مقدمه 
 با توجه به افزایش روز افزون جمعیت و ترقی سطح درآمد تقاضا برای خرید مواد غذایی روز به روز افزایش می یابد .
از این رو ضروری است که تولید مواد غذایی چند برابرشود.
 اراضی زیر کشت و سطح تولید کنونی آنها قادر به جوابگویی به تقاضای شکم های گرسنه نیست .قسمتی از راه حل این مسئله افزایش تولید مواد غذایی با افزایش عملکرد محصول در واحد سطح و کشت و کار اراضی درجه دومی است که به علت محدودیتهای خاصی بایر مانده است .
علم حاصلخیزی و مطالبی در این مورد و تکنیکهای خاص آن می تواند کمک مؤثری به افزایش محصول بکند.
 پس نتیجه می گیریم که : 
 ما می توانیم با استفاده از انواع کودها و مصرف مواد غذایی در خاک ، افزایش محصول هم از نظر کیفی و هم از نظر کمی داشته باشیم .
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 مواد غذایی خاک: 
 علاوه بر اکسیژن، کربن و هیدروژن که اجزای اصلی ساختمان آلی گیاه را تشکیل می دهند،عناصر دیگری نیز در ساختمان سلولی و فعالیتهای فیزیولوژیکی گیاه شرکت دارند .
عناصر اخیر عمدتاً از خاک جذب می گردند و به دو دسته عناصر پرمصرف (macronutrients) 
 وعناصر کم مصرف (microontutrients)تقسیم می شوند.
 عناصر پر مصرف به مقدار زیادی مورد نیاز گیاه بوده و عبارتند از : 
 ازت ، فسفر، پتاسیم، کلسیم ، منیزیم و گوگرد .
 عناصر کم مصرف که به مقدار کم مورد نیاز گیاه می باشند عبارتند از : 
 آهن ، منگنز ، مولیبدن ، بر ، مس ، روی و کلر .
 این عناصر همیشه به اندازه کافی و برای حصول حداکثر ممکن رشد گیاه در خاک موجود نیستند .
گاهی خاک از نظر یک عنصر کاملاًفقیر است .
زمانی نیز عنصر در خاک موجود است اما نامحلول بوده و قابل جذب گیاه نیست و بالاخره گاهی غلظت یک عنصر در خاک آنقدر زیاد است که موجب مسمومیت گیاه می شود .
برخی عناصر مانند آرسنیک ، آلومینیوم ، جیوه و سلنیم و … نه تنها مورد نیاز گیاه نیستند بلکه وجود آن برای گیاه، انسان و دام خطرناک و سمی است .
به خصوص عنصر سدیم که سبب افزایش شوری خاک شده و EC را بالا می برد و نمی گذارد که گیاه آب جذب کند .
 *ازت : 
 ازت در ساختمان سلول گیاهی به صورت پروتئین ، اسیدهای نوکلئیک و کلروفیل شرکت دارد.
منبع اصلی نیتروژنی که بوسیله گیاه جذب می شود گاز N2 است اما نیتروژن به شکل عنصری آن برای گیاهان عالی تر غیر قابل استفاده است .
راههای اصلی تبدیل شدن نیتروژن به شکلهای قابل استفاده برای گیاهان عالی تر به شرح زیر است : 
 1- تثبیت بوسیله ریزوبیوم ها و سایر میکروارگانیزمهایی مه روی ریشه بقولات و بعضی گیاهان غیر بقول زندگی همزی دارند .
 2- تثبیت به وسیله میکروارگانیزمهای آزاد زی خاک.
 3- تثییت بوسیله یکی از اکسیدهای نیتروژن بوسیله تخلیه الکتریکی اتمسفر .
 4- تثبیت بوسیله آمونیاک KO2- یاCN2- بوسیله یکی از فرایندهای گوناگون صنعتی که برای سنتز کودهای نیتروژن دار بکار می رود .
 انواع کود نیتروژن 
 کودهای نیتروژن دار را می توان به دو دسته آلی طبیعی و شیمیایی تقسیم کرد .
