صورت نیمه‌انگلی (Hemiparasitism) می‌باشد.(A)
این گیاهان انگل داری ریشه، برگ و اندام سبز می‌باشند و قادرند برخی از مواد را خودشان از محیط دریافت کرده و یا سنتز کنند.

با اینحال برخی از مواد آلی موردنیاز را که خود قادر به ساختن آن نمی‌باشند، بایستی از گیاه میزبانت دریافت کنند.

مثل گیاه انگل دارواش، استرگیا و ...

(A)
انگلهای گلدار یکی از مشکلات مهم کشاورزی در اغلب نقاط جهان بشمار میروند.

این گیاهان قادرند تا تمام محصول یک مزرعه را نابود سازند.

علاوه بر آن بدلیل تولید بذر فراوان موجب آلودگی شدید مزرعه شده و به لحاظ دوام اعجاب‌اگیزی که این بذور در خاک دارند و گاه متجاوز از پنجاه سال است زمین را برای مدت مدیدی از حیز انتفاع خارج ساخته و زارع را مجبور به کشت نباتاتی میکنند که احتمالاً از نظر اقتصادی و یا مسایل دیگر مطلوب او نیست.

علفهای هرز انگلی بدلیل تنوعی که دارند اغلب محصولات زراعی را در خطر آلودگی قرار میدهند.

(B)
غلات به استراگیا، صیفی‌جات و جالیز و یونجه و توتون و باقلا به گل جالیز، بسیاری از نباتات دولپه‌ای به سس و درختهای مختلف به انواع دارواش آلوده میشوند و صدها گونه گیاه انگلی روی نباتات خودرو فعالیت دارند که خود خطری بالقوه برای محصولات زراعی محسوب میگردند.

در کشور ما اگرچه این گیاهان از دیرباز مورد توجه بوده و تحقیقاتی در زمینه بیولوژی و مبارزه با آنها صورت گرفته است اما بدلیل کمبود متخصص پیشرفتها کافی نبوده و سبب شده است تا آلودگیهایی که بوجود میآید زارعین را به مشکل لاینحلی مواجه سازد.(B)

اصطلاحات و لغاتی که در توصیف گیاهان انگلی بکار میرود:
Parasite (انگل): گیاهانی که بخشی یا تمامی نیاز غذای خود را از گیاهان دیگر بدست می‌آورد.

(B)
Hemi – parasite یا Semi – parasite (نیمه انگلی): گیاهی است که بصورت نسبی پارازیت بوده و سبزینه‌دار است و توانایی کربن‌گیری را دارد و ممکن است انگل اختیاری و یا انگل اجباری باشد.

(B)
Holoparasite (انگل کامل): گیاهی که زندگی کاملاً انگلی دارد.

بدون کلروفیل است و بنابراین قادر به تولید مواد آلی نیست.

(B)
Obligate parasite (انگل اجباری): گیاهی که قادر است بدون وجود میزبان تثبیت شده و رشد نماید.

(B)
Facultative parasite (انگل اختیاری): گیاهی که قادر است بدون میزان نیز تثبیت شده و رشد نماید ولی بطور معمول بصورت پارازیت مواد غذایی موردنیاز خود را از گیاهان دیگر دریافت می‌کند.

(B)
Haustorium (مکینه): بافتی است که انگل را با گیاه میزبان مرتبط می‌سازد.

معمولاً بافتی متورم است که ترکیبی از بافت انگل و میزبان است.

این بافت وظیفه انتقال مواد غذایی از میزبان به انگل را عهده‌دار است.

(B)
دامنه میزبانی: اصطلاح بکار برده شده برای کلیه گیاهانی است که میتوانند میزبان یک انگل باشند، بطور دقیق‌تر، یک توده، نژاد و ساسویه بخصوص از گونه خاصی از یک انگل، اهمیت این اطلاعات در استفاده از تناوب برای کنترل انگل با حذف کلیه میزبانهای محصولی و علف هرز میباشد.

