دانلود مقاله تاثیر رسانه‏ ها در تغییر تفکرات جوامع بشری

رسانه‌ها به عنوان یکی از نهاد‌های اجتماعی کارکرد انتقال میراث فرهنگی و اجتماعی و ارزش‌های جوامع را برعهده دارند.

در عصر کنونی با توجه به نقش بارز آنها در جامعه و اطلاع رسانی پیرامون موضوعات اجتماعی،سیاسی، فرهنگی و...

سعی می‌کنند الگوهای نوینی را به جوامع وارد کنند تا جایگزین فرهنگ‌ها و ارزش‌ها و الگوهای سنتی شوند.

در این رهگذر رسانه‌ها به عنوان عاملان تغییر و تحول در ارزش‌ها و هنجارها مطرح هستند، به‌طوری‌که سنت‌ها را به مبارزه می‌طلبند و به صورت یک عامل مؤثر در دگرگونی نگرش‌ها و رفتارهای نسل جدید عمل می‌کنند.

همین امر می تواند منجر به شکاف نسلی و عدم انتقال تجربیات نسل گذشته به نسل فعلی شود.

نسل فعلی، هر آنچه را که از رسانه می‌خواند، می‌شنود و می بیند، ملاک نگرش، عمل و رفتار خود قرار می‌دهد.

در دوران کنونی نقش نهادهای اجتماعی همانند خانواده، مدرسه و همسالان در اجتماعی کردن نسل‌ها تضعیف و در مقابل روز به روز بر اهمیت و نقش رسانه‌ها افزوده می‌شود.

این مقاله با توجه به داده‌های نظری و نظر صاحب نظران به تبیین موضوع شکاف نسلی از طریق رسانه‌ها و نقش این دستگاه‌ها در انتقال ارزش‌ها و معیارهای نو به جوامع می‌‌پردازد.

مقدمه

رسانه‌ها در دوران کنونی بخشی جدایی ناپذیر از زندگی مردم شده‌اند.

مردم در طول شبانه روز از محتواهای اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و آموزشی و سرگرمی رسانه‌ها استفاده می‌کنند.

نسل کنونی جامعه از ابتدای حیاتش با رسانه‌ها بزرگ می‌شود و در دنیای اطلاعاتی و ارتباطی امروز، این نسل، بخش عظیم فرهنگ، ارزش‌ها و هنجارهای جامعه خود و دیگر جوامع را از رسانه‌ها دریافت می‌کند.

به عبارتی در دوران معاصر که به عصر اطلاعات و جامعه اطلاعاتی و ارتباطی معروف است، بخش عظیمی از جامعه پذیری نسل‌ها از طریق رسانه‌ها انجام می شود و نفوذ و تأثیر رسانه تا جایی است که برخی از نظریه پردازان ارتباطی بر این باورند که رسانه‌ها اولویت ذهنی و حتی رفتاری ما را تعیین می‌کنند و اگر چگونه فکر کردن را به ما یاد ندهند، اینکه به چه چیزی فکر کنیم را به ما می‌آموزند.

بر همین اساس با توجه به نقش تأثیرگذار رسانه بر تمامی اعضای جامعه و به ویژه نسل‌های کنونی، هدف اصلی این مقاله بررسی و تبیین نقش رسانه‌ها به عنوان یکی از دستگاه‌های فراگیر و گسترده و در دسترس همگان در انتقال محتوای فرهنگی و انتقال ارزش‌ها و هنجارهای نسلی و تأثیر آنها در شکل‌گیری و یا عدم شکل‌گیری پدیده‌ی گسست نسلی است.

مبانی نظری و چهارچوب مفهومی

تعریف مفاهیم رسانه‌ها، ارزش‌ها، هنجارها و شکاف نسلی

روش تحقیق:

تحقیقات در زمینه تاثیر رسانه در جوامع بشری که ازطریق تحقیق در جوامع امروزی و جستجو از کتابها می باشد ورسانه ها را در چارچوب فرهنگی بررسی می کند .

پیشگفتار :

امروزه در زمینه رسانه ها در جوامع و آثار آن در سراسر کشور مشهود است که باید در این زمینه ها به بررسی نقش موثر در رسانه ها توجه بیشتری داشته باشیم و با فرهنگ سازی بتوانیم آن را به بهترین نحو ه اجرا نماییم

یکی از موارد و محورهای اصلی مطالعات جامعه شناسان وسایل ارتباط جمعی (رسانه‏های گروهی) بررسی آثار و کارکرد این وسایل در دو سطح خرد و کلان می‏باشد.

