دانلود مقاله لزوم اهمیت، حفظ و احیای جنگل‌ها و منابع طبیعی

لزوم اهمیت، حفظ و احیای جنگل‌ها و منابع طبیعی:
حفاظت، احیاء و توسعه و بهره‌برداری از منابع طبیعی تجدیدشونده بر اساس اصول علمی و رعایت نکات فنی از مهمترین وظایفی است که بر عهده سازمان جنگل‌ها و مراتع و در استان‌ها به اداره کل منابع طبیعی واگذار گردیده است.

در حال حاضر جنگل‌ها علاوه بر مسئولیت‌های زیاد غذایی و صنعتی و غیره، نیازهای جدید ناشی از ترکم جمعیت را نیز باید جوابگو باشد.

نقش جنگل‌ها در این زمینه عبارت از تصفیه هوا و پذیرایی از افرادی می‌باشد که در جستجوی طبیعت هستند.

اصولاً پایداری جنگل و اماکن استمرار بهره‌وری از آن مستلزم دخالت‌های علمی در آن است که مبتنی بر اصول و معیارهای مشخص جنگلداری و جنگلشناسی صورت می‌گیرد.

اصولی که برای آن شیوه‌ها و روش‌های گوناگون مطرح می‌گردد.

علوم جنگلداری و جنگلشناسی در واقع علمی است که ما را به بهره‌برداری اصولی و درست هدایت می‌کند.

حالت فعلی جنگل نماینده اثرات چندین هزار ساله انسان‌ها می‌باشد.

این تاثیرات روز به روز بیشتر می‌گردد و متناسب با تکامل تدریجی ابزار کاری که دخالت انسان را آسان‌تر می‌سازد، نقش‌های جنگل‌ نیز متنوع‌تر می‌شود.

بنابراین در مقابل این اثرات باید قواعد و کنترل‌های ویژه‌ای را وضع کرد و از خسارت ناشی از آن نابسامانی آنها جلوگیرب بعمل آورد.

جنگل مدرن علاوه بر اینکه اساس و پایه یک صنعت برای کشور می‌باشد، پناهگاه شهرنشین‌ها، محل ذخیره فون و فلور و تصفیه‌کننده هوا نیز به شمار می‌رود.

بنابراین بهره‌برداری از آن باید به نحوی انجام گیرد که کلیه احتیاجات جامعه را جواب‌گو باشد.

ارتباط دادن این نیازها مشکلات متعدد را دربر دارد، ولی در مبادرت به این نیازها، اگر جامعه از کوشش و فعالیت‌هایی که در برطرف نمودن احتیاجات جنگل را جوابگو باشد، ارتباط دادن این نیازها مشکلات متعددی را دربر دارد، ولی در مبادرت به این نیازها، اگر جامعه از کوشش و فعالیت‌هاییی که در برطرف نمودن احتیاجات جنگل ضرورت دارد، امتناع ورزد، در این صورت نتیجه مطلوب یعنی تکامل جنگل، متناسب با نیازهای جامعه حاصل نخواهد شد (نوید، بیرنگ و همکاران، 1371).

در راستای این رسالت، اداره کل منابع طبیعی می‌بایست در محل شناسایی عوامل تخریب که شامل انسان، چرای بی‌رویه دام، آتش سوزی‌های عمدی و غیرعمدی و ...

می‌باشد و در مرحله دوم در جهت مهار این عوامل با استفاده از حفاظت فنی با این دیدگاه که کلیه طرح‌های منابع طبیعی در داخل جنگل دید حفاظتی دارد و حفاظت حقوقی (مالکیت) با این دیدگاه که اراضی‌ای که در اختیار دولت می‌باشد، مالیکیت دو دولت را به تثبیت می‌رساند و حفاظت فیزیکی با بکارگیری نیروهای حفاظتی و قرقبان، برنامه‌ریزی و اقداماتی را صورت دهد.

از آنجایی که سرمایه عظیمی است که در بهره‌برداری از آن هدف باید حفظ و نگهداری این منبع سرشار نعمت باشد، بدین منظور امروزه برای بهره‌برداری صحیح اقدام به تهیه طرح‌های جنگلداری می‌نمایند.

با همه مشکلات، طرح‌های جنگلداری اصلی‌ترین راه حفظ و توسعه و بهره‌برداری از جنگل هستند.

طرح جنگلداری، طرحی است که برای دستیابی به جنگل و بهره‌برداری از آن به روش صحیح و حفظ و احیای آن اجرا می‌شود و در این صورت است که برای همیشه و به طور مستمر می‌توان از جنگل بهره‌برداری کرد.