(B) در مورد گونه‌های سس باید تفاوت بین میزبان‌های اولیه و ثانویه مشخص گردد.

میزبانهای اولیه گیاهانی هستند که سس میتواند از زمان جوانه‌زنی روی آنها مستقر شود.

میزبانهای ثانویه گیاهانی هستند که سس نمیتواند از هنگام جوانه‌زدن روی آنها مستقر شود ولی پس از استقرار روی میزبان اولیه، میتواند مکینه‌های خود را داخل میزبان ثانویه نماید و به رشد خود ادامه دهد.

مشخصات کلی سس: دادِر نام انگلیسی سس است و معنی لغوی آن «لرزش ضعیف» است.

ظاهراً ارتباطی بین معنی لغوی و سس وجود ندارد.

لیکن این انگل واقعاً باعث ضعف میزبان خود می‌گردد.

دلیل این امر انحراف مسیر قندها از میزبان به انگل می‌باشد.

به طوریکه بسیاری از اوقات میزبان قادر به تشکیل میوه نمی‌گردد.

(F) اسم جنس آن(Cuscuta) با خانواده Cuscutaceae تعلق داشته که بعضی‌ها از آن به عنوان تنها عضو انگلی خانواده (Conrolvulacea) (پیچک) یاد می‌کنند.

و تقریباً در تمام نقاط دنیا گسترش دارد.

گاه آن را زلف شیطان، پیچش جهنم و ابریشم شبدر نیز می‌نامند، نام محلی (آذری) این گیاه انگل ابریشم می‌باشد.

این گیاه فاقد ریشه، برگ و کلروفیل بوده و دارای ساقه‌هایی به رنگهای مختلف زرد، نارنجی تا سفید و گلهایی کوچک و میوه دوحجره‌ای می‌باشد.

سس دارای 160 گونه شناخته شده است که هر یک از آنها میزبان‌های مشخصی دارند و به گیاهان علفی و درختی حمله‌ور می‌شوند.

در ایران گزارش شده که سس قادر است به سیب، گلابی، گیلاس و مو حمله کرده و موجب خشک شدن آنها گردد.

سس در ایران روی گیاهانی نظیر یونجه، همیشه بهار، اطلسی، گل میمون، کتان، خارشتر، شب‌بو، ریحان، پنیرک و ...

اهمیت دارد.

(E) بذر گیاه سس به مدت طولانی در خاک می‌ماند و گاه تا 12 سال در خاک دوام می‌آورد و قادر به جوانه‌زدن می‌باشد.

(E) کلید شناسائی سس‌های مهم: A دارای یک خامه، دوکلاله نگهدارنده (بخش Monogyna): کلاله کوتاهتر از خامه کشیده شده، گلها 8-6 میلیمتر، سفیدرنگ با حاشیه صورتی.

کاسبرگ خیلی کوتاه.

کپسول مخروطی 8-5 میلیمتر، بذر 5/3-3 میلی‌متر.

محل رویش بیشتر در مرکز و شرق آسیا .........................................................................................

C.reflexa .

(B) خامه و کلاله هم‌قد و بسیار کوتاه، گلها 4-3 میلمتر، کاسبرگ دارای قسمت های گوشتی و پهن، تقریباً هم‌اندازه لوله جام.

کپسول کشیده و مخروطی به طول 6 میلیمتر.

بذر 5/3-3 میلیمتر .

اکثر در خاورمیانه ...................................................................................

C.monogyna.

(B) خامه تقریباً دو برابر کلاله، گلها 4-3 میلیمتر بصورت دسته‌های بلند، گاهی با نقطه‌های قرمز، کاسبرگ خیلی کوتاهتر از لوله جام و قسمت‌های آن بارکیتر از گونه قبل.

بذر 3-2 میلیمتر .

محل رویش بیشتر در اروپا ...............................................................

C.Lupuliformis.

