کیست های تخمدان در گاوهای شیری
کیست های تخمدانی کاهش قابل ملاحضه ای روی تولیدمثل در اغلب فارم های پرورش گاو شیری در امریکا دارند.
تخمین زده شده که کیست های تخمدان در دامنه ای از 5%-25% در اغلب گله ها شیوع پیدا کرده اند.
مجموع تحقیقات اخیر دانشگاه ویسکانزین بر روی گاو های شیری نشان داده است که شیوع کیست های تخمدانی در دامنه ای از پائین ترین 16.2%تا بالاترین 47.4% وجود دارد.
گاوهای بالغ شیوع بالاتری (39%)از کیست ها نسبت به تلیسه هائی که اولین گوساله خود را زائیده اند (11%) دارند.در سن تلقیح تلیسه ها شیوع کمتری از کیست های تخمدانی (3%-6%) دارند.
جالب توجه است که بیماری کیست تخمدان در گاوهای گوشتی شیوع کمتری دارد.
کیست های تخمدانی به علت کاهش راندمان تولیدمثل باعث خسارات شدید اقتصادی در اغلب گله های گاو شیری می شوند.
شرح:
کیست های تخمدانی (شکل 1)با ساختمان فولیکولار ، قطری کمتر از 2.5سانتیمتر (در حدود 1اینچ) دارند.کیست های تخمدانی برای ده روز و یا بیشتر در غیاب جسم زرد عمل کننده (CL) بر روی تخمدان ظاهر میشوند.
تنها روش عملی شناسائی بیماری کیست تخمدان معاینه به روش توشه رکتال در ناحیه تولیدمثلی گاو می باشد.
این موضوع بر اهمیت تست های مرتب و برنامه ریزی شده برای سلامت گله بعد از زایمان گاوها توسط یک دامپزشک ماهر با تکنیک لمس از طریق توشه رکتال تاکید می کند.
کیست های تخمدانی می تواند به کیست های فولیکولار یا کیست های فولیکولار لوتئینه شده دسته بندی شود.
جدول 1 خصوصیات کیست های فولیکولار یا کیست های فولیکولار لوتئینه شده را فهرست می کند.
جسم زرد کیستی (CLبا یک حفرهء پوشیده از مایع ) نباید با کیست های تخمدانی اشتباه شود ، زیرا آن ها بیماری زا نیستند وبه طور نرمال هم در طول سیکل فحلی و هم در آبستنی عمل می کنند.
شکل یک –تخمدانی با سه کیست فولیکولار (ساختمانی شبیه تاول)
علائم عمومی:
گاو هائی با کیست های تخمدانی رفتار فحلی غیر نرمال دارند (در جدول یک مشاهده می شود) و در بسیاری از نمونه ها عدم فحلی (آنستروس) یک نشانه مشترک برای گاوهائی با بیماری کیست تخمدان می باشد.
ظاهر گاوهائی با کیست تخمدان معمولا با گاوهای دیگر تفاوتی ندارد.هر چند علائم عمومی که گاوهائی با کیست تخمدانی ممکن است داشته باشند عبارتنداز:
1) گردن رحم ضخیم و برجسته.
2) کاهش یا نبود حالت عضلانی در فرج ، واژن و رحم.
3) آزادی لیگامان «ساکرولیاک» و لیگامان «ساکرولیاتیک» که نتیجه آن بالا رفتن انتهای دم میباشد.
4) تغیرات ناگهانی در تولید شیر.
باید مد نظر داشت که این علائم عمومی فقط در تشخیص مقدماتی بیماری کیست تخمدان مفید هستند و برای تشخیص قطعی بیماری نیاز به تکنیک توشه رکتال می باشد.
