این واژه در زبان فارسی آگهی دیواری یا دیوارکوب، در زبان عربی "اعلان"، در زبان فرانسوی "آفیش"، و در آلمانی "پلاکارد" نام گرفته است.
پوستر صفحهای با پیامی روشن و گویاست که در آن از دو عنصر کلام و تصویر استفاده شده باشد و بیننده، با نگاهی سریع و گذرا، پیام آن را درک کند.
پوستر بهعنوان رسانهای خبری، پدیدهای آشنا و نیرومند در اطلاعرسانی است.
پیامهای پوستر، فوری و کوتاه در زمینههای صنعتی، تجاری، حکومتی، سیاسی، و مانند آن است.
آنچه پوستر را از دیگر رسانهها متمایز میسازد، نیاز مبرم به رساندن سریع پیام و سرعت در برقراری ارتباط با بیننده پوستر است.
پوستر پدیدهای است که میتواند با چهار ویژگی محتوا، ارزشهای برجسته هنری، کیفیتهای تبلیغاتی، و درک عامه، تجربهای را به بیننده ارائه دهد و بیانکننده مسائل اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، هنری، و تغییرات زمان باشد؛ زیرا ارتباطات بصری یکی از بهترین شیوهها برای ارائه نظر و برانگیختن تفکر انسان است .
پوسترسازی رشتهای از هنر گرافیک است که باید سرچشمه آن را در نقوش برجسته مصری، بابلی، رومی، و در هزارههای پیش از میلاد و آگهیهای نوشتهشده بر قطعات چوب و پوست یافت.
در قرون وسطی نیز اعلانهایی را که مربوط به عموم مردم بوده بر روی صفحههای بزرگ نوشته و در میدانهای عمومی شهرها قرار میدادند.
تاریخچه:
در سیر تحول پوستر میتوان به سه دوره مشخص اشاره کرد:
1) دوره بهرهبرداری تبلیغات تجاری، از آغاز تهیه پوستر تا اوایل قرن بیستم؛
2) دوره بهرهبرداری در تبلیغات سیاسی، از آغاز جنگ جهانی اول تاکنون؛
3) دوره بهرهبرداری در تبلیغات فرهنگی، جهانگردی، و نظایر آن.
پوسترهای تجاری در کشورهای اروپایی بهمنظور تبلیغ وسایل تفریحی مانند نمایش اپرا و فرآوردههای تجملی برای بانکها و مؤسسات تجاری و صنعتی، و در امریکا بهمنظور جلب توجه مردم به مراکز تفریحی در تصویرهای بزرگ و رنگین بر تختههای چوبی طراحی و ارائه میگردید.
در فرانسه ژول شره که در کار چاپ بود با سفرهایی که به امریکا داشت، علاوه بر تجربههایش در زمینه چاپ، تجربه پوسترهای چوبی را با خود به فرانسه آورد.
وی در سال 1869 برای نخستین بار پوستری با شمارگان هزارودویست برگ انتشار داد که میتوان آن را سرآغاز پیدایش سبک نوین پوسترسازی دانست.
پس از آن، پوستر چنان اهمیت یافت که نخستین کتاب درباره پوستر به وسیله مندرون در سال 1884 نوشته شد و نخستین نمایشگاه پوستر در سال 1888 در پاریس برپا گردید و بهتدریج از جنبه تبلیغاتی به پدیدهای هنری تبدیل شد و نقاشان مشهوری چون پیربونارد و تولوز لوترک به این هنر پرداختند.
هنرمندانی چون کاپیلو و کِساندر، از برجستهترین هنرمندان پوستر در این قرن بهشمار میروند.
کساندر در دوران کارش "کارگردان خیابان" لقب گرفت، زیرا همانگونه که کارگردان، صحنه تئاتر را وسیله نمایاندن هنر خود قرار میدهد، او خیابان را جولانگاه کار خود کرده بود.
از اوایل قرن بیستم، دو جنبه هنری و تجاری و در هر جنبه، دو شاخه اطلاعاتی و انگیزشی هر هنر پوسترسازی غلبه یافت پیشرفت سریع چاپ نیز انجام این مهم را بسیار ساده کرد.
پوستر را بهطور کلی نقاشان و طراحانی که عنوان "گرافیست" یافتند بهوجود آوردند.
از سال 1920 به بعد، هنر عکاسی بهتدریج در حوزه پوسترسازی نفوذ کرد و در بسیاری از موارد بهجای نقشهای تصویری از عکس استفاده شد؛ و تلفیقی از عکس، نقاشی، و خط نیز در پوسترها بهکار رفت.