در مورد تاثیر رسانه‏های گروهی بر زندگی فردی و اجتماعی انسان‏ها به طور عمده سه نظریه‏ی جامعه شناختی وجود دارد که عبارتند از:

1.

برخی بر این باورند که میزان تاثیر گذاری رسانه بر زندگی انسان نامحدود است.

2.

گروهی دیگر کارکرد رسانه‏های گروهی را بی تاثیر می‏دانند.

3.

عده‏ای معتقدند که تاثیر رسانه‏های گروهی مشروط است و میزان تاثیر گذاری آن را در محدوده‏ی شرایط محیطی ارزیابی می‏کنند.

البته دیدگاهی افراطی در برخورد با رسانه‏های گروهی مطرح بوده است که از زمینه‏ی خاص فکری و تجربه‏های اجتماعی ویژه منبعث می‏شود.

برخی بر این باورند که وسایل ارتباط جمعی دارای چنان قدرتی هستند که می‏توانند نسلی تازه را برای اولین بار در تاریخ انسان پدید آورند.

نسلی که با نسل‏های پیشین بسیار متفاوت است.

«لازار سفلد» در تبیین این دیدگاه می‏نویسد: «بسیاری تحت تاثیر همه جایی بودن وسایل ارتباط جمعی (1) و قدرت بالقوه‏ی آنان به سختی هراسان شده‏اند.

در سمپوزیومی، یکی از شرکت کنندگان نوشت: قدرت رادیو را می‏توان با قدرت بمب اتم مقایسه کرد» .

(2) 

در سمپوزیومی، یکی از شرکت کنندگان نوشت: قدرت رادیو را می‏توان با قدرت بمب اتم مقایسه کرد» .

(2) برخی دیگر بر این عقیده‏اند که وسایل ارتباط جمعی تاثیر چندانی بر مخاطبین خود ندارد.

به نظر این دسته از اندیشمندان «دوران سبع‏» وسایل ارتباطی و با آن دوران رواج عقاید تند و اسناد اثرات جادویی و خارق العاده به وسایل ارتباط جمعی پایان یافته است.

(3) برآیند نهایی و دوری از افراط گرایی این است که وسایل ارتباط جمعی و ابزار اجتماعی - فرهنگی به معنای عالی آن است و از این جهت اثرات چشمگیری بر جای می‏گذارند، اما این آثار نه آن چنان است که هیچ محدویتی نشناسد، یا آن که چنان ناچیز است که هیچ اعتنایی را شایسته نباشد، باید دید حدود تاثیر این وسایل چیست و در چه شرایطی این تاثیرات محدودیت می‏یابند یا قویت‏شدنی هستند.؟

با تمام این اقوال، آن چه بدیهی به نظر می‏رسد، آن است که به دور از آثار مثبت و منفی آن باید اذعان داشت که پیدایش دگرگونی‏های اجتماعی و تغییر ارزش‏های اجتماعی از مواردی است که در نتیجه‏ی کارکرد رسانه‏ها صورت تحقق به خود می‏گیرند.

از سوی دیگر این وسایل در فرایند تهاجم فرهنگی و مقابله با آن، جنگ روانی، استعمار ملت‏ها در امر باز سازی و دستیابی به توسعه یافتگی، تحقق هدف‏های آموزشی به سرگرمی و غیره کاربرد مؤثری دارند.

امروزه در عصر انفجار اطلاعات دیگر این حقیقت‏به خوبی اثبات شده است که از نظر کارکردهای آموزشی، رسانه‏ها سهم و نقش قابل ملاحظه‏ای در انتقال میراث فرهنگی و فکری بشری در میان ملل و انسان‏ها دارا هستند.

در واقع با ظهور وسایل ارتباط جمعی پیشرفته، فرایند آموزش از انحصار مدرسه و آموزش‏گاه‏ها خارج شده و جهان پهناور به عرصه‏ی آموزش تبدیل گردیده است.

در این فرایند وسایل ارتباط جمعی، محدودیت‏هایی از قبیل مکان و زمان، محدودیت‏سنی، محدودیت‏های اقلیمی و...

از میان برداشته شده و در زمینه‏ی سیاست و حکومت، همان گونه که رسانه‏ها بر تصمیمات سیاست مداران و هیات حاکمه اثر می‏گذارند، به منزله‏ی ابزاری در دست‏حکومت‏ها دارای کاربرد و کار آمدی محوری هستند.