جدول 1 : مشخصات کیست های فولیکولار و کیست های فولیکولار لوتئینه شده
کیست های فولیکولار لوتئینه شده کیست های فولیکولار شاخص
دیواره ضخیم با یک بافت لوتئینه آستر مانند در درون فولیکول
دیواره نازک ، غشای تکا ضخیم شده و تغییر در سلول های گرانولوزا ساختمان
اغلب روی یک تخمدان تنها هستند یکی و یا چندین عدد روی یک و یا هر دو تخمدان تعداد کیست و گسترش روی تخمدان
تقریبا 30% نمونه ها تقریبا 70% نمونه ها وقوع نوع کیست
معمولا بالا معمولا پایین غلظت پروژسترون و سرم در شیر
معمولا آنستروس آنستروس(اکثریت) ، فحلی نامشخص یا دائم فحل بودن رفتار گاو
30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولین تخمکگذاری باشد-20%-30%اکر وقوعشان بعد از اولین تخمکگذاری باشد 30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولین تخمکگذاری باشد-20%-30%اکر وقوعشان بعد از اولین تخمکگذاری باشد شانس بهبود بدون درمان
100 واحد GNRH(شاید لازم باشد 9روز بعد یک دوز از پروستاگلاندین {PG} تکرار شود 100 واحد GNRH (شاید لازم باشد 9روز بعد یک دوز از پروستاگلاندین {PG} تکرار شود) روش های درمانی پیشنهاد شده
21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقریبا 12 روز با یک محصول حاوی PG 21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقریبا 12 روز با یک محصول حاوی PG روزهای فحلی بعد از درمان
70%-80% 60%-70% پاسخ به درمان
45%-60% 45%-60% نرخ آبستنی در اولین فحلی بعد از درمان
علل بیماری:
دلائل قطعی که باعث شکل گیری کیست ها می شود ناشناخته هستند.
هر چند اغلب محققان بر این باورند که یک عمل نادرست مسئول آزاد شدن هورمون لوتئینه کننده(LH)می شوند.
زمانی که کیست ها گسترش پیدا می کنند فولیکول ها در عوض اوولاسیون و آزادکردن تخمک به سایز غیرنرمال توسعه پیدامیکنند(شکل2).
حضور کیست گاو را از داشتن یک سیکل فحلی 21 روزه نرمال باز می دارد.بنابراین تا زمانی که کیست خود به خود برگشت کند(از بین برود)و یا پاسخ به درمان بدهد گاو نمی تواند آمیزش داده شودو آبستنی گاو به تآخیر خواهد افتاد.
شکل2- ترکیب کیست دلیلی برای یک فرایند غیر نرمال است.
تا ثیرا ت ژنتیکی: در مطالعه ای که در سوئد انجام گرفت همه گاوهای نر اگر دختر هایشان کیست تخمدانی داشتند گلچین می شدند.
بیش از یک دوره20 ساله(1954-1974) شیوع همگانی از کیست ها در سوئد از10% به 3% کاهش پیدا کرد.
این کاهش در شیوع کیست های تخمدانی مشخص کرد که ژنتیک نقش مهمی در انتقال بیماری کیست تخمدانی از یک نسل به نسل دیگر دارد.
بنابراین حذف کردن گاوها و تلیسه هائی با کیست های تخمدانی باید به عنوان یک روش برای کاهش قطعی وقوع کیست های تخمدانی در گله های گاوهای شیری مد نظر قرار گیرد.متاسفانه تعداد زیادی از گاوهای مبتلا به کیست اغلب تولید کننده های عالی هستند که این شرایط روی مشکلات حذف در بسیاری از نمونه ها موثر است.
تا ثیرا ت تغذیه ای: تا این زمان دانش فراگیر نتوانسته ارتباطی را بین تغذیه و کیست های تخمدانی در گاوهای شیری به اثبات برساند حتی زمانی که طبق آزمایشات غذای آن ها را با یک جیره بالانس و صحیح تغییر دادند.
در دیگر کشورها مشخص شد که اگر جیره همه احتیاجات غذائی گاوها را براورده کند و به اضافه مقداری از مواد غذائی انتخاب شده (بتاکاروتن وسلنیم و...) کیست های تخمدانی از بین نخواهند رفت.البته این امر حداکثر اهمیت دارد که جیره به طور صحیح بالانس شود و مقدار مناسبی از احتیاجات را برای گاوها برآورد کند.
تا ثیرا ت تولید: اغلب این یک حدس و گمان متعارف است که شاید تولید کننده های عالی بیشتر مستعد گسترش کیست های تخمدانی هستند.
هیچ شاخص تجربی این مسئله را تائید نمی کند.افزایش تولید شیر ممکن است دلیلی باشد از تغییر هورمون ها در محیط که به همراه یک دلیل دیگر از کیست های تخمدانی باعث به وجود آمدن کیست های تخمدان شوند.
درمان: در اوائل این قرن ترکاندن دستی(از قبیل لمس راست روده ای) برای درمان کیست های تخمدانی به کار برده می شد.