در دوران جنگ جهانی دوم، استفاده از پوستر در تبلیغات سیاسی رواج یافت، ولی پس از پایان جنگ، پوسترسازی تا اوایل دهه 1960 از رونق افتاد و سپس مسیر عادی خود را در پیش گرفت.
امروزه، پوسترسازی به موقعیت ممتازی رسیده است.
دلایل کسب این موقعیت ویژه عبارتند از:
1) نوسازی پس از جنگ و بهوجود آمدن جامعه مصرفکننده و رواج پوسترهای تجاری؛
2) ایجاد گرایشهای گوناگون سیاسی و انتشار پوسترهای سیاسی؛
3) رواج پوسترهای تبلیغاتی درباره پیشرفتهای فرهنگی و جهانگردی و نیاز به شناساندن جاذبههای گوناگون، مانند مناظر طبیعی، آثار باستانی، دیدنیها، و جلب توجه همگان به آثار و رویدادهای فرهنگی، نمایشگاهها، کنسرتها، سینما، تلویزیون، و جز آن؛
پوستر نقش اخیر را به بهترین وجه برعهده دارد، بهطوریکه هم اکنون در سراسر جهان هر روز هزاران پوستر طراحی و عرضه میگردد.
پوستر در ایران:
در تاریخچه پوستر ایرانی نخست به نوعی تصویرسازی تزیینی برمیخوریم که فضاسازی و موضوع مذهبی داشته و هنوز هم گاهی نمونههایی از آن دیده میشود.
حدود صدوپنجاه سال قبل، هنرمندان ایرانی برای تبلیغات دینی بنا به تقاضای افراد یا نیاز جامعه، پوستر را با توسّل به فنون ساده (گاه بهصورت نوشتاری و گاه تصویری) همراه با آرایشها و نقوش زیبا و خطیخوش تهیه میکردند این زمان را میتوان بهعنوان تاریخ پیدایش هنر "اعلان" در ایران بهحساب آورد.
در بیشتر این اعلانها خوشنویسی عنصر اصلی است و اگر تصویری هم وجود داشت، دارای رنگهای سیاه و سفید، تکرنگ، و گاه آمیزهای از رنگهای مختلف طبیعی بود که شفافیت و درخشش چندانی نداشت، که البته ممکن است بهسبب کیفیت رنگها یا کهنگی کار و یا بهجهت نوع چاپ بوده با هنرمند ایرانی با آگاهی کامل از معنای تبلیغات، اثر خود را میآفرید و مالک اثر معمولاً آن را در قابی زیبا در بهترین نقطه خانه یا محل کسب نصب میکرد.
در تاریخچه پوستر ایرانی نخست به نوعی تصویرسازی تزیینی برمیخوریم که فضاسازی و موضوع مذهبی داشته و هنوز هم گاهی نمونههایی از آن دیده میشود.
حدود صدوپنجاه سال قبل، هنرمندان ایرانی برای تبلیغات دینی بنا به تقاضای افراد یا نیاز جامعه، پوستر را با توسّل به فنون ساده (گاه بهصورت نوشتاری و گاه تصویری) همراه با آرایشها و نقوش زیبا و خطیخوش تهیه میکردند این زمان را میتوان بهعنوان تاریخ پیدایش هنر "اعلان" در ایران بهحساب آورد.
در بیشتر این اعلانها خوشنویسی عنصر اصلی است و اگر تصویری هم وجود داشت، دارای رنگهای سیاه و سفید، تکرنگ، و گاه آمیزهای از رنگهای مختلف طبیعی بود که شفافیت و درخشش چندانی نداشت، که البته ممکن است بهسبب کیفیت رنگها یا کهنگی کار و یا بهجهت نوع چاپ بوده با هنرمند ایرانی با آگاهی کامل از معنای تبلیغات، اثر خود را میآفرید و مالک اثر معمولاً آن را در قابی زیبا در بهترین نقطه خانه یا محل کسب نصب میکرد.
در متن این اعلانها از خطوط نسخ، نستعلیق، شکسته، و مانند آن استفاده میشد و در حواشی، بهصورت کتیبه، خطوط ثلث و نقاشی قرار میگرفت که از لحاظ تصویری به سه دسته تقسیم میشد: 1) اعلانهایی که در آنها نوشته در درجه اول اهمیت قرار داشت و نقش و تزیین، مکمل آن بود؛ 2) اعلانهایی که در آنها تزیین از اهمیت بیشتری برخوردار بوده و خطوط و نوشتهها در میان نقشها قرار میگرفت؛ 3) اعلانهایی که در آنها صرفاً از خوشنویسی استفاده میشد.