مواد آلی طبیعی منشأ گیاهی یا حیوانی داشته و منابع شیمیایی نه منشأ گیاهی دارندو نه منشأ حیوانی .
 دسته کودهای آلی طبیعی نیتروژن دار را می توان با اضافه کردن کود حیوانی پوسیده و بقایای گیاهی کاملاً تجزیه شده تأمین کرد ولی دسته کودهایی شیمیایی را با اضافه کردن کودهایی چون آمونیاک مایع و محلولهای آمونیاک ، نیترات آمونیوم (N 33%-32%) ، مونو آمونیوم فسفات(N 11%-P 21%) ، دی آمونیوم فسفات (N 21%- P23%-21% )و اوره و … تأمین کرد .
 آمونیاک بی آب (NH3 ) بین همه کودهای شیمیایی نیتروژن دار رایج در بازار بالاترین درصد نیتروژن را دارد که تحت فشار بصورت مایع نگهداری می شود و استفاده از آن در مزارع احتیاج به مخزنهای تحت فشار زیاد دارد .
 *فسفر 
 فسفر در ساختمان سلولی و در بسیاری از فعالیتهای حیاتی و از جمله ذخیره و انتقال انرژی شیمیایی دخالت دارد ، فسفر باعث تسریع در رشد و رسیدگی محصول گشته و کیفیت مصرفی بافتهای سبزینه ای را افزایش می دهد .
این عنصر در خاک و بافتهای گیاه به مقدار کم تر از مقدار نیتروژن و پتاسیم حضور دارد .
 جذب مقدار کافی فسفر در اوایل زندگی گیاه از جهت ایجاد رشد اولیه برای بخشهای زایشی اهمیت دارد .
همچنین فسفر با زود رسی گیاهان بویژه غلات ارتباط داشته و کمبود آن با کاهش قابل توجه رشد همراه است .
فسفر در تشکیل بذر ضروری است و به مقدار زیادی در بذرها و میوه ها یافت می شود .
جذب زیاد فسفر همراه با توسعه بیشتر ریشه همراه است .
وجود فسفر کافی در خاک باعث زود رسی گیاهان می شود .
 مقدار کافی فسفر با استحکام بیشتر ساقه غلات همراه است .
هنگامیکه این عنصر به مقدار کافی عرضه شود کیفیت برخی از میوه ها ، سبزیها و غلات بالا رفته و مقاومت گیاه در برابر بیماریها بیشتر می شود .
 مقدار کل فسفر در هر خاک متفاوت است اما معمولاً در خاکهای جوان در مناطقی که بارندگی خیلی زیاد نیست ، بیشتر است .
این عنصر در مقابل آبشویی خیلی مقاوم است و مقدار تلفات آن با آب فرو نشستی در اغلب خاکها ناچیز و آنچه که گیاه از خاک خارج می کند کم است و فسفر به انباشته شدن در افق های سطحی خاک کشت شده گرایش پیدا می کند .
مقدار مصرفی فسفر در زراعتهای مختلف فرق می کند به عنوان مثال به طور عمده برای کشت گندم چیزی حدود 150-50 کیلوگرم P2O5 استفاده میشود و برای کشت سیب زمینی چیزی حدود 800-500 کیلوگرم فسفر خالص به خاک می افزایند .
عوامل مؤثر در نگهداری فسفر در خاک : عوامل متعددی در نگهداری فسفر در خاک دخالت دارند که برخی از آنها عبارتند از : 1- واکنش خاک : ph خاک یکی از عواملی است که بر بهره وری فسفر اثر می گذارد و کشاورز قادر است به آسانی آنرا تغییر دهد.
در بیشتر خاکها قابلیت جذب فسفر در گستره ph5/5 –7 است که باکاهش ph از 5/5 یا افزایش آن به بیش از 7 ،کاهش می یابد .
فسفر در خاکهای قلیایی توسط کلسیم و منیزیم و در خاکهای اسیدی توسط آهن و آلومینیوم تثبیت و غیر قابل جذب می گردد .
