دانلود مقاله بازی درمانی

بازی باتولد کودک آغاز می گردد و بلافاصله پس از تولد  فعالیتهای انطباقی جهت سازگاری با محیط جدید تر ظاهر می شوند .

باید توجه داشت که بازی ,  طبیعی ترین شکل تمایل کودک برای تماس و برخورد با دنیای اطرافش است .

اندیشمندان و علمای تربیتی از صدر اسلام تاکنون برضرورت بازی تاکید نموده و باور داشته اند که کودکان حتی باید شغل دلخواه آینده خود را به صورت بازی تمرین کنند و بیابند .

درتعلیم و تربیت امروزی , بازی به عنوان یکی از موثرترین وسایل تربیتی شناخته شده است زیرا بازی هم وسیله ای است در خدمت تربیت و کمکی درراه تعلیم و تربیت کودکان و هم از طریق ( بازی درمانی ) می توان به درمان برخی از بیماریهای روانی و مشکلات رفتاری کودکان پرداخت .

قابل ذکر است که بازی , هم به عنوان روش یادگیری و یا تقویت یادگیری و پیشرفت اجتماعی کودک و هم به عنوان وسیله ای برای بیان عواطف و احساسها دارای قابلیت تربیتی و سازندگی قابل توجهی است و به کودک فرصت رشد و بالندگی و خویشتن سازی را می دهد به شرط آنکه مربیان و والدین , کودکان رادرانتخاب بازی , آزاد بگذارند تاکودکان آنچه راکه نیاز دارند درقالب بازیها و فعالیت ها به دست آورند [1][1]

تعریف بازی :

" هرگونه فعالیت جسمی و ذهنی که بصورت اختیاری و خودخواسته توسط کودکان انجام می گیرد بازی نامیده می شود "[2][2]

به هنگام بازی کودکان نیروی فکری و بدنی خودرا بکار می گیرند و بازی را بخشی از زندگی عادی خویش به حساب می آورند ,  و ازآن لذت می برند .

بازی کودکان فقط تفریح نیست , بلکه باید آن را جدی ترین کار کودکان قلمداد کرد زیرا فعالیتی قابل ارزشیابی است .

بازی تلاش و فعالیت لذت بخش و خوشایند و مفرحی است که برای رشد همه جانبه کودک ضروری است .

کودکان خردسال نمی توانند افکار و عقاید خود را به راحتی باکلام بیان کنند بنابراین معمولا " ازطریق بازی خود را ابراز می کنند .[3][3] 

اهمیت بازی :

بازی یک روش طبیعی یادگیری است .

کودک ازراه بازی تجربه و آزمایش می کند .

نتیجه می گیرد و می آموزد بازی قدرت ابداع و ابتکار و تمرکز رادر کودک می پروراند و اورا درکشف رابطه میان اشیاء و آنچه پیرامون اوست یاری می دهد .

کودک در بازیهای انفرادی و یک نفره ( زیر 3 سالگی ) با اشیاء , رنگ ها و صداها آشنا می شود و در بازی با وسیله های ماشینی باطرز کارو نیرویی که سبب حرکت آنها می شود آشنا می شود .

دربازی جورچین ( پازل ) به رابطه جزئی و کلی پی می برد و درآب بازی اجسام شناور و غیرشناور را کشف می کند .

دربازیهای گروهی , مقررات و معیارهای اجتماعی مانند حس همکاری , رعایت نوبت و ....

را می آموزد .

کودک ازطریق بازی احساسات خود را بیان می کند , استعدادهایش شکوفا می گردد و ترس هایش ظاهر می شود .[4][4]

بازی سبب رشد شخصیت کودک می شود .

ازطریق بازی می توان به نکات مثبت و منفی شخصیت کودکان پی برد و همچنین مشکلاتشان راشناخت و سپس درجهت درمان و اصلاح مشکلات رفتاری آنها اقدام کرد .

انواع اسباب بازی :

بازی وسیله ای برای آشنا شدن با خصوصیات کودک است که باید با سن او هماهنگی داشته باشد و جنبه بدآموزی نداشته باشد .

نوع اسباب بازی بررشدکودک تاثیر بسزایی دارد .

انواع اسباب بازی به دو گروه تقسیم می شوند :

1-  اسباب بازی های سازمان یافته : که معمولا" برای کارمشخصی طراحی می شوند .

2-  اسباب بازیهای سازمان نیافته : که معمولا" خلاقیت کودک را تقویت می کنند .[5][5]

انواع بازی :

شناخت انواع بازی نشانگر مراحل مختلف رشد کودک بوده و همچنین برای پیشرفت او درمراحل مختلف از اهمیت ویژه ای برخوردار است .

انواع بازی از نظر مری شریدان [6][6]

1-  بازی فعال : بازی فعال برای رشد فیزیکی بدن بسیار مهم و ضروری است .

دراین بازیها کودک به تمرین مهارت هایی مانند نشستن , خزیدن و ....

می پردازد.

بازی فعال و پرجنب و جوش سبب بدست آوردن قدرت و چالاکی و ایجاد هماهنگی در حرکات میشود.

