بیان مساله:
افسردگی می تواند به عنوان یک وضعیت و حالت روانی باشد، که نشانگر آن احساس کسالت، کمبود انرﮊی ، نا امیدی و بی علاقگی است.
این پدیده گاه به عنوان یک تجربه و گاه یک نگرش به زندگی محسوب و در شکل حاد آن به عنوان یک بیماری محسوب می شود.
مواجهه با بحران های گوناگون زندگی اعم از بحران های رشدی که بیشتر درونی است و یا بحران های عارضی که جنبه بیرونی دارد و رویارویی با وقایع اطراف و حوادث محیطی مانند سوگ، اندوه، شکست های شغلی، اجتماعی، خانوادگی و اقتصادی به طور طبیعی می تواند منجر به افسردگی گردد(میچل،به نقل از خواجه پور1369).
از جمله مهترین بحران ها می توان به بحران رشدی بخصوص در مقطع نوجوانی اشاره کرد، نوجوانی مرحله ای است که کودکی با همه وابستگی ها، بی خبری و بی مسولیتی ها پشت سر گذاشته می شود و شخص نگران تغییرات جسمی،فیزیولوﮊیکی و روحی خویش برای کسب هویت می باشد.
در این مقطع افسردگی از جمله مسایلی است که گریبان گیر نوجوانان است.
مسلم است اگر برای رفع افسردگی در این دوره که گاه به وخامت می گراید چاره ای اندیشیده نشود، خطراتی همچون خودکشی را به دنبال خواهد داشت.((در میان افرادی که دست به خودکشی می زنند، تعداد نوجوانان افسرده بیشتر از سایرین است.
از مهم ترین مقدمات خودکشی، افسردگی است و در مجموعه ای از خود کشی های موفق 72 در صد آن هابه علت افسردگی بوده است)) (اخوت،1362، ص 143).
در این پژوهش تاکید بر قشر عظیمی از اجتماع یعنی نوجوانان است که آینده یک نظام را تعیین می کنند و لذا پرداختن به مسایل و مشکلات آنها در واقع دادن اعتبار و ارزش به آنها و برنامه ریزی و سرمایه گذاری برای پیشرفت جامعه خواهد بود.
واسیت (1998) در پژوهش خود نتیجه گرفت که وجود افسردگی در دانش آموزان دبیرستانی موجب کم شدن رغبت و انگیزه به فراگیری تحصبلات بالاتر و ورد به دانشگاه می شود.
حبیبی نیا(1375)نیز بین عدم موفقیت تحصیلی و میزان افسردگی رابطه معنا دار پیدا کرده است.
این روز ها در جریان تعلیم و تربیت در آموزشگاه ها شاهد آن هستیم که تعداد یاز دانش آموزان دارای حالتی از قبیل اضطراب،باس و نا امیدی، عدم اعتماد به نفس، بی تفاوتی و بی حوصلگی، غم و اندوه و ...
هستتند.
البته این نشانه ها دلیل قطعی افسردگی نیست ولی مجموع چند نشانه به ما هشدار می دهد که شخص به کمک نیاز دارد.
دبیرذستان دخترانه ادب داران میزان شیوع افسردگی در بین دانش آموزان دوره متوسطه در پرده ابهام است.
اختلال افسردگی علاوه بر رفتار افراد بر جنبه های مختلف اجتماعی، اخلاقی و...
تاثیر می گذارد.
هم چنین با توجه به نتایج تحقیقات قبلی میزان افسردگی دانش آموزان در موقیت های مختلف تحصیلی از جمله رشتته تحصیلی با سایرین متفاوت می باشد لذا محقق در صدد است که با انجام تحقیق حاضر میزان افسردگی دانش آموزان دبیرستان دخترانه ادب داران در پایه اول عمومی و شاخه نظری(رشته های ریاضی فیزیک، علوم تجربی و ادبیات و علوم انسانی ) را با معیار طبقه بندی تست افسردگی بک اندازه گیری نموده و پس از آن رابطه ی با وضعیت تحصیلی را تعیین نماید.
اهمیت و ضرورت موضوع:
توجه به مسایل ومشکلات دانش آموزان و مراقبت های مربوط به بهداشت روانی و تعلیم و تربیت آنان بسیار ارزشمن د و حیاتبخش خواهد بود.
طبیعی است که هر گاه برنامه ریزی ها و اقدامات لازم در زمینه رفع اختلالات روانی و فکر از جمله افسردگی دانش آموزان صورت گیرد شاهد تحولات عظیمی در بهبود زندگی، پیشرفت تحصیلی، کسب سعادت و تحقق کرامت و ارزش والای آنها خواهیم بود و غفلت دراین امر خسارات جبران ناپذبری برای جامعه به بار خواهد آورد.
از آنجا که در آموزش و پرورش دانش آموزان نقش اول و مرکزیت برنامه ریزی ها را به خود اختصاص داد ه اند و کلیه فعالیت های آموزشی و پرورشی برای آنان می باشد، در صورتی که آنان اغز فعالیت های مدرسه و مربیان بهره مند نشوند آموزش و پرورش به اهداف خود نرسیده است.