حداکثر میزان محلول بودن فسفر در ph 6تا5/6 است ، حتی در این ph نیز قسمتی از فسفر که به خاک داده می شود به سرعت تثبیت می گردد و از دسترس گیاه خارج می شود ، قسمتی از فسفر تثبیت شده به تدریج آزاد و در اختیار گیاه قرار می گیرد .
2- زمان واکنش : هر چه زمان تماس خاک با فسفر افزوده شده بیشتر باشد مقدار تثبیت نیز بیشتر است .
3- دما : خاکهای اقلیمهای گرمتر معمولاً بیش از خاکهای مناطق معتدل تر ، فسفر تثبیت می کنند .
این اقلیمها ی گرمتر موجب ایجاد خاکهایی با مقدار بیشتری اکسیدهای آبدار آهن و آلومینیوم می شود .
*پتاسیم : پتاسیم در سنتز و انتقال کربوهیدراتها و به طور کلی مصرف گاز کربنیک مؤثر است و برای تشکیل دیواره ضخیم سلولی ضرورت دارد .
جذب آب و تعادل جذب عناصر به کفایت پتاسیم در سلولها نیاز دارد .
طبق تحقیقات و تجربیات بدست آمده پتاسیم کیفیت محصول را بالا می برد، راندمان فتوسنتز را افزایش می دهد و مقاومت گیاه را در برابر برخی امراض افزایش می دهد .
پتاسیم برای تشکیل دانه حجیم و ساقه مقاوم در غلات ضروری بوده و آنرا نسبت به ورس مقاوم می کند ، برای گیاه سیب زمینی پتاسیم موجب نگهداری غده های سیب زمینی به مدت زیادی در خاک می شود .
به طور کلی پتاسیم در اعمال فیزیولوژیکی زیر نقش اساسی را داراست : متابولیسم کربوهیدراتها یا تشکیل ، تجزیه و انتقال نشاسته .
متابولیسم نیتروژن و سنتز پروتئین ها کنترل و تنظیم فعالیتهای عناصر معدنی اساسی گوناگون .
خنثی کردن اسیدهای آلی از نظر فیزیولوژیکی .
فعال کردن آنزیمهای مختلف .
تسریع در رشد بافتهای مریستمی .
تنظیم روابط بین آب و حرکات روزنه ها .
پتاسیم در اکثر خاکها برخلاف فسفر به مقدار نسبتاً زیادی وجود دارد .
مقدار پتاسیم خاکها متفاوت است و ممکن است فقط از چند صد کیلوگرم در هکتار در عمق شخم در خاکهای درشت بافت تشکیل شده از ماسه سنگ یا کوارتزیت ، تا 56000 کیلوگرم یا بیشتر در خاکهای ریز بافت تشکیل شده از سنگهای دارای مقدار زیادی کانیهای حامل پتاسیم ، متفاوت است .
پتاسیم بیشتر به صورت k+ در خاک یافت شده و به همین صورت جذب گیاه می شود .
k+ جذب کلوئیدهای خاک می شود و تا حدی از شسته شدن مصون می ماند اما بارندگی مداوم منجر به شسته شدن تدریجی k+ گشته و کمبود آنرا در خاکها باعث می شود .
در مناطق خشک که بارندگی سالیانه در آن کم می باشد پتاسیم به مقدار کافی در خاک وجود دارد و استفاده از کود شیمیایی پتاس لزومی ندارد .
گیاهان از لحاظ توانایی در استفاده از پتاسیم تثبیت شده متفاوت می باشند .
که این وضعیت به ظرفیت تبادل کاتیونی خود ریشه گیاه بستگی دارد .
اظهار نظر شده است آن گیاهی که دارای ظرفیت تبادل کاتیونی نسبتاً پایینی هستند بهتر می توانند از پتاسیم تثبیت شده استفاده کنند .
*کلسیم : کلسیم در ساختمان دیواره سلولی شرکت دارد بنابراین در اندامهای گیاهی تثبیت گردیده و انتقال پذیری آن کم است .
