معماری در آینده
مفهوم توسعه پایدار تصویر 1
مفهوم « توسعه پایدار » به معنی ارایه به راه حل های درمقابل الگوهای سنتی کالبدی یا اجتماعی و اقتصادی توسعه می باشد که بتواند از بروز مسایلی همچون نابودی منابع طبیعی ، تخریب اکوسیستم ها ، آلودگی ، افزایش بی رویه جمعیت ، رواج بی عدالتی وپائین آمدن کیفیت زندگی انسان ها جلوگیری کند .
فصل Sustain از سال 1290 میلادی درزبان انگلیسی به کار گرفته شده واز ریشه لاتین Tenere , sob به معنی « نگهداشتن» ویا « نگهداری کردن » است .
لغت نامه آکسفورد مسابقه صفت sostenable را به حدود 1400 می رساند و آنرا به اشکال مختلف معنی می کند .
اما تنها دراین چند دهه اخیر این واژه با معنای کنونی آن یعنی « آنچه که میتواند درآینده تداوم یابد » یا « پایداری » کاربرد پیدا کرده است .
ودرفارسی به « پایا » ، « دائم » ، « با ثبات » ، « باقی » ، « استوار » ، « با دوام » ، « جاویدان » و .....
ترجمه شده است .
پایداری به معنای با دوام ، ماندنی واز همه متداول تر کلمه پایدارو پایداری است .
مفهوم پایداری در دهه 1970 رامی توان نتیجه رشد منطقی اگاهی تازه ای نسبت به مسایل جهانی محیط زیست و توسعه دانست که به نوبه خود تحت تاثیر عواملی چون نهضت های زیست محیطی دهه 60 ، انتشار کتاب هایی نظیر محدودیت های رشد و اولین کنفرانس سازمان ملل در مورد محیط زیست وتوسعه که درسال 1972 در استکهام برگزار شده بود .
تعریف توسعه پایدار
متاسفانه تاکنون تعریف جامعی از توسعه پایدار ارایه نشده است تعریفی که بیش ازهمه مورد استفاده قرارگرفته است تعریف کمیسیون براندتلند است : آن نوع توسعه ای که بتواند نیازهای کنونی را بدون از دست دادن توانایی های نسل های آینده درتامین نیازهایشان تامین کند « لیکن این تعریف ازسه جهت مورد انتقاد قرار گرفته است .
یکی از جهت « انسان محوری » بودن آن و دیگری به خاطر مشکل تعریف کردن نیازها وبالاخره ارایه راه حل های عملی واجرایی جهت تحقیق آن .
تعریف دیگری که توسط اتحادیه حفاظت محیط زیست درسال 1991 ارایه شده است : « بهبود کیفیت زندگی انسان در چارچوب ظرفیت برد اکوسیستم های حامی » را مورد تاکید قرار داده است .
شاید بتوان به تعریفی نسبتا ساده و فرایندگرا اکتفا کرد :
« توسعه پایدار آن نوع توسعه ای است که سلامت انسان ونظام های اکولوژیکی را در بلند مدت بهبود بخشد » .
اهداف توسعه پایدار :
هدف اصلی توسعه پایدار ، تامین نیازهای اساسی ، بهبود وارتقای سطح زندگی برای همه ، حفظ واراده بهتر اکوسیستم ها و آینده ای امن تر وسعادتمند تر ذکر شده است .
توسعه پایدار فرایندی است که در ان سیاست های اقتصادی ، مالی ، تجاری ، انرژی ، کشاورزی ، صنعت وسایر سیاست ها به نحوی طراحی می شوند که منجر به توسعه ای شوند که از لحاظ اقتصادی ، اجتماعی ، اکولوژیکی پایدار باشد ومفهوم ان انجام سرمایه گذاری به قدر کافی درزمینه آموزش ، بهداشت ، جمعیت وانرژی است به طوری که بدهی اجتماعی برای نسل های آینده به وجود نیاید .
ودرنهایت میتوان گفت که توسعه پایدار یک مفهوم جامع دارد و به تمام جنبه های زندگی انسان مربوط می شود واجرای مدل های توسعه پایدار نیاز به تغییرات اساسی درسیاست های ملی وبین المللی دارد .
توسعه پایدار ومعماری :
در این جهان ،معماران نیز همسو باسایر دانشمندان درپی یافتن راهکارهای جدید برای تامین زندگی مطلوب انسان بوده اند .
بدیهی است که زندگی ، کار ، تفریح ، استراحت ، و....
همه وهمه فعالیت هایی می باشند که در فضاهای طراحی شده توسط معماران صورت پذیرفته واز آنجا که نقاط ضعف وقوت یک ساختمان ، بر زیست بوم جهان تاثیر مستقیم خواهد داشت .
وظیفه ای بس حساس در این خصوص بر عهده معماران می باشد .
کاربرد مفاهیم پایداری در معماری مبحثی تازه را به نام « معماری پایدار » با « معماری اکولوژیکی » یا « معماری سبز » ویا « معماری زیست محیطی » با ز کرده است که همگی اینها دارای مفهوم یکسانی هستند وبر معماری سازگاربا محیط زیست دلالت دارند .