نتایج تحقیق حاضر به گروه های مختلفی از جمله مربیان، معلمان ،دست اندر کاران آموزش و پرورش و همچنین اولیاء دانش آموزان کمک خواهد کرد که:
1- به این شناخت و آگاهی دست یابند که تا چه اندازه دانش آموزان دبیرستان ادب به افسردگی مبتلا هستند؟
2- آیا بین میزان افسردگی و وضعیت تحصبلی دانش آموزان رابطه ای وجود دارد؟
این آگاهی ایجاب می نماید که بعد از شناسایی مشکل در جهت رفع آن اقدام نماید تا از این طریق با داشتن دانش آموزانی شاداب وامید وار در جهت ارتقاء کیفیت آموزشی قدم برداشته، مانع افت تحصیلی گردد و گامی در جهت تحقق اهداف بلند مدت آموزش و پرورش برداشته شود.
اهداف پژوهش:
اهداف کلی در این تحقیق عبارتنداز: 1- بررسی میزان افسردگی دانش آموزان دبیرستان دخترانه ادب داران 2- تعیین رابطه افسردگی با وضعیت تحصیلی در دانش آموزان دبیرستان دخترانه ادب
اهداف ویزه تحقیق:
.بررسی میزان افسردگی دانش آموزان پایه اول دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83
2.
بررسی میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته ریاضی فیزیک دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83
3.
بررسی میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته علوم تجربی دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83
4.
بررسی میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته علوم انسانی دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83
سوالات پژوهش:
1. میزان افسردگی دانش آموزان پایه اول دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83 چقدر است؟
2. میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته ریاضی فیزیک دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83 چقدر است؟
3. میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته علوم تجربی دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83 چقد راست؟
4. میزان افسردگی دانش آموزان پایه دوم و سوم رشته علوم انسانی دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83 چقدراست؟
5.آیا بین افسردگی و وضعیت تحصیلی دانش آموزان دبیرستان دخترانه ادب شهرستان داران در سال تحصیلی 84-83 رابطه معنا داری وجود دارد؟
تعریف مفهومی و عملیاتی متغیر ها:
1- افسردگی:(1)
●تعریف مفهومی: افسردگی اختلالی است که فرد مبتلا به آن دارای علایمی از قبیل خلق پایین با کاهش انرﮊی و علاقه، احساس گناه، اشکال در تمرکز، بی اشتهایی و افکار مرگ و خودکشی است (کاپلان،به نقل از پور افکاری، 1378).
●تعریف عملیاتی: متغیری است که در این تحقیق به وسیله آزمون بک(2) سنجیده می شود.
تست افسردگی بک شامل 21 جنبه است که در تحقیق حاضر به منظور پیشگیری از القا تصویر منفی در ذهن دانش آموزان، با توافق مسوولین 2 جنبه (تمایلات جنسی و تمایلات خودکشی) حذف گردید لذا از جدول زیر جهت درجه بندی نمرات افسردگی استفاده می شود که در این جدول نیز همان شاخص اندازه سنجی در تست 21 جنبه ای به کار گرفته شده است.
البته لازم به ذکر است که جهت انجام این کار قبلا با افراد متخصص مشورت شده است.
بنابراین در این تحقیق میزان افسردگی دانش آموزان بر اساس درجه بندی زیر مشخص و در کلیه مراحل پژوهش مد نظر می باشد.
●تعریف عملیاتی: متغیری است که در این تحقیق به وسیله آزمون بک(2) سنجیده می شود.
تست افسردگی بک شامل 21 جنبه است که در تحقیق حاضر به منظور پیشگیری از القا تصویر منفی در ذهن دانش آموزان، با توافق مسوولین 2 جنبه (تمایلات جنسی و تمایلات خودکشی) حذف گردید لذا از جدول زیر جهت درجه بندی نمرات افسردگی استفاده می شود که در این جدول نیز همان شاخص اندازه سنجی در تست 21 جنبه ای به کار گرفته شده است.
بنابراین در این تحقیق میزان افسردگی دانش آموزان بر اساس درجه بندی زیر مشخص و در کلیه مراحل پژوهش مد نظر می باشد.
جدول(1-1): درجه بندی تست بک 2- وضعیت تحصیلی: ●تعریف مفهومی: نتیجه عملکرد تحصیلی دانش آموزان در طول یک سال تحصیلی می باشد که در اصطلاح آموزشی اگر این نتیجه منجر به دستیابی دانش آموز به اهداف آموزشی گردد، پیشرفت تحصیلی نام دارد و هنگامی که به کاهش ظرفیت یادگیری منجر شود، افت تحصیلی نامیده می شود (فرقانی، 1372).
●تعریف عملیاتی: متغیری است که در این تحقیق به وسیله معدل سالانه دانش آموز سنجیده می شود.
تعریف واﮊه ها و اصطلاحات: ●اختلال روانی(1): هر نوع ناتوانی شدید در سازگاری روانی گویند (شعاری نزاد، 1375، ص 237).
●اختلال عاطفی(2): حالتی است که در آن، واکنش های عاطفی شخص در برابر اوضاع و احوال واقعی، مختل و نا متناسب می شوند (شعاری نزاد، ص 139).