کلسیم از طریق رسوب دادن بعضی ترکیبات از سمیت ناشی از تراکم و غلظت زیاد آنها در گیاه می کاهد .
تشکیل اگزالات کلسیم نمونه ای از سمیت زدایی کلسیم است .
کلسیم در ثبات ساختمان خاک و تشکیل خاکدانه بسیار مؤثر است .
کلسیم به صورت یون +2caدرمحلول خاک و جذب شده بر سطح کلوئیدها یافت شده و به همین صورت جذب گیاه می شود .
منشأ کلسیم به استثنای کلسیمی که به صورت آهک یا مواد کودی افزوده می شود در سنگهاو کانیهای تشکیل دهنده خاک است .
کلسیم در تعدادی از کانیها نظیر دولومیت ، کلسیت ، آپانیت ، فلدسپاتهای کلسیم و آمفیبول ها وجود دارد و یا از همپاشی و تجزیه آنها کلسیم آزاد می شود .
سرنوشت کلسیم آزاد شده ساده تر از پتاسیم است .
یونهای کلسیم آزاد شده در محلول خاک ممکن است : (1) در آبهای زه کشی هدر روند .
(2) بوسیله ارگانیزمها جذب شوند .
(3) روی ذرات رس اطرافشان جذب سطحی شوند .
(4) یا به صورت یک ترکیب ثانویه کلسیم بویژه در اقلیمهای خشک دوباره رسوب کنند .
کلسیم عنصری است که همه گیاهان به آن نیاز دارند.
این عنصر به صورت یون ca2+می شود .
کلسیم در برگهای جوان به مقدار زیاد یافت می شود .
کمبود کلسیم سبب عدم تشکیل و توسعه جوانه های انتهایی گیاه می گردد .
کمبود کلسیم در ذرت از پیدایش و باز شدن برگهای جدید جلوگیری می کند .
نوک این برگها تقریباً بیرنگ می شوند .
کلسیم به خاطر نقشش در سنتز پکتات کلسیم برای تشکیل دیواره میانی ضروری است .
*منیزیم : منیزیم بصورت یون mg2+ جذب گیاهان می شود .
این جذب مانند جذب کلسیم و پتاسیم بطور عمده از محلول خاک و از طریق تماسی انجام می شود .
منیزیم به صورت +2mg جذب می شود .کلسیم تنها جزء معدنی ملکول کلروفیل است .
اهمیت منیزیم بسیار آشکار بوده زیرا گیاهان سبز بدون کلروفیل قادر به انجام فتوسنتز نخواهند بود .
*منگنز : این عنصر بصورت یون MN2+ و به شکل ترکیبات ملکولی با برخی از عامل های کمپلکس کننده مانند EDTA توسط گیاه جذب می شوند .
علاوه بر این روش همچنین گیاه می تواند منگنز را به صورت هریک از این دوحالت مستقیماً توسط برگ جذب نماید .
در این زمینه پاشیدن محلول محتوی منگنز بر روی برگهابرای رفع کمبود آن کاری متداول است .
منگنز به مقدار کم مورد نیاز گیاه است و مقدار زیاد آن سمی است .
پیچ خوردگی برگ پنبه ناشی از مسمومیت منگنز است .
*مس: این عنصر به صورت یونCU2+ به مصرف گیاه می رسد .
کمبود این عنصر اغلب با سمپاشی های دفع آفات رفع می شود .
علائم کمبود در گیاهان مختلف متفاوت است .
در ذرت جوانترین برگها زرد شده و رشدشان متوقف می شود .
مس یک فعال کننده فلزی چندین آنزیم است .
کمبود مس سبب تراکم آهن در ذرت بویژه در محل گره ها می شود .
*روی : این عنصر بصورت +2zn توسط ریشه های گیاه جذب می شود .
محلول پاشی محتوی ترکیبات روی که حل شدنی باشند برای رفع کمبود این عنصر بر روی شاخ و برگ نیز امکان پذیر است .
در بسیاری از گیاهان