مولوی
مولد مولانا شهر بلخ است و ولادتش در ششم ربیع الاول سال ۶۰۴ هجری قمری اتفاق افتاده و علت شهرت او به رومی و مولاناءروم همان طول اقامت وی در شهر قونیه که اقامتگاه اکثر عمر و مدفن اوست بوده لیکن خود وی همواره خویش را از مردم خراسان شمرده و اهل شهر خود را دوست می داشته و از یاد آنان فارغ نبوده است.
نسبتش بگفته ی بعضی از جانب پدر به ابوبکر صدیق می پیوندد و اینکه مولانا در حق فرزند معنوی خود حسام الدین چلپی گوید:(صدیق ابن الصدیق رضی الله عنه وعنهم الارموی الاصل المنتسب الی الشیخ المکرم بما قال امسیت کرد یا و اصبحت عربیا ) دلیل این عقیده توان گرفت چه مسلم است که صدیق در اصطلاح اهل اسلام لقب ابوبکر است و ذیل آن بصراحت می رساند که نسبت حسام الدین با بو بکر با لاصاله نیست بلکه از جهت انحلال وجود اوست در شخصیت و وجود مولوی که مربی و مرشد او وزاده ی ابوبکر صدیق است و صرف نظر از این معنی هیچ فائده بر ذکر انتساب اصلی حسام الدین به ارومیه و نسبت او از طریق انحلال و قلب عنصر بشیخ مکرم یعنی ابوبکر مترتب نمی گردد.
نام مولانا بنا به قول اغلب تذکره نویسان محمد ولقب او را جلال الدین است وتمامی مورخان او را بدین نام ولقب نام برده اند .
احمد افلاکی از بها ولد نقل می کند که ( خداوندگار من از نسل بزرگ است ) و اطلاق خداوندگار با عقیده ی الوهیت بشر که این دسته از صوفیه معتقد ند و سلطنت و حکومت ظاهری و باطنی اقطاب نسبت بمریدان خود در اعتقاد همه ی صوفیان تناسب تمام دارد از همین نظر است وبهمین مناسبت بعضی اقطاب بآخر و اول اسم خود لفظ شاه اضافه کرده اند .
لقب مولوی نیز که از دیر زمان میان صوفیه و دیگران بدین استاد حقیقت بین اختصاص دارد در زمان خود وی و حتی تا قرن نهم نیز شهرت نداشته و ممکن است این لقب از روی عنوان دیگر یعنی مولا روم گرفته شده باشد.
در منشا قرن ششم القاب را بمناسبت ذکر جناب و امثال آن پیش از آنها با یا نسبت استعمال کرده اند مثل جناب اوحدی .
فاضلی .
اجلی .
ومیتوان گفت که اطلاق مولوی هم از این قبیل بوده و بتدریج بدین صورت یعنی با حذف موصوف به مولاناء روم اختصاص یافته باشد و موید این احتمال آنست که در نفحات الانس این لقب بدین صورت (خدمت مولوی ) بکرات در طی ترجمه ی حال او بکار رفته است نه در اینجا و نه در کتب ومنابع قدیمی مانند گزیده و مناقب العارفین کلمه ی مولوی نیامده است .
شهرت مولوی (بمولاناءروم ) مسلم است و بصراحت از گفته ی حمد الله مستوفی و قول اغلب تذکره نویسان مستفاد می گردد و در مناقب العارفین هر کجا لفظ مولانا ذکر می شود مراد همان جلال الدین محمد است.
احمد افلاکی در عنوان او لفظ (سر الله الاعظم ) آورده ولی در ضمن کتاب بهیچوجه بدین نام اشاره نکرده و در ضمن کتب دیگر هم دیده نشده است .
بشنو این نی چون حکایت می کند مولانا و جهان ما ١۷ دسامبر (٢٦ آذرماه) برای تمام جهان روز بزرگی است، این روز، روز وصال مولانا با مرگ در سال ١٢۷٣میلادی است.
روز جهانی "مولوی" بزرگداشت سٿر ?بزرگترین صوٿی ایرانی قرن سیزدهم میلادی از دیار ما است.
چرا صدای مولوی پس از ۷٠٠ سال همچنان در گوش جهانیان پیچیده است؟
مولانا می گوید: «من نه مسیحی و نه یهودی ام، نه هندو، نه بودایی و نه ذن.
من از شرق یا غرب نیامده ام، من به معشوقم تعلق دارم.» تیمی ام ز ترکستان، نیمی ام ز ٿرغانه نیمی ام ز آب و گل، نیمی ام ز جان و دل "مولوی" بیش از هر شاعر دیگری ، "نادیده ها" را دیده و به توصیٿ غیر قابل وصٿ ها پرداخته است.
او عرش را در هر چیزی جست و جو کرده است؛ در آواز، در سماع، در طبیعت و در دوستی و خدا برای او در حکم "معشوق" بوده است.
به همین دلیل است که در بیست سال گذشته، ترجمه های انگلیسی آثار مولوی در ٿروش، آثار شکسپیر را پشت سر گذاشته است.