اعلانهای آن زمان بنابر نیاز جامعه و سفارش مردم تهیه میگردید و، بهسبب ضعف صنعت چاپ در کشور، نمونههای اندکی از آنها در دست است.
همراه با صنعت چاپ سنگی، کادر، حاشیه، فرمها، و طرحهای مختلفی از گلبوتههای تزیینی که هنوز هم با عنوان اِسلیمی مورد استفاده قرار میگیرد، وجود داشت.
در اعلانهای دیواری این دوره، همان ویژگی کتابهای خطی، یعنی حفظ تقارن که معمولاً معقول و چشمنواز بود، حاکم است، ولی ویژگیهای هنری خاصِ اعلان دیواری را ندارد و تفاوتی میان آگهی روزنامه و آگهی دیواری دیده نمیشود و اصولاً فاقد ارزشهای خلاق و ابداعات پوستر است.
شد ویژگی استفاده از تکرنگ یا رنگهای اصلی و تند، مانند: آبی، قرمز، و زرد در اعلانهای تئاتر و بعدها سینما و کالاهای تجاری یا مطالب سیاسی در چاپ سنگی به چشم میخورد که متناسب با امکانات موجود آن زمان صورت میگرفت.
با توسعه صنعت چاپ و پیشرفتهای هنر گرافیک، اعلانها بهشکل امروزی در ایران رواج یافت که فضای حاکم بر آن تقلید از اصول و قواعد پوسترسازی بهسبک غربی است.
منشأ پیدایش این اعلانها همان اطلاعیههای نظام وظیفه است که عاری از هرگونه خلاقیت و عناصر بصریِ گیرا بود و با حروف یکنواخت چاپ میشد .
در حدود سال 1307 ش.
شاید نخستین پوسترهای فیلم توسط برادران موشخ و ناپلئون سارواری، که از ارمنستان به ایران مهاجرت کرده بودند، طراحی و ساخته شد و سپس فردریک تالبرگ، مهاجر سوئدی، به کار تهیه و طراحی پوستر اقدام کرد پس از شهریور 1320 ابتدا "تئاتر آذربایجان" در تبریز و سپس تئاترهای تهران و سرانجام مؤسسات تبلیغاتی و سیاسی از پوستر بهعنوان عاملی مؤثر در آگاهیرسانی استفاده کردند.
از این زمان، پوستر بهصورت رسانهای ارتباطی بهتدریج در جامعه ایران مطرح گردید.
در سال 1337، با تأسیس دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران، در درس "هنرهای تزیینی" طراحی پوستر بهعنوان یکی از سرفصلهای درسی برای دانشجویان تدریس شد در دهه 1320 تلفیقی از شیوههای قدیم و جدید پوسترسازی در ایران آغاز گردید و اندیشهها و تجربههای تازهای در بازار کار پوسترسازی مطرح شد و سه نوع گرایش بهوجود آمد: 1.
پوسترهای سینمایی و تکاعلانهای بزرگ با رنگ و روغن روی بوم بر سردر سینماها، که مشهورترین پوسترساز سینمایی هایک اجاقیان بود؛ 2.
پوسترهای سیاسی که تحت تأثیر پوسترهای سیاسی زمان جنگ جهانی دوم قرار داشت و بیشتر آنها کار محسن دولّو بود؛ 3.
پوسترهای تجاری که عامهپسند و در جهت سلیقه سفارشدهندگان و دارای دیدی کم و بیش اروپایی و متأثر از آگهیهای تجاری روزنامهها بود.
مشهورترین طراح پوستر، محمد بهرامی بود که با شیوه خاص در تصویرگری، تأثیر عمدهای بر طراحان داشت.
موج جدید پوسترسازی با کارهای هوشنگ کاظمی، صادق بریرانی، و مرتضی ممیز آغاز گردید و علیرغم تأثیر سبکهای مختلف گرافیک خارجی، توجه و گرایش روزافزونی به سنتهای فرهنگی و هنری ایران در کار طراحان پدید آمد.
طراحی پوستر دورنمایی از نظامهای ارتباط غیرکلامی را میسر میسازد.
بنابر نظریه زبانشناسان، روشهای ارتباط غیرکلامی پوسترها به سه گروه تقسیم میشود: 1.
ارتباط تصویری بدون کمک گرفتن از نوشتهها که پیام را بهتنهایی انتقال میدهد.
