شرح : زنگاری باشد که آهن و فولاد را ضایع کند.(برهان ).
زنگاری که آهن و فولاد را ضایع می کند به طوری که از صیقل کردن برطرف نشود.
(ناظم الاطباء).
مورانه .
مورجانه .
مورچانه .
(غیاث ) (آنندراج): 
 بس که دنیارا کمر بستم چو مور دانه کش 
 مدتی چون موریانه روی در آهن کشم .
 سعدی .
 آهنی را که موریانه بخورد 
 نتوان برد از او به صیقل زنگ.
 جانورکی که چوب را می خورد و آن را سوراخ سوراخ می کند .
مورچه سفید.
ریونجه .
تافشک .
ریونجو.
رونجو.
کرم چوب خوار.
چوبخوار.
چوبخوارک .
ارضه .
کرمک چوبخوار.
ریوچه .
خوره .
چوبخواره .
حشره ای است از راسته آرکیپترها که نزدیک براسته رگبالان است .
موریانه حشره ای است اجتماعی و دو نوع از آن دیده می شود یک نوع در داخل چوبهای منازل است و نوع دیگر در نواحی استوایی که در بیابانها برای خود مسکن می سازد و طول و قطر خانه هایشان گاهی به پنج متر و هشت متر می رسد.
موریانه نیز مانند مورچه گونه هایی دارد چون موریانه های کارگر و موریانه های مدافع (سرباز) که بال و چشم و دستگاه تناسلی ندارندو فقط موریانه نر چهار بال دارد.
در دستگاه گوارشی این موریانه ها عده ای از تک یاختگان از دسته فلاژله ها می زیند که با موریانه ها زندگی اشتراکی دارند.
رشمیز و آن را در اصطلاح شوشتر ریمیز و در اصطلاح گناباد خراسان رَوَنجَک گویند.
(یادداشت پروین گنابادی ).
دابه الارض: همچنان بر عصا تکیه زده بود تا موریانه عصای او را خورد و عصا بیفتاد.
(قصص الانبیاء ص 175).
ماروض ; موریانه زده .
(یادداشت مولف ).
 -امثال : 
 موریانه همه چیز خانه را خورد جز غم صاحب خانه .
(امثال و حکم دهخدا).
 چوب نرم را موریانه خورد .
 به معنی مور است .
(جهانگیری ).
 موریانه(Termite) حشره ای است که غالباً در مناطق حاره و تحت حاره مانند بعضی مناطق قاره افریقا و همچنین زندگی کرده و باشیاء و آثار چوبی حمله ور شده و آنها را بکلی فاسد میکند.
 حشره ای را که در کشور ما و بطور کلی در مناطق معتدله بنام موریانه میشناسیم در حقیقت (Termite) نیست بلکه باید آنرا کرم چوب بنامیم و انگلیسی زبانان نیز بآن (Wood - Worm) میگویند 
 
 
 با توسعه شهر و سیستم های شهر سازی در قالب مدرنیته نمودن شهرها و امکان ساخت ساختمانها و تاسیسات جدید و بوجود آمدن برج ها و آسمانخراش ها در دنیا همیشه به این فکر بوده ایم که بنایی بسازیم که قدمت آن به طول قدمت بنایی باشد که از اجداد ما تاکنون سر قامت فرود نیاورده اند و این بناها همان فرهنگ و تاریخ ما می باشند .
اما بایستی بدین نکته اشاره نماییم که هیچگاه بنایی تخریب نمی شود مگر به دست طبیعت و یا انسانها.
در طبیعت بلایایی می باشند که هر از چند سالی آمده و ردپایی از خود به جا می گذارند .
زلزله ، سیل ، آتش سوزی ، از یک سو و جنگ و بازسازی نماهای شهری و مدرن نمودن آنها و ساخت بناهای فرسوده و تبدیل آنها به برجهای آپارتمانی در حالا حاضر به خاطر سودجویی و ازدیاد جمعیت از مواردی می باشد که دست انسان ها را بسوی تخریب و نابودی عمارت و ساختمانهای قدیمی برده است 
 