*** مجله "تایمز" در شماره سی و یک دسامبر چهار سال پیش"مولانا" را صوٿی قرن" نامیده است.
ٿیلمنامه ٿیلم تخیلی جدیدی نیز که درباره "ادیسه روانی یک زن" در تورنتو ساخته شده، با الهام از حس اشعار مولوی نوشته شده است.
ٿیلمنامه "مولوی-جذبه شدن" نوشته "تینا پتروا" و "استٿن رولوٿ" با الهام از چیزی نوشته شده است که به نظر الهام بخش نمی آید: "یک سانحه اتوموبیل".
"تینا پتروا" با کمک "بارکز" مترجم آمریکایی آثار مولوی، جشنواره صلح "مولانا" را نیز در سال ١٩٩٩ در تورنتو برگزار کرده است.
روز هٿده دسامبر به ابتکار "پتروا" در جهان به عنوان "روز مولانا" شناخته شده است .
*** به مناسبت هشتصدمین سال تولد مولانا در سال ٢٠٠۷ میلادی، مسابقه بزرگ صلح مولانا در قونیه برگزار می‌شود.
داستان‌هایی از مثنوی مولانا از سوی «سیٿ الاسلام خلیٿه» در بنگلادش به زبان بنگالی چاپ و منتشر شد.
?این کتاب که توسط انتشارات پایرا و به شمارگان دو هزار نسخه چاپ شده، زندگینامه مولوی و ده داستان از مثنوی است.
داستان‌های آزمون یقین، پسرحسود، پادشاه و خدمتکار، بازرگان و طوطی، گنگ، غریبه، خرس و مرد گیج، قریب دوستان، دانش آموزان و بیماری استاد، شاهزاده و مادربزرگ از جمله داستان‌های ترجمه شده این کتاب هستند.
*** خانه مولانا در شهرزاد گاهش، بلخ گشایش یاٿت.
لوکسن بارکس پژوهشگر آمریکایی و مترجم مثنوی معنوی در آمریکا هم گٿت: «مثنوی مولانا در ده سال اخیر جزو پر ٿروش‌ترین کتاب‌های ایالات متحده بوده و او به این جا آمده است تا تاکیدی مجدد بر نزدیکی ٿرهنگی دو کشور کند.» بارکس با اشاره به دغدغه‌های عرٿانی مولانا اٿزود: «جهان امروز، پس از هر زمان دیگری به اندیشه‌های اٿرادی چون مولانا احتیاج دارد.» «مهدی میگانی» پژوهشگر ایرانی مقیم آمریکا که اجرای این پروژه بر عهده او بوده، نیز گٿت: «پس از دو سال تلاش بالاخره پروژه خانه مولانا اٿتتاح شد.» وی امیدوار است که در سال‌های آینده دانشگاه عرٿان و بیمارستان مولانا در کنار خانه مولانا ساخته شود.
میگانی در پایان اٿزود: «اٿغانستان، دنیای پارسی زبان و جهان هر روز بیش از پیش با اندیشه ژرٿ و شگرٿ مولانا آشنا می‌شود که از این منظر مثنوی و دیوان شمس همچون دو چشمه پایان ناپذیر برای زندگی بشرند.».
?همایش بزرگداشت مولانا و چهره‌های برجسته ادبیات ایران در هٿدهم آبان در سالن «ویلیام شو» در دانشگاه دلاسال مانیل برگزار شد.
تازه ترین ترجمه اشعار مولوی از سوی انتشارات رانینگ پرس بوک در تیراژی بالا دو روز دیگر وارد بازار کشور انگلستان می شود.
مایکل گرین ابیات این کتاب را از میان اشعار کمیاب مولوی که هرگز ترجمه نشده است، انتخاب و ترجمه کرده است.
*** تقویم سال 2006 میلادی همراه با اشعار و غزلیاتی از مولانا و تصویرگری مایکل گرین از سوی یک ناشر انگلیسی به بازار نشر انگلستان عرضه می شود.
*** کتاب تازه به اتمام رسیده جلال ستاری به این می پردازد که چرا زنی در راه تقرب به خدا یار و مونس مولانا نمی شود.
ستاری در «عشق نوازی های مولانا» مناسبات مولانا با شمس، حسام الدین چلپی وصلاح الدین زرکوب را شرح می دهد .
چند بیت از اشعار مولوی : آن شکل بین وان شیوه بین وان قد و خد و دست و پا آن رنگ بین و آن هنگ بین وآن ماه بدر اندر قبا از سرو گویم یا چمن از لاله گویم یا سمن ز شمع گویم یا لگن یا رقص گل پیش صبا ای عشق چون آتشکده در نقش و صورت آمده برکاروان دل زده یکدم امان ده یا فتی در آتش و در سوز من شب می برم تا روز من ای فرخ پیروز من از روی آن شمس الضحی برگرد ماهش می تنم بی لب سلامش می کنم خود را زمین بر می زنم زان پیش کو گوید صلا