دانلود مقاله گذری به استان کرمان

بخش اول (11) کلیات 111 موقعیت استان کرمان: کشور ما ایران در ناحیه‌ای کویری و کم‌ باران قرار گرفته است که تابش آفتاب در آن فراوان است و بارش باران کم، اما در این سرزمین کم باران چشم‌اندازهای کم‌نظیر و شگفتیهای خاص مناطق گرمسیر به شکل زیبایی پرورده شده است.

کرمان یکی از همین مناطق کویری، اما پربرکت کشور ماست.

«استان کرمان بعد از خراسان دومین استان پهناور کشور است و حدود 11 درصد از خاک ایران را دربر گرفته است.

مساحت آن حدود 1750.69 کیلومتر مربع است.

موقعیت نسبی این استان به گونه‌ای است که از شمال با استان‌های خراسان و یزد، از جنوب با استان هرمزگان، از شرق با سیستان و بلوچستان و از غرب با استان فارس هم‌مرز بوده است[1].» (تصویر شماره 11) نشانگر موقعیت جغرافیایی استان کرمان در نقشه ایران است.

شهرستان کرمان از جنوب به شهرستان جیرفت، از جنوب شرقی به شهرستان بم از جنوب غربی به شهرستان بردسیر از غرب به رفسنجان، از شمال غربی زرند و از شمال به شهرستان راور محدود می‌شود.

(تصور شماره 12) نشانگر موقعیت جغرافیایی شهر کرمان در استان کرمان است.

آب و هوای کرمان به علت وجود ارتفاعات متغیر است و باران سالانه آن بسیار کم است.

این استان یکی از مرتفع‌ترین استانهای کشور است.

کرمان از اولین شهرهای ایران است که به علت مهارت بالا بافندگان آن در ریسندگی و بافندگی مورد توجه شرکتهای خارجی قرار گرفته است.

تصویر (11) موقعیت استان کرمان در نقشه ایران (تصویر 12) نقشه استان کرمان 112 جغرافیای طبیعی و اقلیم استان کرمان: استان کرمان در جنوب شرقی ایران قرار گرفته است و ارتفاعات آن دنباله رشته‌ کوه‌های مرکزی ایران است که از چین‌خوردگی‌های آتشفشانی آذربایجان شروع می‌شود و تا بلوچستان امتداد دارد و دنباله ‌ آن چند بار در فلات مرکزی به وسیله حوزه‌های پست داخلی و کویر قطع می‌شود.

وجود ارتفاعات و پستی و بلندیهایی در منطقه و شرایط خاص اقلیمی، آب و هوای متفاوتی در نواحی مختلف استان به وجود آورده است.

نواحی شما و شمال‌غربی و مرکزی دارای آب و هوای گرم و نسبتاً مرطوب دارد.

«استان کرمان تحت تأثیر بادهای مختلف برون منطقه‌ای و محلی است.

وزش این بادها، آب و هوای آن را دستخوش تحولات و تغییرات قابل توجهی می‌کند.

این بادها به طور عمده از نوع بادهای موسمی خشک است و در ماههای اسفند، فروردین و اردیبهشت می‌وزد و جهت وزش آن‌ها از جنوب‌غربی به طرف شمال‌شرقی و مشرق است.

این بادها انبوهی از خاک و شن با خود به طرف شهر کرمان می‌آورد و سبب تقلیل رطوبت نسبی هوا می‌شود.

همچنین بادهای غربی و شمال‌غربی باعث ریزش باران در زمستان و بهار می‌شود[2].» مهمترین رشته‌کوههای آن لاله‌زار، هزار بحر آسمان، جبال بارز و شهسواران است.

113 جغرافیای تاریخی استان کرمان: «سابقه سکونت و استقرار انسان در دیار کرمان به هزاره چهارم ق.م می‌رسد.

این منطقه یکی از قدیمی‌ترین نواحی ایران به‌شمار می‌رود و در گذر زمان، گنجینه‌های فرهنگی تاریخی گرانبهایی در آن پدید آمده است که نمایانگر روند تاریخی و حیات اقتصادی اجتماعی آن است.

وجود هر فضای تاریخی در کرمان بیانگر بخشی از زوایا و ابعاد زندگی مردم و حکومت‌های این مرزوبوم است[3].» به استناد تاریخ عرب و یهود، کرمان منسوب به «کرمان‌بن هیتال‌بن ارفحشدبن سام بن نوح» است و نام آن در کتیبه بیستون به صورت «یوتیه» ذکر شده است.