نرخ بهبودی تقریبا 45% بود.
هر چند امکان خونریزی و احاطه شدن تخمدان توسط ترکیب چسبنده و متعاقب آن درمان هورمونی، باعث شد که ترکاندن دستی غالبا کمتر از گذشته مورد استفاده قرار گیرد.
اخیرا بیشتر هورمون هائی که به مقدار زیادی مانند LH فعالییت می کنند با موفقییت برای درمان کیست های تخمدانی استفاده می شوند.
در ابتدا گنادوتروپین سرم مادیان آبستن (PMSG) و گنادوتروپین کوریونیک زن آبستن (HCG) مورد استفاده قرار می گرفتند اما به واسطه وزن سنگین مولکولی شان بعضی از گاوها انتی بادی هاشان را در برابر این تولیدات گسترش داده بودند و درمان همیشه موفقییت آمیزنبود.هرچند HCG هنوز به طور معمول برای درمان کیست های تخمدانی به کار برده می شود.
به طور رایج هورمون آزاد کننده گنادوتروپین (GHRH) اغلب برای درمان گاوهائی با کیست های تخمدانی پیشنهاد شده است زیرا باعث می شوند که هیپوفیز LH آزاد کند و تاثیری در ترکیب آنتی بادی در بدن نداشته باشد.
جدول یک روش های درمانی برای کیست های فولیکولار و کیست های فولیکولار لوتئینه شده را لیست می یند و نتایج حاصله پس از درمان را شرح می دهد.هر چند بسیاری از کیست ها خود به خود در اولین دوره استراحت پس از زایمان از بین می روند و درمان را تا 30 روز پس از زایمان ممکن نمی کند.
درمان با GNRH باعث لوتئینه شدن کیست می شود و در مرحله بعد درمان پروستاگلاندین بر روی کیست لوتئینه شده باعث برگشت بافت آن می شود.
خلاصه: 1) کیست های تخمدانی تاثیر بسزائی بر روی کاهش راندمان تولیدمثل در اغلب گله های گاو شیری دارند.
2) لمس راست روده ای فقط یک متد تمرینی برای تشخیص کیست های تخمدانی است.
3) دلایل موثر در ایجاد کیست های تخمدانی ناشناخته هستند.
4) حذف گاوها و تلیسه های دارای کیست های تخمدانی می تواند به طور قطعی کیست های تخمدانی را در اغلب گله ها کاهش دهد.
6) تزریق GNRH یک درمان موثر برای کیست های تخمدانی است.
منبع: WWW.CES.PURDUE.EDU/EXTMEDIA منابع ترجمه: 1) حییم – سلیمان 1266 - 1348 کیست های فولیکولار لوتئینه شدهکیست های فولیکولارشاخصدیواره ضخیم با یک بافت لوتئینه آستر مانند در درون فولیکولدیواره نازک ، غشای تکا ضخیم شده و تغییر در سلول های گرانولوزاساختماناغلب روی یک تخمدان تنها هستندیکی و یا چندین عدد روی یک و یا هر دو تخمدانتعداد کیست و گسترش روی تخمدانتقریبا 30% نمونه هاتقریبا 70% نمونه هاوقوع نوع کیستمعمولا بالامعمولا پایینغلظت پروژسترون و سرم در شیرمعمولا آنستروسآنستروس(اکثریت) ، فحلی نامشخص یا دائم فحل بودنرفتار گاو30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولین تخمکگذاری باشد-20%-30%اکر وقوعشان بعد از اولین تخمکگذاری باشد30%-70% ، اگر وقوعشان قبل از اولین تخمکگذاری باشد-20%-30%اکر وقوعشان بعد از اولین تخمکگذاری باشدشانس بهبود بدون درمان100 واحد GNRH(شاید لازم باشد 9روز بعد یک دوز از پروستاگلاندین {PG} تکرار شود100 واحد GNRH (شاید لازم باشد 9روز بعد یک دوز از پروستاگلاندین {PG} تکرار شود)روش های درمانی پیشنهاد شده21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقریبا 12 روز با یک محصول حاوی PG21روز بدون PG (دامنه 9-30) روز ، تقریبا 12 روز با یک محصول حاوی PGروزهای فحلی بعد از درمان70%-80%60%-70%پاسخ به درمان45%-60%45%-60%نرخ آبستنی در اولین فحلی بعد از درمان