با مراعات و لحاظ کردن جنبه‏های مثبت و منفی کارکرد رسانه‏های گروهی، این پدیده می‏تواند از یک سو سبب وحدت، همبستگی و وفاق ملی شود و از سوی دیگر حکومت‏ها می‏توانند از این پدیده در ایجاد همگونی، جهت دهی افکار عمومی و هماهنگ سازی نظریات توده‏ی مردم و جامعه نسبت‏به نظام سیاسی و کارکردهای آن استفاده کنند، به طوری که در نظام‏های استکباری، صدا و سیما و مطبوعات، ابزاری قوی و مؤثر برای بیعت گرفتن از مردم و جامعه می‏باشند.تا آن جا که از مطبوعات که مهم‏ترین و بارزترین وسایل ارتباط جمعی است‏به عنوان «رکن چهارم‏» یاد می‏شود.

بنابراین در تقسیم سه گانه می‏توان کارآمدی این پدیده‏ها را در موارد ذیل مشاهده کرد: 1.

عامل انتقال ارزش‏ها و هنجارهای فرهنگی; 2.

ساماندهی ارتباط خانواده و فرد با دنیای خارجی; 3.

تاثیر گذاری بر نهادهای سیاسی اجتماعی جامعه.

بر این اساس حیات سیاسی اجتماعی بشر امروز به شدت تحت تاثیر رسانه‏های گروهی قرار دارد.

با در نظر گرفتن این واقعیت مسلم که پیام‏های رسانه‏ها هرگز از جنبه‏های سازنده و مخرب خالی نبوده، ضروری است‏به مطالعه و بررسی پدیده‏ی ارتباطات و آثار و کارکردهای آن بیش از پیش پرداخته شود.

اهمیت این کار از آن جهت است که رسانه‏های گروهی با کارکرد خود، و با استقاده از دو عنصر اطلاعات و پیام، به صورت امواج صوتی تصویری و غیره با هم در نو دیدن مرزها بر افکار و اذهان انسان‏ها اثر نهاده و به کنش‏ها و رفتارهای فردی و اجتماعی آن‏ها جهت می‏دهند.

پیام‏هایی که در قالب امواج صوتی، تصویری و یا کتاب و یا مجله در جهان امروز انتشار می‏یابد در برخی موارد سبب ظهور و شکل‏گیری حوادث، رخدادها و رویدادهای سیاسی مهمی در واحدهای سیاسی و در عرصه‏ی کشورها و حتی جهانی می‏گردند.

به عنوان مثال تولید و نمایش یک فیلم سینمایی، یا یک مقاله و یا یک کتاب که جنبه‏ی توهین به اعتقادات و باورهای دینی یک آیین را دارد، در فاصله‏ی کوتاهی به یک پدیده‏ی سیاسی مهم تبدیل می‏گردد.

تنوع و گستردگی ارتباطات در عصر کنونی از ویژگی‏های عصر حاضر، ماشینی شدن زندگی، افزایش جمعیت، تقسیم کار و مشاغل، تخصصی شدن فعالیت‏ها، بسط و گسترش حوزه‏های مشاغل و حرف، تنوع امکانات بهره وری و...است.

در چنین دنیایی رسانه‏های گروهی و ارتباطات از نقش حیاتی در زندگی بشر برخوردار بوده و در عین حال متنوع و گسترده می‏باشند.

برخی از شناخته شده‏ترین و شاخص‏ترین انواع ارتباطات عبارتند از: ارتباطات سازمانی (اداری)، ارتباطات اقتصادی، ارتباطات مدیریتی و بالاخره ارتباطات سیاسی.

ارتباطات سازمانی در فعالیت‏های مؤسسات و سازمان‏ها بر قرار است; ارتباطات اقتصادی محدود به قلمرو فعالیت‏های اقتصادی است; ارتباطات مدیریتی در شاخه‏های صنعتی، مدیریت تجاری و مدیریت آموزشی و مدیریت‏سیاسی جریان دارد.

ارتباطات سیاسی نیز به حوزه‏ی مملکت داری، ارتباط میان حکومت، شهروندان و کشورها با یکدیگر مربوط می‏شود.

سازمان یونسکو وسایل ارتباط جمعی را به صورت ذیل طبقه بندی کرده است: 1.

وسایل ارتباط رودررو; 2.

وسایل ارتباط محلی، منطقه‏ای و گروهی; 3.

وسایل ارتباط جمعی.

بررسی جایگاه رسانه‏های عمومی در قبل و بعد از انقلاب اسلامی با نگاهی به رسانه‏های گروهی و انواع آن در دوران قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی می‏توان کارکردهای آن‏ها را در تغییرات جوامع بشری به خوبی دریافت.