کرمان را محل زندگی کریمان پدر نریمان.

جد رستم می‌دانند.

لذا منسوب به وی این منطقه را کرمان نام نهادند.

کرمان از دو کلمه (کار+مان) به معنی «محل جنگ و نبرد» یا «جایگاه رزمندگان و رزم‌آوران» تشکیل می‌شود.

«کوره اردشیر» یا گواشیر نام دیگر شهر کرمان است که معنی شهراردشیر را می‌دهد.

در روایت دیگری می‌گویند به مناسبت اینکه «آغاز محمدخان» دو هزار نفر را کور کرد این شهر را «شهر کوران» نام نهاده‌اند.

اما از لحاظ بررسی تاریخی نام کرمان را در سنگ نوشته‌های داریوش می‌توان دید.

در آن جا کرمان نام ناحیه‌ای است که از آن چوب (یاک) برای کاخهای هخامنشی حمل می‌شود.

نوشته‌های یونانی هم آن را کرمان خوانده و مردم کرمان را تیره‌ای از پارسیان گفته‌اند.

«در دوره ساسانیان فرمانروای کرمان، عنوان شاه داشت، چنانکه بهرام چهارم (388389 م.) به مناسبت اینکه پدرش والی کرمان بود به کرمانشاه (شاه کرمان) معروف بود.

در این دوره سیرجان مهمترین ناحیه کرمان محسوب می‌شد.

بعدها کرمان به تصرف سامانیان درآمد و بعد از آن به تصرف «آلب ارسلان» سلجوقی در آمد و وی مؤسس سلاجقه کرمان شد[4].» در سال 583 ه.ق.

غزان بر کرمان مسلط شدند و زرند را موقتاً‌ مرکز ایالت خود قرار دادند و در سال 619 ه.ق (قتلغ‌خان) از امرای خوارزمشاهی بر کرمان استیلا یافت و رسماً سلسله قراختائیان را بنیان گذاشت.

در زمان حکومت این سلسله بود که مارکوپولو سیاح معروف و نیزی از کرمان دیدن کرد[5].» بعد از آن به دست سلسله آن مظفر افتاد و سپس تیموریان و پس از این، سلسله‌های قراقویونلو و آق‌قریونلو به ترتیب کرمان را تصرف کردند.

مقارن ظهور شاه اسماعیل اول مؤسس سلسله صفویه (905 903 ه.ق) کرمان در تصرف پسران سلطان‌حسین بایقرا بود.

شاه اسماعیل بدون مقاومت این شهر را به تصرف درآورد.

از این تاریخ به بعد تا پایان سلسله صفویه کرمان قرین امنیت و آسایش بود.

گنجعلی‌خان یکی از معروف‌ترین حکام دوره صفوی است که در مدت مأموریت خود در کرمان نسبت به آبادی و عمران آنجا سعی و کوشش زیاد کرد و آثار زیادی در آن شهر از خود به یادگاری گذاشته است.

محمود افغان برای بار دوم در سال 1132 ه.ق.

از راه سیستان به کرمان تاخت و پس از استیلا بر آن از طریق یزد راهی اصفهان شد.

پس از دفع اشرف افغان توسط نادر و خلغ شاه طهماسب دوم از سلطنت، کرمان مانند سایر مناطق ایران به تصرف نادر مؤسس سلسله «افشاریه» درآمد.

بعد از کشته شدن نادر، کرمان دستخوش هرج‌ومرج شده و به وسیله افغان‌ها و بلوچ‌ها تاراج شد و سپس به دست کریم‌خان‌زند مؤسس سلسله ‌ زندیه (1163 1193 ه.ق) افتاد و بعد از انقراض سلسله زندیه به وسیله آقامحمدخان قاجار، روزهای تاریک و تیره روزی کرمانیان آغاز شد.

آقامحمدخان همین که از حرکت لطفعلی‌خان زند به کرمان و انتخاب آنجا به پایتختی مطلع شد، با شتاب رهسپار کرمان شد و چه ظلمها که نکرد تا آنجا را به تصرف خود درآورد.

بعد از مرگ آقامحمدخان در دوره سلطنت فتعلی‌شاه، شهر جدید کرمان در شمال‌غربی شهر قدیم بنا شد.

بخش دوم (12) محلات و شهرهای استان کرمان 121 آشنایی با محلات در شهر کویری کرمان بیش از 30 محله وجود دارد که این امر، حکایت از قدمت و سابقه کهن شهر کرمان می‌کند.