این پوسترها شامل تصاویر پایدار و ثابت قابل تجزیه هستند، مانند نقاشی و علائم راهنمایی و رانندگی؛ 2.
ارتباط کلامی که صرفاً از نوشتار تهیه شدهاند.
در اینگونه پوسترها، برای اعلام مطلب یا پیامی ممکن است چند کلمه درشت بهعنوان پیام اصلی و کلمات کوچکتر برای توضیحات فرعی بهکار رود.
پوسترهای علمی در همایشها و اطلاعیههای مذهبی و دولتی جزو این گروه هستند .
3.
پوسترهایی که در آنها از خط و تصویر بهطور هماهنگ و تلفیقی استفاده شده است.
ارائه پوستر در مکانهای مناسب، اثر اعلان را در ذهن بیننده بیشتر میکند؛ بنابراین، در جریان فعالیت روزانه، اتوبوسها، دیوارها، راهها، ایستگاههای قطار، و پایانههای هوایی و زمینی مکانهایی مناسب برای جلب توجه رهگذران است.
داشتن محل دائمی برای نصب پوستر نیز سبب مؤثر بودن پیام آن میگردد.
اندازه (قطع) پوستر همان اندازههای استاندارد کاغذهای موجود در بازار است: اندازه 60×90 س.
م.= سه و نیم برگی اندازه 70×90 س.
م.= چهار برگی اندازه 70×100 س.
م.= چهار و نیم برگی برای اعلانهای سینمایی اندازههای فوق به نام "لیست"، مشهور است و اندازههای سهلیستی (100× 120 س.م.)، دوازده، پانزده، هجده، بیستوچهار، و بالاخره سیوشش لیستی رواج دارد.
در سالهای اخیر، نمونههای پایهدار و ایستاده در شکلهای مسطح، استوانهای، و چندوجهی و همچنین نمونههای کِرکِرهای با ظرفیت سه نوع آگهی در یک جایگاه (که با استفاده از موتور میچرخد)، برای نصب پوستر بهوجود آمده است.
پوسترهای امروزی را میتوان برحسب موضوع به صورت زیر تقسیمبندی کرد: 1.
پوسترهای فرهنگی، که برای معرفی نمایشگاههای هنری و فرهنگی، موزهها، تجلیلها، یادبودها، مطالب مذهبی، ورزشی، فروش فیلم، تئاتر، آثار هنری، و جلب مردم به کلاسهای آموزشی، طراحی میگردد و میتواند مانند همچون تابلوی نقاشی بدون قیدهای معمول طراحی شود و طراح امکان بیشتری برای ارائه هنر خود دارد و با ذهن بیننده رابطه بهتری برقرار میکند؛ 2.
پوسترهای تجاری، که با استفاده از دانش روانشناسی و سلیقهها و ذوق عموم تهیه میشود و پیام را بهسرعت به ذهن بیننده منتقل میکند؛ 3.
پوسترهای اجتماعی، که برای هشدار دادن و راهنمایی اخلاق و رفتار عمومی مانند رعایت قوانین و مقررات مختلف، حفظ محیط و بهداشت، همبستگیهای گوناگون، و جز آن طراحی میشود.
ویژگی عمده آن، جلب اعتماد عمومی برای پذیرش نظرها، هشدارها، و پیامهاست.
بنابراین، طراح باید در زمینههای روانشناسی جامعه، موضعگیریهای دقیق برای ایجاد ارتباط مؤثر بر عواطف مردم داشته باشد.
در این نوع اعلانها نوشته اهمیتی ویژه دارد؛ 4.
پوسترهای ایمنی و هشداردهنده اجتماعی و غیرانتفاعی، که بیشتر به نفع مصرفکنندگان است تا سفارشدهندگان، و از طرف مراکز آموزشی، سازمانها، شرکتهای دولتی، یا ارگانهایی که خود را موظف به حفاظت از منافع جامعه میدانند، درخواست میشود.
ویژگی خاص این اعلانهای خبری و هشداردهنده، اقدام به انجام هر عملی است که قصور در انجام صحیح آن منجر به بروز حادثهای ناخوشآیند میشود؛ 5.
پوسترهای توریستی، که پیوستگی هنر و اقتصاد است.
خصوصیت اصلی این اعلانها تعیین تصمیمگیری برای بیننده است.
معرفی و شناساندن موضوع پوستر در واقع شناسنامه تصویری کشورها بوده و اثری تبلیغاتی و هنری داشته و حافظ سنتها و هنر ملی است؛ 6.
پوسترهای علمی، که وسیله ارتباط شخصی با افراد