اکولوژی جنگل
از جمله عوامل محیطی، علم اکلوژیکی است که به مفهوم علمیاست که از اندیشه درباره محیط طبیعی برای دانستن وابستگی موجودات به محیط و با یکدیگر به وجود آمده‌ است.

اکولوژی از علوم زیستی متولد گردید و اکثر مطالب آن از علوم جغرافیای گیاهی و جغرافیای جانوری منشعب شده است.

اکولوژی جنگل هم ابتدا از زمین‌شناسی، اقلیم‌شناسی و خاک‌شناسی منشاء می‌گیرد.

همزمان با پیشرفت‌های سریع در علوم فیزیولوژی و ژنتیک، به نظر می‌رسد که اکولوژی در مجموعه علوم زیستی اهمیت کمتری دارد.

از طرفی امروز، کاملاً مشخص شده است که آلودگی‌های زمین و آب و هوا از مسائل اکولوژیکی است.

آدمی از آغاز تاریخ با دیدی علمی به علم اکولوژی توجه داشته است.

بشر در روزگار نخستین برای ادامه حیات محتاج به داشتن آگاهی‌هایی درباره انرژی، گیاهان و جانوران محیط اطراف خود بوده است.

امروزه بیش از هر زمان دیگر ضرورت دارد که آدمی برای بقای خود از محیط آگاهی داشته باشد.

در اکولوژی جنگل سعی بر آن است تا مطالعه دقیقی از روابط موجودات زنده جنگل اعم از درختان و درختچه‌ها تا کوچکترین موجودات زنده آن محیط چه به صورت فردی یا گروهی و ارتباط آنها با محیط اطراف مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد.

با دقت در مطالب فوق درمی‌یابیم که اکولوژی به ویژه با زیست‌شناسی موجودات زنده و فرآیندهایی که در محیط رخ می‌دهد، ارتباط پیدا می‌کند.

در اکولوژی جنگل اصطلاح جمعیت درختان که معمولاً به گروهی از درختان اطلاق می‌شود به معنای گروهی از درختان یک گونه بوده و اجتماع درختان به مفهوم کلیه درختان منطقه جنگلی است.

اجتماع درختان و گیاهان و نیز اجتماع جانوران جنگل و محیط غیرزنده که بر یکدیگر تاثیر دارند، یک نظام پیرامون شناختی (سیستم اکولوژیک) با اکوسیستم نامیده می‌شود و در علم اکولوژی جنگل سعی بر آن است تا شناسایی دقیقی از اکوسیستم منطقه به عمل آید (بلندیان، 1378).

فصل اول: کلیات 1-1 مقدمه و هدف بیشتر خاک ایران در روزگاران پیشین پوشیده از جنگل‌های انبوه و فراوان بوده، ولی امروزه در حدود کمتر از 9/1 مساحت کشور برجای مانده است.

مساحت تخمین جنگل‌های کشور در حدود 18 میلیون هکتار می‌باشد که بر اساس نقشه‌برداری‌های صحیح و اساسی که در شمال کشور انجام گرفته، حدود 3400000 هکتار از کل مساحت جنگل‌های کشور را این منطقه به خود اختصاص داده است (صائنی، 1341).

جنگل‌های کشور ایران بر اساس جنس و وضع آب و هوا و پراکندگی به پنج طبقه تقسیم شده‌اند که جنگل‌های شمال ایران از جمله آنها می‌باشد.

جنگل‌های شمال که دامنه شمالی جبال البرز را پوشانیده‌اند، انبوهترین و گرانبهاترین جنگل‌های ایران شمرده می‌شوند (صائنی، 1341).

جنگل‌های شمال از کوه‌های ارسباران و آستارا شروع شده و به جنگل‌های خشک مشرق (تا کوهستان گلیداغی در بجنورد) منتهی می‌شود.

این جنگل‌ها دامنه شمالی سلسله جبال البرز را می‌پوشانند.

آستارا که مبداء جنگل‌های مرز محسوب می‌شوند، دارای آب و هوای خیلی مرطوب و معتدل می‌باشد، مقدار بارندگی در این منطقه در سال به یک متر بالغ می‌شود، در صورتی که هرقدر به سوی خاوری منطقه نزدیکتر می‌شویم، میزان بارندگی تقلیل می‌یابد، چنانکه در گرگان و مازندران مقدار بارندگی سالیانه 700-600 میلیمتر می‌باشد و سرانجام آب و هوای نقاطی که دور از دریای شمال واقعند، از قبیل کوهستان‌های آذربایجان و نواحی شرقی گرگان دارای آب و هوای خشک‌تری است و به مناطق استپطی و کوهستانی شباهت دارد (مکی، 1367؛ صائنی، 1341).