2-  بازیهای مهارتی و اکتشافی : این نوع بازی برای رشد محسوس کودک درزمینه خوب حرکت کردن – هماهنگی میان حرکات دست و چشم و مانند آن ضروری است .

این بازی کودک را وادار می کند تا در پیرامون خود جستجو کرده و از طریق حواس خود ( بینائی – شنوائی و...) ویژگی های محیط خود را کشف کند.

کشف و دست کاری در بازی به درک کودک و زمینه ثبات اهداف و معنی ضمنی زمان و فضا کمک می کند .

3-  بازی تقلیدی : بازی تقلیدی نشان می دهد که کودک کارهای گوناگون را مشاهده می کند و تکراری شدن آنها را تشخیص می دهد و نتیجه گیری می کند که این اعمال از اهمیت بسیاری برخورداراست .

4-  بازی سازنده : بازی سازنده به معنای ساختن اشیایی همچون برج های ساختگی مانند ساختمان سازی است .

5-  بازی نقش : کودکان ضمن یادگیری و تقلید به ابداع موقعیت های خیالی برای خود می پردازند .

کودک خود را در نقش پدر و یا مادر و یا.....

قرار می دهد .

6-   بازیهای با قاعده : این بازیها سبب ایجاد درک نسبت به تقسیم کردن و سهیم شدن رعایت نوبت , بی طرفی و رفتارمنصفانه و ثبت صحیح نتایج می شود و معمولا" درحدود 4 سالگی است .

7-  بازی و تاثیر متقابل اجتماعی آن : کودک از راه بازی با دیگران روش همکاری وتعاون , دادن و ستادن و احترام به زندگی و شخصیت دیگران را می آموزد و می آموزد چگونه بادیگران ارتباط برقرار کند و مشکلات مربوط به روابط اجتماعی را حل کند [7][7] .

ارزش درمانی :

کودک درزندگی روزانه نیازمند است که خود را ازنگرانیهایی که فشارمحیط دراو ایجاد می کند رها سازد .

بازی بهترین وسیله ای است که او را در رسیدن به این هدف از راه تغییر عواطف کمک می کند .

کودک می تواند احتیاجات و امیال سرکوفته خود را از راه بازیهای گوناگون ارضا کند .

همچنین بازی اوراقادر می سازد که نقشه هایی رابرای حل مسایل خود طرح کند که درتامین بهداشت روانی تاثیر بسزایی دارد [8][8]

همچنین بازی اوراقادر می سازد که نقشه هایی رابرای حل مسایل خود طرح کند که درتامین بهداشت روانی تاثیر بسزایی دارد [8] ارزش ها و فواید بازی : 1- ارزش بدنی : کودک برای اینکه عضلات خود را رشد و پرورش دهد وتمام قسمتهای بدنش ورزیده شوند باید بازی کند .

همچنین کودک به وسیله بازی انرژیهای اضافی خود را صرف می کند درغیر اینصورت احتمالا" موجب هیجان عصبانیت و تندخوئی می گردد .

2- ارزش ذهنی : بازی سبب می شود که کودک نیروهای ذهنی خود را بکار اندازد .

بازی کودک را درشناخت وکنترل محیط یاری می کند او را قادر می سازد که توانائیهایش را بیازماید همچنین ضمن بازی یاد می گیرد که میان واقعیت و خیال فرق بگذارد .

3- ارزش اجتماعی و عاطفی : اویاد می گیرد چگونه دیگران را در هنگام بازی دروسایل و فعالیت خود سهیم کند .

روح فرمانبرداری از مقررات وضع شده در بازیها اورا به فرمانبرداری از مقررات اجتماعی عادت می دهد .

قدرت سازماندهی مدیریت و سلسله مراتب را به او می آموزد .

کودک به وسیله بازی به بیان احساسات و عواطفش می پردازد زیرا بازی هم بعنوان روش یادگیری و هم بعنوان وسیله بیان دارای قدرت تربیتی و سازندگی است و در رشد عاطفی و اجتماعی تاثیر بسزایی دارد .

4- ارزش اخلاقی : بازی یکی از عوامل بسیارمهم برای تربیت اخلاقی است و یک نوع فعالیت فطری و بهترین وسیله و تمرین برای ورود به زندگی اجتماعی است .

روش های بازی درمانی :  روش مستقیم : مسئولیت تاحدود زیادی به عهده مشاور است که هدایت و اداره جلسه را به عهده دارد .

 روش غیرمستقیم : مسئولیت اداره جلسه تاحدزیادی به خود کودک محول می شود  روش انتخابی : پس ازآنکه کودک بازی با وسایل را شروع کرد مشاور به دقت اعمال و گفتار کودک را تحت نظر می گیرد و در برخی موارد به بازی کودک جهت می دهد .[9] اصول بازی درمانی : 1- رابطه ای حسنه میان کودک و مشاور برقرار شود وکودک مورد پذیرش اوقرار گیرد .