 تاریخ : 
 "راز خلقت موریانه" 
 مطالعه در کشورعجیب، منظم و دو سه میلیونی موریانه ها، همچنین بررسی ارتباط دائم آنها با یکدیگر، بیانگر این حقیقت است که موریانه ها هم حرف می زنند و هم زبان مخصوص به خود دارند.
 لانه موریانه ها که نیمی از آن در زیرزمین و نیمی از آن روی زمین است، مخروطی شکل و با ارتفاع شش الی هشت متر از دور دیده می شود.
در هر یک از این لانه ها یک ملکه وجود دارد که حدود ده تا پانزده سال عمر می کند و هر سال تعداد فرزندان وی زیاد می شود.
چرا که ملکه هر دو ثانیه یک تخم می گذارد.
 ساختمان خانه موریانه ها از دارای چندین طبقه است که در ورودی آن، برخلاف ساختمان های بشری، در بالای عمارت قرار دارد.
طبقات و ساختمان خانه موریانه ها به شرح زیر است: 
 طبقه دوم: خوابگاه تابستانی کارگران.
 طبقه سوم: اطاق نهار خوری تابستانی.
 طبقه چهارم: انبار آذوقه.
 طبقه پنجم: سرباز خانه.
 طبقه ششم: مقر تابستانی ملکه.
 طبقه هفتم: انبار تره بار.
 طبقه هشتم: آغل حیوانات شیرده .
(موریانه ها شته درختان را اسیر کرده، به لانه خود برده،از آنها مراقبت می کنند و از شیره و عصاره ای که این شته ها می سازند، استفاده می کنند.) 
 
 طبقه نهم: اطاق بچه ها.
 
 طبقه دهم: اطاق بازی.
 
 طبقه یازدهم: بیمارستان و تأسیسات پزشکی.
 
 طبقه دوازدهم: خوابگاه زمستانی کارگران و گورستان.
 طبقه سیزدهم: مقر زمستانی ملکه.
 اگر این کشور عجیب دو سه میلیونی را خطری تهدید کند، بلافاصله همه موریانه ها به وسیله ماموران انتظامات یا فرد مطلع با خبر شده وآماده مقابله با خطر می گردند.
 " تعویض موریانه نگهبان و احوالپرسی آنان " 
 سربازان نگهبان در ورودی به لانه، به پاسداری مشغول اند و لحظه ای غفلت نمی کنند.
این سربازان ریز به محض احساس خطر، دیگران را خبر می کنند.
نگهبانان درفواصل معین و دقیق عوض می شوند، از اینجا می توان استنباط نمود که موریانه دارای قادربه تشخیص وقت است.
همچنین از نزاکت و ادب نیز بی بهره نیستند، هنگامی که همدیگر را ملاقات می کنند، به هم نزدیک شده و بینی به همدیگر می مالند.
مثل اینکه می خواهند یکدیگر را بشناسند یا سلام و احوالپرسی کنند.
پس ازآن خداحافظی کرده و به راه خود ادامه می دهند.
 "اعلام خطر موریانه ها" 
 موریانه ها برای اینکه خطر را به سایرین اطلاع دهند، سرشان را به دیواره چوبی لانه خود میکوبند، در نتیجه ارتعاشی در داخل محفظه خالی درخت ایجاد شده و سایر موریانه ها آگاه می گردند.
دارکوب ها وقتی می خواهند به طعام لذیذی از موریانه دست یابند، چند بار به درخت پوسیده ای نوک می زنند، ضربه های وارده در داخل حفرات و لانه موریانه ها ارتعاشاتی شبیه به آنچه گفته شد، به وجود می آورد و موریانه ها به خیال اینکه خطری آنها را تهدید می کند، از یک سمت لانه راه فرار اختیار می کنند.
اما دارکوب با زبان باریک و چسبناک خود راه را بر آنها می بندد و دام چرب و نرمی برایشان می گستراند.
 