- کار کرد سینما به عنوان مثال، ورود سینما به ایران از دوران حکومت پهلوی مصادف بود با پیروی و تقلید از حال و هوای فیلم‏های غربی و...

.

کسانی که متولی این حرفه بودند، نه حس مسؤولیت دینی داشتند و نه عرق ملی، بلکه بعضا نسبت‏به اسلام نیز از خود ضدیت نشان می‏دادند.

(4) عمل کرد مخرب و منفی سینما در این برهه از تاریخ ایران موجب شد تا نوعی مخالفت اجتماعی نسبت‏به این پدیده در جامعه‏ی ایران به وجود آید و خانواده‏های مذهبی و اصیل، روحانیون آگاه و بیدار به مخالفت جدی با سینما برخیزند.

آلودگی سینما به ابتذال و فحشا و اشاعه‏ی فرهنگ غربی، علمای دین را بر آن داشت تا فتوای شرعی علیه سینما صادر کنند.

شیخ فضل الله نوری آن را وسیله‏ای جهت تخدیر و عامل نوظهور غرب برای رسوخ در اعتقادات ملت ایران دانست.

(5) - بررسی کارکرد مطبوعات با نگاهی به مطبوعات قبل از انقلاب می‏توان به این نکته پی برد که یکی از عناصر (لاینفک فیلم‏های سینما) صحنه‏های مبتذل و اشاعه‏ی مسایل ضد اخلاقی بود و نویسندگان فیلم نامه از درک احساسات و نیازهای واقعی جامعه‏ی ایران عاجز بودند.

اصل در راه اندازی این پدیده در عصر پهلوی در حقیقت آن بود که کوشش می‏شد تا افکار عمومی را از مسایل اساسی مملکت منحرف ساخته و مردم را به صورت مصرف کنندگان انفعالی ارزش‏ها و عادات غربی در آورند.

خوشبختانه با پیروزی انقلاب اسلامی و با تغییر معیارهای ارزش حاکم بر تمامی رسانه‏های گروهی; از جمله سینما، فرهنگ ضد ارزش حاکم بر سینماها کنار گذاشته شد و این رسانه عهده‏دار رسالت‏سنگین و خطیر; یعنی معرفی و تبلیغ ارزش‏های اسلامی شد.

در مقدمه‏ی قانون اساسی جمهوری اسلامی راجع به رسانه‏های گروهی کشور آمده است: «وسایل ارتباط جمعی بایستی از جهت روند تکاملی انقلاب اسلامی در خدمت اشاعه‏ی فرهنگ اسلامی قرار گیرد، در این زمینه از برخورد سالم اندیشه‏های متفاوت بهره جوید و از اشاعه و ترویج‏خصلت‏های تخریبی و ضد اسلامی جدا پرهیز کند» .

(6) همین محتوی از اصل 175 قانون اساسی استنباط می‏شود که در آن اصول، خط مشی اهداف و وظایف رسانه‏های گروهی تعیین گردیده است.

(7) نمونه‏ی دیگر کارکرد رسانه‏های گروهی، مساله‏ی مطبوعات است.

این پدیده برای نخستین بار در دوره قاجار به دستور عباس میرزا وارد ایران شد.

این رسانه هم متاسفانه در بدو ورود و در مرحله‏ی شکل‏گیری خود، در شرایط نامطلوب تقلید سطحی از غرب و بی‏توجهی به هویت ملی تکوین یافت.

نسل اولیه‏ی مطبوعات کشور به شدت تحت نفوذ حکومت‏های استبدادی وقت‏بودند و جز نقش جارچی و زبان یک‏طرفه‏ی حکومت نقش دیگری را ایفا نمی‏کردند.

سال 1357 شمسی را سال طلایی مطبوعات ایران نامیده‏اند; زیرا در این سال حدود چهار صد نشریه منتشر شد که شروعی هت‏حضور مطبوعات در خدمت‏بلوغ فکری، آگاهی‏های سیاسی و اجتماعی جامعه‏ی ایران محسوب می‏شد.

بررسی نقش رسانه‌ها درشکل‌گیری هویت مدرن‌ در هر دوره‌ای از تاریخ زندگی انسان، میان ابزار و مصنوعات بشری با شکل نظام اجتماعی و نحوه زیستن آدمی، رابطه‌ای مستقیم وجود داشته است.

مورخان و جامعه‌شناسان بر همین اساس، تاریخ را تقسیم، تفسیر و