(B) خامه خیلی بلندتر از کلاله کوتاه، گلها 6-3 میلی‌متر بصورت دسته‌های بلند، بذر 3 میلی‌متر بیشتر در منطقه شرق آسیا ........................................................................

C.

Japonica (B) B دارای دو خامه، کلاله خطّی بدون دکمه (بخش Cuscuta) پوشش گل اغلب چهار قسمتی: گلها 3-2 میلی‌متر با دمگل در کپه‌های 8-3 گل.

کلاله تقریباً بدون پایه.

کپسول گرد و احاطه‌شده توسط جام.

بذر حدود 25/1 میلی‌متر.

بیشتر در مناطق غرب و مرکزی آسیا ....................................................................................................

C.Pedicellata (B) گلها 2-5/1 میلی‌متر، بدون دمگل و در کپه‌های متراکم 6-4 میلی‌متری؛ قسمت‌های جام دارای کلاهک‌های ایستاده.

کپسولهای گرد .

بذر حدود 1 میلی‌متر.

بیشتر در منطقه شرق مدیترانه .............................................................................................................

C.palaestina (B) پوشش گل اغلب پنج‌قسمتی: قسمت‌های کاسبرگ گوشتی (لااقل در انتها)، گلها 5/2 – 5/1 میلمتر بصورت کپه‌های 6-5 میلی‌متر و بدون دمگل.

کپسولهای گرد داخل جام .

بذر حدود 1 میلیمتر.

رویش در کیله مناطق ...............................................................................................................

C.planiflora قسمت‌های کاسبرگ نازک: گلها 3 میلی‌متر در کپه‌های 15-10 میلی‌متری.

خامه و کلاله کوتاهتر از تخمدان.

کپسول تقریباً گرد.

بذر حدود 2/1 میلی‌متر.

بصورت گسترده فقط در مزارع کتان.........................................................................................................

C.epilinum ساقه باریک و قرمز رنگ.

گلها 4-3 میلیمتر در کپه‌های متراکم 10-7 میلی‌متری.

خامه و کلاله کمی بلندتر از تخمدان.

بیشتر در اروپا یافت میشود ........................................................................................

C.epithymum.

(B) C دو خامه، سرسان، دکمه‌دار (بخش Grammica): گلها جودانه‌ای و پوشیده از برجستگیها، 5/2-2 میلی‌متر و دارای دمگل مشخص.

بذر حدود 5/1 میلی‌متر.

بیشتر در منطقه آمریکای مرکزی و شمالی و کارائیبر گلها جو دانه‌ای نیستند: .......................................................................................................

C.indecora (B) کپسول داخل جام: گلها 4-2 میلی‌متر، دارای دم، بصورت کپه‌های غیرمتراکم، کمی جو دانه‌ای، قسمتهای جام خوابیده.

جام بصورت کلاهک روی کپسول باقی میماند.

بیشتر در منطقه آمریکای شمالی ..................................................................................................

C.gronovii گلها 5/3-2 میلی‌متر در کپه‌های متراکم.

قسمت‌های جام گوشتی در انتها کپسول 4-3 میلیمتر در داخل جام و مجری.

بذر 2-1 میلی‌متر.

بیشتر در منطقه شرق آسیا .................................................................................................

C.chinensis (B) کپسول آشکار: گل 2 میلی‌متر بصورت کپه‌های متراکم.

قسمت‌های جام گرد در انتها.

کپسول‌ گاهی داری جو دانه‌های قرمز.

فرورفتگی‌های مشخص بین خامه‌ها.

دارای دو ردیف فلس در زیر پرچم‌ها.

در اروپا و آسیا ........................................................

C.australis گلها 3-2 میلی‌متر بصورت کپه‌های 12-10 میلی‌متری.

قسمت‌های جام پوشیده نشده است.

فلسهای زیرپرچم آشکار و شرابه‌ای .

بذر 5/1-1 میلی‌متر.

تقریباً در کلیه نقاط دنیا ................................................................................................