 "گفتگو با گرسنه ها" موریانه ها مانند مورچه ها در تمام امور با هم همکاری می کنند.
این همکاری دلالت بر ارتباط مستقیم و دقیق همه آنها با یکدیگر دارد.
به عنوان مثال در جامعه موریانه ها گرسنه وجود ندارد.
یعنی گرسنه با سیر تماس می گیرد و احتیاج خود را با او در میان می گذارد.
خمیری که موریانه های مأمور تهیه غذا از چوب می سازند، پیش از آن که کاملاً هضم شود، از ده معده مختلف عبور می کند.
تقسیم آن بنا بر قاعده بسیار صحیحی انجام می گیرد.
هر قدر موریانه ای گرسنه تر باشد، از محتوای" معده اجتماع" خود کمتر به دیگران می دهد و در عوض ازعابرین، بیشتر خوراک هضم شده می گیرد.
اگر موریانه ای که بسیار گرسنه است، با موریانه ای که گرسنه تر از خود او است برخورد نماید، بدون تأمل، قسمتی از غذای کمی که در معده دارد را به او می دهد.
بدین طریق شرایط تغذیه در تمام کشور موریانه ها یکسان است.
در جوار موریانه های سیر موریانه گرسنه ای وجود ندارد.
در کشور آنها فقیر و ثروتمند نیست.
آنها با این روش بسیار هوشمندانه و ساده، جامعه کاملی را بنا نهاده اند .
به علاوه بد نیست بدانیم که تشکیلات جامعه مورچه ها و زنبورها هم همینطور است.
موریانه آنچه به اینجا پیوند دارد...
گور کن حشرات مورچه خوار موریانه مغناطیسی فهرست نام های متداول حشرات مورچه تک یاختهها و انواع آن مفهوم جامعه در بیولوژی شته اشکال همزیستی پرورش زنبور عسل رفتار شناسی در حیوانات ملخ سلولز موریانهها حشراتی هستند که بدنی نرم دارند و به کندی حرکت میکنند به حکم طبیعت تا پایان عمر در تاریکی که محل اجتماع آنهاست به سر میبرند.
زیرا در روشنایی آفتاب و فضای باز یارای ایستادگی در برابر دشمنان بیشمار خود را ندارند از نظر ساختمان بدنی و چگونگی رشد (دگر دیسی) به سوسکهای حمام شباهت دارند.
« دابه الارض » به معنای موریانه در قرآن خداوند در آیه 14 سوره سبا ، از مرگ عجیب و عبرت انگیز حضرت سلیمان پیامبر بزرگ سخن میگوید و این واقعیت را روشن میسازد که پیامبر با آن عظمت و حکمرانی با آن قدرت و ابهت چگونه به آسانی جان به جان آفرین سپرد.
میفرماید: هنگامی که مرگ را برای سلیمان مقرر کردیم، کسی مردم را از مرگ او آگاه نساخت.
مگر جنبندهای از زمین (موریانه) که عصای او را خورد، تا عصا شکست و پیکر سلیمان فرو افتاد.
(لازم به ذکر است که سلیمان در موقع مرگ به عصای خود تکیه داده بود و کسی از مرگ او آگاه نبود.) نگاه اجمالی موریانه (Termit) حشرهای است از راسته آرکیپترها (Archipteres) که نزدیک به راسته رگ بالان است.
موریانهها حشراتی هستند اجتماعی که دو نوع از آنها دیده میشود: یک نوع در داخل چوبهای منازل زندگی میکنند و نوع دیگر مخصوص نواحی استوایی بوده و در بیابانها برای خود مسکن میسازند و طول خانههایشان گاهی به 5 متر و قطرش به 8 متر میرسد و بسیار هم سخت است، بطوری که با کلنگ هم شکسته نمیشود.
در حالت کلی موریانهها ، شاه ، ملکه ، شاهزاده ، کارگر و سرباز دارند و اگر تپه آنها را بشکافید همه اینها را از هم تشخیص خواهید داد.
تعداد زیادی از موریانهها با استفاده از چوبهای جویده شده و یا گل لانههای بزرگی درست میکنند.
