بسیار ضروری ومهم است که یک ورزشکار بداند درورزشی که انجام میدهد کدام یک ازعوامل یا فاکتورهای آمادگی جسمانی نقش اساسی ایفا میکندزیراازاین طریق به نتایج مطلوب زیرخواهد رسید: 1- زمان رسیدن به نقطه عطف ومطلوب دربرخورداری ازفیزیک مناسب به حداقل ممکن میرسد(پیشرفت سریع ) 2- ازآسیب دیدگی بی مورد تا مقیاس بالایی جلوگیری میکند 3- ازفشارآوردن بی مورد برسایرعضلات ودستگاههای بدن جلوگیری می نماید 4- زمان اجرای مطلوب حرکات ورزشی طولانی تر میگردد.(درسالهای بیشتری میتواند به فعالیت ورزشی موردعلاقه خود بپردازد) 5- موفقیت اودرورزش تقریبا تضمین شده خواهد بود (به شرط اینکه سایر عوامل نیز حتما مدنظر گرفته شوندمانند وراثت – آموزش صحیح وعلمی – انتخاب درست رشته ورزشی و...) 6- ازصرف هزینه های بی مورد بصورت چشمگیری کاسته میشود 7- تقریبا باکمترین امکانات به بهترین نتایج دست خواهدیافت برای طراحی یک تمرین علمی نکات زیادی راباید درنظر داشت که یکی ازمهمترین آنها همان فاکتورهای آمادگی جسمانی خاص همان ورزش است.
جالب است بدانید درورزشهای گروهی حتی نوع تمرین وانتخاب یکی از فاکتورهای آمادگی جسمانی برای بازیکنانی که درپست های مختلف ایفای نقش میکنند نیز اهمیت بسزائی دارد برای روشن ترشدن مطلب مثالی میزنم : یک تیم فوتبال رادرنظر بگیرید ؛ قدرت بدنی ازمهمترین فاکتورهای آمادگی جسمانی برای این رشته ورزشی است ولی بازیکنی که درنوک حمله فعالیت میکند به یک نوع خاص قدرت نیازدارد(قدرت انفجاری) وبازیکنی که درخط دفاعی فعالیت میکند به یک نوع دیگر قدرت (قدرت پویا )این مورد درفاکتور استقامت نیز صادق است.
بنابراین یک مربی آگاه وباتجربه هیچگاه یک نوع تمرین قدرتی رابرای تمام افراد تیم تجویز نمی کند .
امافاکتورهای آمادگی جسمانی : 1- قدرت : طبق تعریف قدرت حداکثر نیرویی است که میتوان برای یکبار اعمال نمود.
قدرت به چهار شکل الف- ایستا (ایزومتریک ) ب - پویا (ایزوتونیک ) ج- قدرت متغیر (ایزوکنیتیک) د- قدرت انفجاری یا توان (پلیومتریک ) تقسیم میشوند(دربخش بعدی تک تک فاکتورهای آمادگی جسمانی راشرح خواهم داد).
2- استقامت : بطورکلی عبارت است از توانایی تکرار حرکتی یکنواخت .
استقامت نیز به دوصورت الف – استقامت قلبی – عروقی (تنفسی) و ب- استقامت عضلانی تقسیم میشود (البته استقامت عضلانی ازنظرزمان به استقامت کوتاه مدت – میان مدت ودرازمدت تقسیم میشود).
3- سرعت : عبارت است ازتوانایی جابجا شدن کل بدن (مانند دو) یایک اندام ( مانند سرعت دست درمشت زنی) درحداقل زمان .
(رابطه مستقیم با وراثت دارد.) 4- سرعت عکس العمل: عبارت است از فاصله زمانی بین دریافت محرک و شروع حرکت (دریافت محرک مانند شنیدن صدای تپانچه تا شروع حرکت دویدن دراستارت دوی 100متر) .