C.campestis (B) چرخه زندگی: بذرهای سس در مزرعه و یا مخلوط با بذور گیاهان دیگر زمستان گذرانی کرده و در فصل زراعی جوانه زده و ساقه‌های زرد رنگ خود را تولید می‌کند.

این ساقه فاقد ریشه است و با رشد خود به دنبال میزبان می‌گردد، در صورت نیافتن میزبان چند هفته به حالت دورمانت در زمین باقی مانده و سپس از بین می‌رود.

در صورت مؤفقیت در پیدا کردن میزبان، روی ساقه، چند دور می‌پیچد و هاستوریوم‌ها یا مکینه‌هایی را تولید می‌کند و از طریق آنها مواد غذایی موردنیاز خود را از میزبان دریافت می‌کند.

هر بوته سس حدود 3000 بذر بوجود می‌آورد که قادرند پس از آنکه روی زمین ریخته شوند جوانه زده و فرد جدیدی را بوجود آورند.

بذور سس ممکن است توسط حیوانات، آب، ادوات کشاورزی، کودهای حیوانی (پس از خورده شدن و دفع توسط حیوان)، باد و بذور آلوده گیاه میزبان انتشار یابند.

(D) طریقه گسترش: بذر سس هنگامی که در شرایط مساعد قرار می‌گیرد جوانه می‌زند و یک ساقه زیر زمینی تولید می‌کند که این ساقه زیرزمینی بطور بسیار جالبی در خاک حرکت می‌کند تا به ریشه گیاه میزبان برسد.

نحوه حرکت سس به این صورت است که پس از اینکه تمامی محتویات بذر صرف رشد ساق زیرزمینی شد جوانه انتهایی ساقه زیرزمینی انرژی خود را برای رشد از خود ساقه میگیرد به این صورت که مواد غذایی موجود در انتهای ساقه زیرزمینی را میگیرد و صرف رشد خود ساقه زیرزمینی می‌کند به این تزتیب از انتهای ساقه زیرزمینی کاسته و به ابتدای آن اضافه می‌شود و ساقه زیرزمینی روبه جلو حرکت می‌کند.

جهت حرکت هم‌اتفاقی است این حرکت تا به آنجا ادامه می‌یابد که یا ساقه زیرزمینی به ریشه گیاه میزبان می‌رسد و با ترشه آنزیمهایی دویاره سلولی را شکافته و اندام مکنده خود را وارد ریشه می‌کند و از مواد غذایی ساخته شده توسط گیاه میزبان برای رشد و تولید مثل خود استفاده می‌کند و یا در این مدت به هیچ گیاهای برخورد نمی‌کند و مواد غذایی خود را تماماً استفاده می‌کند و از بین میرود.

ساقه سس زرد رنگ می‌باشد و روی طیف وسیعی از گیاهان رشد می کند و باعث از بین رفتن یا ضعیف شدن گیاه میزبان می‌شود.

(E) کنترل سس: استفاده از بذر سس‌گیری شده هنگام کاشت محصول.

در صورت استفاده از کود حیوانی باید حتماً از نوع پوسیده آن استفاده شود تا اگر به بذر سس آلوده باشد از میان برود.

علف‌های هرز واسطه مناسبی برای اتصال سس به محصول می‌باشند لذا کنترل علف‌های هرز و باغ یکی از بهرتین راه‌های مبارزه با سس می‌باشد.

از تعلیف دام در محل‌های آلوده به سس بذر نشته خودداری شود زیرا این بذرها می‌توانند توسط فضولات دام به مناطق دیگری انتقال یابند.

سس را قبل از به بذر نشستن به هر طرق ممکن نابود نمایید: مکانیکی، شیمیایی، سوزانیدن و غیره.

زیرا همین بذرها خاک را برای سال آینده آلوده می‌سازد.

هر قطعه از رشته‌های سس در طول فصل بهار و تابستان به تنهایی می‌تواند رشد کرده و آلودگی