نام بعضی از محله‌ها از این قرار است: «محله شهر، محله شاه عادل، محله قبرسبز، محله خواجه خضر، محله کلیمیها، محله دولتخانه، محله میدان قلعه و محله دروازه ریگ‌آباد.

اسم این محله‌ها غالباً از نام حاکمان،‌ پهلوانان و خصوصیات اخلاقی مردم همان محل گرفته شده است[6].» شهر شش‌ دروازه نام دیگر کرمان در گذشته بوده است.

گفتنی است که کرمان در گذشته شش دروازه داشته است به این نامها: (1) دروازه مسجد، همجوار مسجد جامع،‌ (2) دروازه ارگ در شمال شهر، (3) دروازه ‌ رق‌آباد (ریگ‌آباد) در جوار مزرعه‌ای به همین نام در جنوب شهر، (4) دروازه سلطانی یا دروازه دولت در غرب (5) دروازه گبری محل زندگی زرتشتیان در شمال شهر، (6) دروازه ناصری در مشرق محله شهر.

واقع شدن شهر کرمان در سر راه هندوستان و وجود کارخانه‌های بافندگی ابریشم، پنبه و پشم، باعث ضرورت پیدایش بازارهای متعدد برای عرضه کالاهای داخلی و خارجی بود نام چند بازار قدیمی از این قرار بوده است.

شهر شش‌ دروازه نام دیگر کرمان در گذشته بوده است.

گفتنی است که کرمان در گذشته شش دروازه داشته است به این نامها: (1) دروازه مسجد، همجوار مسجد جامع،‌ (2) دروازه ارگ در شمال شهر، (3) دروازه‌ رق‌آباد (ریگ‌آباد) در جوار مزرعه‌ای به همین نام در جنوب شهر، (4) دروازه سلطانی یا دروازه دولت در غرب (5) دروازه گبری محل زندگی زرتشتیان در شمال شهر، (6) دروازه ناصری در مشرق محله شهر.

(1) بازار مظفری (7) بازار مسگرها (2) بازار وکیل (8) بازار شاه (3) بازار اختیاری (9) بازار کوچه باغ (4) بازار نقارخانه (10) بازار کلا‌ه‌دوزها (5) بازار کفاشها (11) بازار قدمگاه (6) بازار گنجعلی‌خان (12) بازار چهار سوق همان‌گونه که گفته شد استان کرمان بر حاشیه کویر و سر راه تجارت ابریشم واقع شده و پذیرای کاروانهای تجارتی زیادی بوده است.

این امر و گرمامی زیاد این منطقه کویری، نیاز به استراحت و تجدید قوا را در بازرگانان بیشتر می‌کرده و جوابگوی این نیاز کاروانسراها بوده است.

چند کاروانسرای قدیم کرمان که مهمانان زیادی را در خود جای می‌دادند، به این نامها خوانده می‌شود.

(1) کاروانسرای سردار (4) کاروانسرای وکیل (2) کاروانسرای حاج مهدی (5) کاروانسرای گلشن (3) کاروانسرای گنجعلی‌خان (6) کاروانسرای هندوها شهر کرمان بر حاشیه‌ای بلند از کویر لوت قرار گرفته است و در سقف آسمانش ستاره‌ها به شفافی می‌درخشند.

مساحت کرمان حدود 44570 کیلومترمربع است.

کرمان از جنوب به ماهان و جوپار، از شمال به زنگی آباد و از شرق به شهداد و از غرب به دشت رفسنجان محدود است.

با وجود اینکه کرمان همواره در مقابل هجوم بیگانگان مقاومت کرده و روزهای سخت،‌ جنگ و محاصره را گذرانده است و طبیعت نیز با او سر مهر نداشته است اما این داستان، چه از لحاظ صنایع دستی و چه از لحاظ محصولات کشاورزی شهرتی جهانی دارد.

شهرستان کرمان شامل 10 مرکز شهری به نامهای «باغین،‌ جوپار، چترود، راین، زنگی‌آباد، شهداد، کاظم‌آباد، کرمان، ماهان و محی‌آباد» است.

1ـ2ـ2ـ معرفی شهرستان‌های مهم استان کرمان 1ـ2ـ2ـ1ـ جیرفت «شهرستان جیرفت که به دلیل شرایط خاص آب و هوایی و انواع محصولات گرمسیری و سردسیری به «هند کوچک» معروف شده است.

در فاصله 231 کیلومتری شهر کرمان واقع شده است.

سدی که بر روی رودخانه هلیل احداث شده، وضعیت این دیار را متحول ساخته است.