پیشینه معماری پایدار در گذشته اعتقاد بر این بود که تمام جهان هستی ازترکیب چهارعنصر ، آب ، خاک ، آتش و هوا به وجود آمده است با وجود اینکه امروزه مشخص شده که به وجود آمدن جهان روند بسیار پیچیده ای داشته ، ولی هنوز هم این چهار عنصر راه حل های مناسبی را برای این نگرش وارتباط متقابل ساختمان و محیط اطراف فراهم می کند .
ریشه اصلی نهضت حفظ محیط زیست و معماری پایدار در قرن 19 برمی گردد .
جان راسکین ، ویلیام موریس ، ریچارد لتابی از پیشگامان نهضت معماری پایدار محسوب می شوند .
راسکین در کتاب « هفت چراغ معماری » خودمی گوید که برای دستیابی به رشد و پیشرفت می توان نظم ها رمونیک موجود درطبیعت را الگو قرار داد .
موریس بازگشت به فضای سبز حومه شهر وخود کفایی و احیای صنایع محلی را توصیه می کرد .
لتابی دریکی از اعلامیه های بلیغ خود از معماران خواسته که قدر نظم و زیبایی طبیعت را بدانند .
همه این پیشگامان از واژه « طبیعت » استفاده کرده اند و امروز تنها نعمتی که می تواند به خوبی جانشین این واژه گردد .
« معماری پایدار » است .
سال ها بعد معماران یگرمانند فرانک لوید رایت ، پیترآیزنمن ، ....
عقاید این پیشگامان را ادامه وگسترش دادند .
شکوفایی جنبش معماری پایدار با وجود جنبشهای متر یالیستی نهضت مدرن ازبین نرفت ودراواخر قرن آمیزه جالبی از طراحی ساختمان را که به عنوان بوم شناسی فنی ویا بوم شناسی سرد شناخته شد به وجود آورد .
ساختمان های که براساس معماری پایدار طراحی شده اند ، برخلاف ساختمان های ثابت وقدیم ، انعطاف پذیر وتا حدی سیال بودند ؛ به طوری که طبق گفته ریچارد راجزر ، ساختمان ها همانند پرندگان که در زمستان پرهای خود را پوش می دهند ، خود را با شرایط جدید زیستی وفق داده براساس آن سوخت وسازشان را تنظیم می کنند .
بدین ترتیب این شکل حساس طراحی رابطه موفقی بین دنیای طبیعت و دنیای انسان ها برقرار کرده به نظرات راسکین موریس ولتابی تجسم عینی بخشیده است .
اصول معماری پایدار پایداری بی هیچ واسطه ای همان مسیری است که معماری بایستی در آینده نزدیک به آن دسترسی پیدا کند .
این نوع معماری باید تداعی کننده احساس انسان ها نسبت به طبیعت باشد .
دلایل زیادی مبتنی بر اینکه دیدگاه بشر درجهت نحوه استفاده از منابع انرژی باید تغییر کند وجود دارد به همین دلیل اجرای ساختمان با تفکر ومبانی معماری سبز بسیار حائز اهمیت است .
بایستی کمی سبک تر بر روی زمین زندگی کنیم .
زیرا عمق خاک برداری وسایر دخل وتصرف هایی که در بستر طبیعی زمین برای ساخت وساز انجام می دهیم نه تنها بانیازمندی های ما دررابطه با فضاهای یک ساختمان مرتبط است بلکه برارگانیسم کلیه موجودات وگیاهان محیط زیست نیز تاثیر می گذارد .
ما نمی توانیم بیش از این نسبت به اثری که بر اکوسیستم محیط می گذاریم بی توجه باشیم .
روشی که زندگی می کنیم وانتخابی که برای رفع نیازهایمان داریم ، اثر چشمگیری بر کیفیت زندگی افرادی دارد که در آینده دنباله رو ما خواهند بود .
اکنون زمانی رسیده است که مسئولیت شیوه زندگی وبه تبع آن فرم معماریمان را بپذیریم .
این که چگونه خانه هایمان را طراحی و مصالح آنرا انتخاب کنیم ازمهمترین مسایلی است که آینده خانه سازیهایمان را تحت تاثیر قرار می دهد .
بحث مصرف واستفاده در تمام مراحل ساخت ساختمان مورد توجه است وبایستی توجه شود که چه مقدار انرژی چه در حین ساخت بنا وچه پس از ساخته شدن بنابرای گرمایش ، سرمایش و ...
به صورت ماده ومصالح در ساختمان مصرف شده ومی شود .
مصرف انرژی به دلیل آلودگی تولید گاز وغیره اثر مستقیم برکیفیت محیط زیست دارد .
مصرف سوخت های فسیلی برای تامین انرژی ، از زیبایی طبیعت می کاهد منابع را به سرعت کاهش می دهد و اکوسیستم راازتقارن طبیعی خود خارج می سازد .
پس مصالح انتخاب شده برای حفظ انرژی در ساختمان بسیار مهم است .