2- به کودک آزادی عمل داده شود تادر صورت تمایل دربازی شرکت کند 3- فضا و مکان بازی مناسب و آرام باشد.

4- کودک تشویق به تلاش و فعالیت شود وبه خاطر اشتباهاتش مورد سرزنش قرار نگیرد .

5- قوانین بازی ساده و قابل درک باشد و محدودیت ها به حداقل کاهش یابند.

6- به گفتار و احساسات کودک کاملا" توجه شود.

7- مدت و زمان بازی متناسب با سن کودک باشد.

ویژگیهای بازی درمانگران : برای اینکه درمانگر دربازی درمانی موفق باشد باید ازسه ویژگی زیر برخوردار باشد .

1- قابل اعتماد بودن 2- پذیرش 3- احترام به کودک در بازی درمانی باید شرایطی فراهم شود که کودک به درمانگرخود اعتماد کند .

رابطه ای که درحین بازی میان کودک و درمانگر به وجود می آید سبب اعتماد یا عدم اعتماد کودک نسبت به درمانگر می شود .

ضمن بازی می توان ازگفتارهای کودک به وجود این حس پی برد .

پذیرش عبارتست از پذیرش اعمال و احساسات و ویژگیهای شخصیتی و ادراکی کودک از سوی درمانگر .

دربازی درمانی کودک باید احساس کند که به عنوان فردی قابل احترام افکارش موردتوجه درمانگری مهربان قراردارد .

درمانگری که اورا آن گونه که هست بدون قید و شرط دوست دارد .

درروند بازی هرسه تکنیک کاملا" با یکدیگر درارتباط هستند و پیوند دارند .

اعتماد به عنوان موثرترین تکنیک سبب می شود که کودک به استعدادها و توانایی های خود پی برد .[10] مراحل مختلف بازیهای کودک [11] 1- بازیهای انفرادی : کودک در سنین پایین بیشتر وقت خود را به تنهایی بازی کرده و به کودکان دیگری که اطرافش باشند توجهی ندارد .

حواس وی متوجه اشیاء و چگونگی آنهاست که معمولا" تا 3 سالگی است .

2- بازیهای اجتماعی و گروهی : در حدود 3 سالگی اغلب کودکان تمایل پیدا می کنند در گروههای کوچک 3 یا 4 نفری بازی کنند .

اهمیت این بازیها است که کودک باید آنها را بصورت گروهی انجام دهد .

خصوصیات بازی گروهی : 1- بازی در گروه امکان تلاش و فعالیت بیشتر رافراهم می آورد و سبب می شود کودک مهارت های همکاری و مشارکت بادیگران را بیاموزد .

2- کودک درگروه ویژگی های مثبت و منفی رفتار خود را می شناسد و باکمک مشاور اصلاح کند .

3- بازی در گروه نگرانی کودک را کاهش می دهد زیرا سبب می شود اودریابدکه کودکان دیگر نیز مشکلاتی مشابه او را دارند .

4- دربازی گروهی کودک رعایت قوانین و همچنین داد و ستد اجتماعی را یاد می گیرد .

5- در گروه کودک رفتار واقعی خود را نشان می دهد به طوری که گاهی برای گرفتن اسباب بازی حمله می کند و گاهی با دیگران دوست می شود .

بطور کلی برای کودکانی که مشکلات و ناسازگاریهای اجتماعی دارند شرکت دربازی درمانی گروهی مناسب است و برای کودکانی که مشکل عاطفی دارند بازی درمانی انفرادی مناسب تر است .

نکته مهم دربازی درمانی این است که درمان به خودی خود انجام نمی گیرد بلکه درمانگر با پیگیری و با حساسیتی مناسب احساسات کودک را درک کرده و درارتباطی همراه با اعتماد پذیرش و احترام روند درمان را هدایت می کند .[12] عوامل موثر دربازی : 1- جنسیت : بازی پسرهابادخترها متفاوت است .پسرها بیشتر ازبازی هایی لذت می برند که نیاز به فعالیت بدنی دارد و دخترها اغلب بازیهای ساکت و آرام راترجیح می دهند .

تاقبل از 8 سالگی کودکان به جنسیت هم بازی خود اهمیت نمی دهند امادرسنین 8 تا 10 سالگی اختلاف بازی میان دو جنس مشخص است و کودکان معمولا" ترجیح می دهند که باهمجنس خود بازی کنند به عقیده روان شناسان بازی برای پسران بیشتروسیله ای برای ابراز وجود خود دربرابر دیگران است و برای دختران وسیله ای برای ارتباط برقرار کردن با دیگران است .

2- سن : کودک درهرسن به یک نوع بازی خاص علاقه نشان می دهد مثلا" ازتولدتا 3 سالگی بازی انفرادی را دوست دارد و هدف آن شناسایی اندام ها و اشیاء و چگونگی کاربرد آنهاست .[13] 3- هوش : افرادازنظر هوشی به سه گروه الف) تیزهوش ب) متوسط ج ) عقب مانده تقسیم می شوند .

کودکان تیزهوش تلاش می کنند ازاسباب بازیهایی استفاده کنند که