جنگل‌های شمال (جامعه‌های جنگلی ناحیه کوهستانی) معمولاً تحت تاثیر عوامل اقلیمی و خاکی از غرب به شرق و از ساحل دریا تا ارتفاعات فوقانی تغییر می‌نماید و از جلگه تا 2500 و گاهاً تا 2700 متر ارتفاع از سطح دریا امتداد می‌یابد (ثابتی، 1346).

جنگل‌های استان گلستان بخشی از جنگل‌های شمال را تشکیل می‌دهند که دارای تنوع زیادی از لحاظ گونه‌های درختی است که مهمترین گونه آن بلوط بوده و گونه نمدار از گونه‌های مهم بعد از بلوط می‌باشد.

این ویژگی خاصه این استان بوده، به نحوی که تنها در این استان تشکیل جامعه ممرز ـ نمدار می‌دهد، در این راستا جنگل‌های علی‌آباد کتول بالاترین درصد درختان نمدار را در سطح استان گلستان دارا می‌باشد (مقدسی، 1380).

درخت نمدار، درختی متوسط تا بلندقامت و نسبتاً سریع‌الرشد است که به صورت پراکنده و معمولاً در آشکوب غالب قرار دارد.

این درخت بومی جنگل‌های شمال ایران است و از آرسباران و آستارا تا گرگان و مینودشت و از جنگل‌های پست و جلگه‌ای دریای خزر تا ارتفاعات زیاد بالا می‌رود (1996، Tae؛ قهرمان، 1362؛ ثابتی، 1346).

در پستی بلندی‌های جامعه بلوط ـ شمشادستان (Querco – Buxetum) بخصوص در دامنه کوه‌ها، نزدیک دیگری پیدا می‌کنند که به نام نمدار ـ شمشادستان (Tilo – Buxetum) نامیده می‌شود (مصدق، 1378) نمدار 85/2 درصد از حجم کل جنگل‌های شمال (گیلان 46/2، نوشهر 8/1، ساری 2 و گرگان 23/6 درصد) را تشکیل می‌دهد، در حالیکه در حوزه 49 گونه نمدار 1 درصد تعداد و 31/2 درصد حجم کل جنگل را به خود اختصاص می‌دهد (سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، 1369) و به حضور آن در تیپ‌های مختلف جنگل اشاره شده است (گرجی، 1379؛ ساداتی، 1381).

نمدار دارای چوب سبکی بوده و وزن مخصوص آن بین 5/0 تا 65/0 گرم بر سانتیمتر مکعب می‌باشد (پارساپژوه، 1367).

میزان موجودی نمدار در جنگل‌های شمال حدود 4% کل موجودی می‌باشد (یعقوب‌زاده، 1353).

درصد کل گونه‌های درختی در جنگل‌های استان گلستان مطابق جدول شماره 1 می‌باشد.

جدول شماره 1، درصد تعداد گونه‌های درختی در جنگل‌های استان گلستان‌ (مقدسی، 1380) و میانگین تعداد در هکتار نمدار در استان گلستان برابر 4/3 می‌باشد (سازمان جنگل‌ها و مراتع کشور، 1379).

نمدار از گونه‌های صنعتی و بسیار باارزش جنگل‌های شمال ایران به شمار می‌رود و با توجه به اهمیت جنگل، بررسی نیازهای رویشگاهی، مشخه‌های کمی و کیفی گونه‌های جنگلی از جمله نمدار که به علت دارا بودن چوب صنعتی و سریع‌الرشد بودن به ویژه در جوانی از اهمیت خاص برخوردار است، بخش مهمی از مطالعات جنگل‌شناسی محسوب می‌شود (عباسی، 1369) و در جنگلداری و احیاء مناظر مخروبه و مورد تخریب قرار گرفته جنگل‌های شمال مورد استفاده قرار می‌گیرد.

با توجه به پتانسیل کاربردی نمدار به ویژه از نظر جنبه‌های دارویی و صنعتی (زرگری، 1368؛ نیلوفری، 1364)، به بررسی اکوفیزیولوژی این گیاه با درنظر گرفتن شرایط محیطی و آزمایشگاهی هدف عمده اجرایی است.

با توجه توسعه زیست‌شناسی کاربردی و با توجه به کار اکوفیزیولوژیکی اندکی که در ایران بر روی این گیاه انجام گرفته است، اهدافی که در ذیل ذکر می‌شود جزء اهداف عمده پژوهش می‌باشند: بررسی موقعیت انتشار و وضعیت دو واریته (زیرگونه) و گیاهان همراه در دو رویشگاه جنگلی شناسایی رویشگاه‌های این گیاه و نیاز رویشگاهی و شرایط رویش آن در تیپ‌های درختی مختلف و مناطق مورد مطالعه که این نیازها شامل نیازهای خاکی و اقلیمی می‌باشند.