معماری سبز در شش سال اخیر موفقیت هایی قابل ملاحظه داشته است این موفقیت ها شامل اشاعه تکنیک های ساختاری جدید و فروش مصالح متناسب با تفکر معماری سبز است .
به طور کلی معماری سبز بر مبنای چهار اصل استوار است .
1- از انرژی آب ،باد و سایر منابع طبیعی حفاظت کنیم .
2- سلامت محیط زیستمان را تامین کنیم 3- اقتصاد را درکشور رشد دهیم و 4- کیفیت بالایی از زندگی برای شهروندان ارایه دهیم .
ما در اینجا تنها به علل و بررسی در خصوص معماری پایدار راهکارهای زیادی نیز ارایه شده است .
معماری پایدار از دو دیدگاه زیر خواهیم پرداخت : دیدگاه کلی در ورزاناهارت که خود نیز در ساختمان های سبز ساکن هستند .
دیدگاه بارندا وردبرت وال برخی بناها دارای ویژگیها وخصوصیاتی هستند که آنها را در زمره بناهای پایدار قرار می دهد تعریف واصولی که از دیدگاه کلی ورزاناهارت باید رعایت شود تا یک بنا به عنوان نمونه ای از یک معماری پایدا ر طبقه بندی شود عبارت است از : کوچک بیندیشید .
خانه های کوچک می توانند زیبا و دنج وگرم باشند درحالی که خانه های بزرگ مقدار بسیار زیادی انرژی وگرما را تلف می کنند و به اجبار بایستی از سوخت های فسیلی برای گرم کردن آن استفاده شود ودر نهایت آلودگی ناشی ازمصرف سوخت های فسیلی که به هوا وارد می شود معضلات و تخریب های زیست محیطی رانیز به دنبال دارد همچنین خانه های بزرگ مصالح زیادی را مصرف می کنند که نتایج واثرات سوء خاص خود را بر محیط زیست دارند .
یک خانه باید دراندازه وسایزی طراحی شود که مورد نیاز و مصرف ساکنین آن باشد این خانه با طراحی بسیار دقیق ودیدگاهی طبیعت گرایانه نیازهای یک خانواده را متناسب با قرن 21 بر آورده خواهد ساخت .
گرمایش ساختمان با آفتاب هیچ چیز برای سلامتی جسم و ذهن انسان موثرتر از استفاده از گرما ونور خورشید نیست .
در طراحی گرچه تعبیه وجانمایی مناسب بازشوها وسطح نورگیر به نظر کمی مشکل می رسد اما در عمل نتیجه طراحی صحیح آن بسیار رضایت بخش می باشد یک طراحی خوب برای استفاده از نور در خانه ، به گونه ای است که علاوه بر این که گرمای لازم رابرای فضای داخلی تامین کند نور کافی را نیز وارد اتاق نماید .
تنها این در صورت زمانی که خورشید غروب می کند گرمای جذب شده دراتاق باقی می ماند وبه فضای داخلی پس داده می شود و آنرا گرم می نماید .
دراین رابطه دقیقا مصالح خاصی می تواند انرژی را جذب ودر خود حفظ نموده سپس در زمان مناسب آن را به فضا بر گرداند .
آنچه دراین ذخیره سازی مهم است عایق بندی مناسب درساختمان است که میتوان ازسنگ های آتشفشانی فشرده برای این منظور استفاده بهینه کرد سنگهای آتش نشانی فشرده ( طبیعی ) گرما را در درون خود حفظ می نمایند ودر واقع نوعی جاذب طبیعی محسوب می شوند .
برای اجرای این عایق بندی می توان آنرا از بیرون فضا شروع کرد یا فقط از داخل فضا انجام داد .
خانه های سنگی که گرمای زیادی از دست می دهند .
بنابراین طراحی استفاده از نور خورشید برای این گونه خانه هاالزامی است بنابراین ملاحظه می شود که استفاده صحیح ازمواد ومصالح در حفظ انرژی بسیار موثر است .
راحتی و آسایش همان طور که گفته شد یک طراحی مناسب بر مبنای استفاده از انرژی طبیعی خورشید هم نور ، هم گرما وهم آسایش رابرای ساکنین یک خانه تضمین می نماید از انرژی های طبیعی دیگری که می تواند در گرمایش و سرمایش فضا و باطبع آسایش انسان موثر باشد .
استفاده از انرژی زمین است .
برای استفاده از این نوع انرژی می تواند به راحتی حدود شش فوق حفر کرده وارد عمق زمین شد در آن نقطه خواهید دید که تغییرات حرارتی بیش از چند درجه نیست .
اگرچه این درجه حرارت حدود ( 55-50 فارنهایت ) ممکن است برای زندگی عادی سرد باشد ولی با این روش می توان حرارت خوبی را درفضای داخلی فراهم کرد .
بنابراین برای استفاده از انرژی گرمایی زمین باید زیر آن کاملا خالی ازهوا باشد ، تا فضای گرم زمین را جذب کند ،درخانه های سنتی اقلیم سرد ایران نیز به همین دلیل خانه ها درعمق زمین پی افکنده شده اند .
نور من فالستر بخشی