بافت قالی،‌ گلیم، جاجیم از دیرباز در این شهر رایج بوده است.

قبل از حمله مغول یکی از شهرهای آباد و ثروتمند جهان اسلام بود.

کالاهای تجارتی که از هندوستان به ایران صادر می‌شد از جیرفت به سایر شهرهای ایران توزیع می‌شد.

مارکوپولو تاجر و سیاح و نیزی از این شهر به نام «کامادای» یاد کرده است.

آثار تاریخی شهرستان جیرفت و کهنوج عبارتنداز: ارگ منوجان، مقبره آخوند (تصویر 1ـ3)، گورخانه مقبره سلطان صغیر، سرخ قلعه کهنوج، قلعه کویر.

مردم این شهرستان به طور عمده به کار کشاورزی اشتغال داشته و از عمده محصولات کشاورزی آن می‌توان خرما، انواع مرکبات و سیفی‌جات را نام برد.

1ـ2ـ2ـ2ـ کهنوج شهرستان کهنوج مولود انقلاب اسلامی است، زیرا در سال 1358 از پیکره شهرستان جیرفت جدا شده و به صورت شهرستانی مستقل درآمده است.

وجود منابع غنی آب و خاک حاصلخیز به این منطقه رونق خاصی بخشیده است.

«با مساحتی حدود 1662 هکتار در 80 کیلومتری شهرستان جیرفت واقع و از جنوبی‌ترین شهرستانهای استان است.

مردم این شهرستان نیز به طور عمده به کار کشاورزی اشتغال دارند.

صنایع دستی متداول در شهرستان کهنوج حصیربافی، چادرشب‌بافی و قالیبافی است که در حد خود مصرفی است.

اخیراً قالیبافی در این شهرستان جایگاه اصلی خود را یافته و تعداد زیادی به تولید فرش در این شهرستان فعالند.

(تصویر 1ـ3) مقبره آخوند 1ـ2ـ2ـ3ـ بافت شهرستان بافت با 12.813.541 کیلومترمربع وسعت در دامنه کوههای لاله‌زار، در حد فاصل 156 کیلومتری کرمان، بین شهرستان‌های سیرجان، کرمان و بندرعباس واقع شده است.

این شهرستان با داشتن دو قسمت متمایز گرمسیر و سردسیر، محل ییلاق و قشلاق عشایر کرمان است.

شهرستان بافت در میان ادامه رشته‌کوههای هزار و بلندیهای جبال بارز محصور است و عمده‌ترین معادن استان را در خود جای داده است.

این شهرستان شامل بخشهای مرکزی، داور و ارزوئیه است و 122967 نفر جمعیت دارد.

جدا از اینکه بخشی از درآمد این استان از دامداری و محصولات آن تأمین می‌شود، می‌توان گفت که صنایع دستی این شهرستان نیز از اعتبار خاصی برخوردار است و از رشته‌های صنایع‌دستی که سابقه دیرینه‌ای داشته از قالی و قالیچه بافی، گلیم ساده، گلیم شیریکی پیچ، گلیم چهل ماشوله، خورجین، سیاه چادر، چادرشب‌بافی و نمدمالی را می‌توان نام برد،‌ البته بافت گلیم شیریکی پیچ در این شهرستان اعتبار ویژه‌ای دارد.

گلیم چهل ماشوله نیز در این شهرستان اعتبار و اهمیت خاصی دارد..

1ـ2ـ2ـ4ـ بردسیر بردسیر با 63.741.061 کیلومترمربع مساحت و با آب و هوایی نسبتاً سرد و معتدل و منطقه‌ای کوهستانی در مرکز جغرافیایی استان کرمان واقع شده است.

کشت چغندر در این شهرستان موجبات تأسیس کارخانه قند بردسیر را فراهم کرده است.

این شهرستان شامل بخش مرکزی است و 65745 نفر جمعیت دارد.

1ـ2ـ2ـ5ـ رفسنجان این شهرستان با مساحت 10.687.498 کیلومترمربع در فاصله 102 کیلومتری غرب کرمان، بین شهرستانهای یزد، سیرجان، بردسیر و شهر بابک و کرمان واقع شده است.

رفسنجان اسامی مختلفی دارد که بیشتر در ارتباط با ذخایر زیرزمینی آن نامگذاری شده است.

مانند رفسنگان یا رفسنگ به معنای مس است که معرب آن رفسنجان است.

این شهر قدیمی دیرینه دارد و باغ‌های پسته آن مشهور است یکی از شخصیت‌های معروف تاریخ معاصر ایران به نام