این لانهها بسیار اصولی ساخته شده و برای ساخت آن هر موریانه وظیفه مشخصی دارد.
معمولا موریانهها در درون لانههایشان پنهان میشوند، ولی در صورتی که کسی مزاحم آنها شود یا برای تشکیل اجتماع جدید قصد پرواز داشته باشند، از لانههایشان بیرون میآیند.
تنوع موریانهها در هر دسته امروزه در حدود دو هزار گونه موریانه در دنیا میشناسیم که در مناطق گرمسیر و نیمه گرمسیر فراوانند یکی از نمونههای بزرگ و معروف آن موریانه تپه سیاه است که در دماغه امید (جنوب آفریقا) به سر میبرند و نام علمی آن آمی ترمز آتلانتیکوس است.
گونه دیگری که خیلی نزدیک به این نوع و دارای عادات مشابه است در آفریقا و همچنین در استرالیا و بعضی نواحی آمریکا و هندوستان و مالایا و سواحل مدیترانه یافت میشود.
البته بطور عمده در سراسر ایالات متحده آمریکا و نیز در قسمت جنوبی کانادا یافت میشود.
در اروپا تا مناطق شمالی این قاره مثلا تا پاریس و وین جای زیست موریانه است، اما پرشمارترین موریانهها در مناطق باران خیز مدارگانی یافت میشوند.
در موریانهها نیز مانند مورچهها چند شکلی در هر دسته دیده میشود.
یعنی در هر اجتماع موریانه تعداد زیادی موریانههای کارگر و و موریانههای مدافع یا سرباز موجود هستند.
وظیفه کارگران تهیه غذا برای مجتمع است، یعنی چوب را میخورند و سپس هضم شده آن را در اخیتار دیگر موریانهها قرار میدهند.
سربازان بال ندارند، کور هم هستند، ولی با این وصف جنگجویان دلیری به شمار میروند.
موریانه ملکه میتواند تا سی هزار تخم در یک روز بگذارد.
او قادر به حرکت نیست و برای زنده ماندن کاملا به موریانههای کارگر متکی است.
بعضی از موریانههای ملکه میتوانند تا 50 سال زندگی کنند.
ساختمان مورفولوژیکی موریانهها بسیاری از مردم موریانه را با مورچه سفید اشتباه میگیرند.
اگر چه موریانهها نیز مانند مورچهها جانورانی اجتماعی هستند، ولی به کلی با آنها تفاوت دارند.
موریانه کمدی کلفت ، رنگی روشن و شاخکهای یکنواخت و خمیده دارد.
شکل هر موریانه به نوع وظیفهاش در اجتماع موریانهها ، بستگی دارد.
برای مثال کارگرانی که وظیفه غذا دادن و تمیز کردن ملکه را به عهده دارند، معمولا کور بوده و بدون بال هستند و دستگاه تناسلی هم ندارند.
فقط موریانه نر دارای 4 بال است و بیش از چند روزی زندگی نمیکند، یعنی پس از جفت گیری با نر تنها فرد ماده (ملکه) است که در اجتماع موریانهها زندگی میکند و دارای شکمی بزرگ است و کارش فقط تخمگذاری است.
در دستگاه گوارش موریانهها که از چوب استفاده میکنند، عدهای از تک یاختگان از دسته فلاژلهها به نام «پلی ماستیژین» زندگی میکنند که با موریانهها زندگی اشتراکی دارند، بدین نحو که این تک سلولیها دیاستازی به نام سلولاز ترشح میکنند که موجب هضم و نرم شدن چوبها میشود و در این حالت موریانهها چوبهای نرم شده را میخورند.
تپههای موریانهای و زندگی اجتماعی موریانهها تپههای موریانهای که بوسیله موریانههای تپه سیاه ساخته میشوند ممکن است به شکل لکههای نمایانی در تمام نقاط دامنههای کوهستانی جنوب غربی دماغه امید دیده شوند.
سطح هر تپه درست مانند سطح خارجی مغز دارای برجستگیها و شیارهای مخصوصی است.
بزرگترین آنها