بررسی ویژگی‌های کمی و کیفی درختان نمدار.

بررسی رویشگاه‌های مورد مطالعه از نظر کمی و کیفی و مقایسه این رویشگاه‌ها و معرفی بهترین رویشگاه و مناسبترین شرایط زیستی گیاه نمدار.

بررسی وضعیت قرارگیری درختان نمدار در توده جنگلی و در آشکوب‌های مختلف.

بررسی وضعیت زادآوری نمدار در مناطق مورد مطالعه و دو رویشگاه جنگلی.

بررسی وضعیت مورفولوژیکی و آناتومیکی نمدار.

1-2 گیاه‌شناسی نمدار 1-2-1 جایگاه نمدار در جدول سیستماتیک و تقسیمات گیاهی به شرح زیر می‌باشد: (قهرمان، 1377) سلسله kingdom گیاهان Plants شاخه Embranchment نهانزادان‌ آوندی Pteridophytes زیرشاخه Sub branchement دانه زادان Spermatophytes رده Class نهاندانگان Angiospermopsides بخش Division دو لپه‌ای‌ها Dicotyledones زیربخش Sub division جداگلبرگان Dialypetales راسته Order پنیرک Malvales تیره یا خانواده Family نمدار Tiliaceae جنس Genus نمدار Tilia گونه Species نمدار Tilia platyphyllos 1-2-2 مشخصات تیره نمدار این تیره از راسته پنیرک (Malvales) دارای 50-41 جنس و حدود 400 گونه چوبی می‌باشد که 40-30 گونه مربوط به جنس نمدار است که اکثر آنها در مناطق گرمسیری و مناطق معتدله نمیکره شمالی و خارج از آن یافت می‌شوند (Maurer and Tabel, 1995؛ قهرمان، 1372؛ Jones, 1968; Hunthey and Birks, 1983).

تمام این گیاهان به صورت درختانی با برگ‌های منفرد، گوشوارک‌دار، ساده و معمولاً خزان کننده‌اند.

اکثر گونه‌های زیرفون را انواع گرمسیری آن تشکیل می‌دهند که مجموعاً در چهار طایفه قرار می‌گیرند.

صفات اساسی و اصلی تیره زیرفون، به طور خلاصه عبارتند از: فقدان کاسه فرعی، پرآذین پره‌ای کاسبرگ‌ها، دو خانه بودن بساک پرچم‌ها که گاهی دو خانه آن بر اثر انشعابات رابط از هم مجزا می‌شوند و روی شاخه مجزا و متفاوت قرار می‌گیرند.

همچنین ممکن است تمام حالات واسطه، از پرچم‌های چند دسته‌ای (پلیادلف) تا نافه ابدیپلوستمون (که در آن پرچم‌های چرخه بیرونی نافه یا از بین می‌روند و یا سترون هستند و به صورت ناپرچمی درمی‌آیند) در آنها دیده شود (قهرمان، 1372؛ Gleason, 1952).

1-2-3 اختصاصات تشریحی تیره نمدار از اختصاصات تشریحی مهم این تیره، به ویژه در مقایسه با دو تیره راسته پنیرک، می‌توان فقدان مجاری ترشح کننده صمغ با جدا ضخیم، وجود فراوان سلول‌های تشریحی و کیسه‌های ترشح کننده لعاب در پارانشیم پوست و مغز ساقه و دمبرگ و پهنک برگ را نام برد (قهرمان، 1372).

1-2-4 کلید شناسایی خانواده نمدار Tiliaceae در ایران (مبین، 1364) عکس رنگی تهیه شده از فلور رنگی ایران دکتر قهرمان و عکس‌های گرفته شده از جنگل در صفحه بعد اسکن شود.

1-2-5 اختصاصات گیاه‌شناسی جنس نمدار الف ـ قهرمان (1362.1372): جنس تیلیا درختانی نسبتاً بلند و از عناصر فراوان جنگل‌های شمال ایران هستند.

این جنس دارای یک زیرگونه درختی به نام زیرفون (تیلیا پلاتی‌فیلا با زیرگونه کوکازیکا) است که در جنگل‌های شمال ایران می‌روید و با گونه‌های اروپایی خود (تیلیا سیلوستریس و تیلیا پلاتی‌فیلا) اندکی تفاوت دارد.

مشخصات این درخت بدین شرح می‌باشد: نمدار درختی است بلند با ارتفاع 15 تا 35 متر، دارای دندانه‌های بزرگ اره‌ای، تخم‌مرغی، در قاعده مقطع و مورب، نوکدار، در سطح پشتی کمرنگ، در کنار