●اختلال خلقی(3): حالتی است که ویزگی اصلی یا بارز آن اختلال در خلق (حالت هیجانیدرونی شخص که مایه ای از شادی یا غم دارد) است (کاپلان، به نقل از پورافکاری، 1378).
●افت تحصیلی(4): یعنی دانش آموز در هنگام تحصیل بعد از یک دوره موفقیت تحصیلی یا متوسط به تدریج ظرفیت یادگیری او کاهش می یابد ویا تکرار پایه تحصیلی داشته باشدوو به طور کلی نمرات او نسبت به ماه قبلیا سال های قبل سیر نزولی محسوسی از نشان بدهد، این گروه از دانش آموزان دچار کاهش کیفیت تحصیلی می گردنند، یعنی نسبت به وضعیت قبلی خود با سطح کلاس از حد مطلوب یا معمولی در دانش آموزان نزول می کند (فرقانی، 1372، ص 64).
●پیشرفت تحصیل(1): منظور از پیشرفت تحصیلی، موقعیت در امر تحصیل است که می تواند به مهارت در امری خاص یا تخصص در بخشی از دانش منجر شود.
در نظام آموزش و پرورش منظور ازپیشرفت تحصیلی ((دست یلبی به اهداف آموزشیمورد نظر در هر دوره آموزشی)) است.
●دانش دوره متوسطه(2): به کسی گفته می شود که سه سال دوره رهنمایی را به پایان رسانده و اکنون در یکی از پایه های اول با سوم دبیرستان مشغول به تحصیل می باشد.
●شاخه های تحصیلی دوره آموزش متوسطه: ساختار کلی آموزش دوره متوسطه شامل سه شاخه متوسطه نظری، متوسطه فنی و حرفه ای و متوسطه کاردانش است.
- شاخه متوسطه نظری دارای سه رشته ریاضی فیزیک، ادبیات و علوم انسانیو علوم تجربی است.
- شاخه متوسطه فنی و حرفه ای مشتمل بر سه زمینه صنعتی، کشاورزی و خدمات استو هر زمینه دارای یک یا چند گروه و همچنین هر گروه دارای یک یا چند رشته است.
- شاخه متوسطه کاردانش دارای سه زمینه صنعتی، کشاورزی و دامپروری اس.
و هر زمینه دارای یک یا چند گروه و هر گروه دارای یک یا چجند رشته مهارتی است و حدود پانصد رشته ی مهارتی طراحی شده است (صافی ، 1378).
● معدل سالانه: بر اساس تعداد واحد های درس های ارائه شده به دانش آموز در طول هر سال تحصیلی محاسبه می شود.
برای محاسبه معدل سالانه هر دانش آموز در پایان نوبت دوم، تعداد واحد های هر درس در نمره سالانه آن درس ضرب می شود و مجموع حاصاضرب های بدست آمده بر تعداد کل واحد هایی که دانش آموز در سال برای آنها نمره ی (اعم از قبولی یا مردودی) دریافت داشته است، تقسیم می شود (آیین نامه آموزشی دوره ی سه ساله متوسطه،1379، ص41).
یافته های پژوهش نوجوانان دلی پاک و روحی پرشور دارند در حساس ترین و بحران ترین دوران زندگی خود به سر می برند و نیازمند هدایت و حمایت و همدلی اند .
نوجوان نهال نورسیده ای است که برای رشد و بالندگی به باغبانی دلسوز و روشن بین نیاز دارد تا او را از آفاتها و حادثه ها در امان دارد .
بها دادند به نوجوانان و در تربیت و ارشاد آنان کوشیدن بی گمان یکی از نشانه های رشد فرهنگی یک جامعه است .
÷یامبر اکرم (ص) می فرماید : ((به شما درباره نوجوانان و جوانان سفارش می کنم زیرا انان دارای قلبی رقیق تر و فضیلت پذیرتر می باشند ))رشد شخصیت سالم و متعادل و شکوفایی استعدادهای نوجوانان در سایه راحتی جسم و روان و ثبات عاطفی آنان امکان پذیر است .
در اینجا می توان به نقش حساس و خطیری که خانواده ها و مربیان در هدایت و تربیت و تامین نیازها و رفع مشکلات روحی نوجوانان دارند ÷ی برد .
اگر انها به وظیفه بزرگ خود نسبت به این سرمایه های بی نظیر جامعه به نحوی شایسته توجه نکنند باید برای رویارویی با عواقب تلخ غفلت خود آماده باشند .
خلاصه یافته ها: به طور کلی پس از تجزیه و تحلیل سوالات پژوهش با استفغاده از آمار توصیفی نتیجه گرفته شد که : 1-بیشترین میزان افسردگی در دانش آموزان رشته ادبیات و کمترین میزان افسردگی در دانش آموزان رشته ریاضی می باشد .
2-میانگین نمرات افسردگی در گروههای مورد پژوهش به ترتیب زیر یم باشد .
ادبی>تجربی >اول>ریاضی 6/22>38/15 >6/13>5/13 3-میانگین افسردگی در کل نمونه