5- توان : بکارگیری حداکثر نیرودرحداقل زمان (درواقع همان قدرت انفجاری یا پلیومتریک است) 6- انعطاف پذیری : به دامنه حرکتی گفته میشود که اعضادرآن دامنه قادربه حرکت هستند (باافزایش انعطاف پذیری خطر مصدومیت کاهش می یابد) 7- چابکی : به توانایی تغییر سریع وناگهانی جهت حرکت وسرعت همراه باحفظ تعادل گفته میشود 8- تعادل : به توانایی حفظ بدن درفضا تعادل گفته میشود که به دوصورت ایستا وپویا میباشد (ایستا مانند بالانس زدن روی دست ها وپویا مانند اجرا ی حرکتهای دارحلقه - بارفیکس یا پارالل) 9- هماهنگی: (هماهنگی عصبی و عضلانی)مثلا هماهنگی دست با چشم در ولیبال عضلات ومفاصل مهم دروالیبال درورزش والیبال شما میتوانید حرکات متنوع ونسبتا متفاوتی رامشاهده کنید .
باکمی دقت متوجه میشوید که یک والیبالیست حرفه ای انواع افت ها – شیرجه (باشکلهای وجهت های متفاوت)- انواع پرشها (عمودی – روبه جلو – بحالت پروازی و.....) – غلتها (به پهلو- جلو- ازپشت درورزش والیبال شما میتوانید حرکات متنوع ونسبتا متفاوتی رامشاهده کنید .
باکمی دقت متوجه میشوید که یک والیبالیست حرفه ای انواع افت ها – شیرجه (باشکلهای وجهت های متفاوت)- انواع پرشها (عمودی – روبه جلو – بحالت پروازی و.....) – غلتها (به پهلو- جلو- ازپشت )و...رابایستی بخوبی وبدون بروز صدمات انجام دهد پس لازم است که هم ازآمادگی جسمانی بالایی برخوردارباشد وهم بصورت صحیح وعلمی آموزش ببیند.درهرحال ابتدا بایستی بدانیم کدام یک ازعضلات ومفاصل بصورت تخصصی دروالیبال بیشترین فعالیت رادارند.باتوجه به تنوع حرکات مسلم است تقریبا تمام عضلات ومفاصل درگیر میباشند اما می توان بطورخلاصه عضلات مهم تربدن برای والیبال را ازپایین به بالاچنین برشمرد: دراندام تحتانی بدن 1- عضلات دوقلوی ساق پا (Gastrocnemius) ونعلی 2- عضلات گروه چهارسررانی (شامل عضله راست داخلی – عضله پهن میانی- عضله پهن خارچی )یاQuadriceps femoris 3- عضلات گروه همسترینگ Hamestring group (شامل عضلات دوسررانی- نیم وتری ونیم غشائی) 4- گروه عضلات سرینی gluteal group( شامل سرینی بزرگ – سرینی میانی – سرینی کوچک ) دراندام فوقانی قسمت قدامی ( جلوی بدن) 1- عضله راست شکمی rectus abdominis 2- عضلات مورب داخلی وخارجی شکم 3- عضله سنیه ای بزرگ وکوچک pectoralis major 4- عضله دالی deltoid 5- عضله دوسربازویی biceps brachii 6- عضلات تاکننده کف دست وجمع کننده انگشتان دراندام فوقانی قسمت خلفی ( پشت بدن ) 1- گروه عضله راست کننده ستون مهره ای (شامل خاصره ای – طویل – شوکی ) 2- عضله مربع کمری quadratus lumborum 3- عضله پشتی بزرگ Latismus dorsi 4- عضله گردبزرگ Teres major 5- عضله ذوزنقه ای trapezios 6- عضله متوازی الاضلاع rhomboids 7- بازکننده انگشتان دست 8- عضله سه سرپشت بازوtriceps brachii بازیادآورمیشوم که عضلات ذکرشده بصورت اختصار مهمترین عضلات بنظر میرسند اما درفعالیت های والیبال عضلات بیشتری درگیر میباشند.
اما مفاصل بزرگ ومهم تردرگیر دروالیبال نیز عبارتند از 1- مفصل کتف 2- مفصل آرنج 3- مفصل مچ دست 4- مفصل کمر 5- مفصل زانو آسیب دیدگی شانه : همانطورکه درمقدمه یادآورشدم ازآسیب های مهم وشایع درورزش والیبال ؛ مواردمربوط به مفصل شانه وعضلات نزدیک به آن میباشد.
علاوه براینکه دراین ناحیه فقط مفصل وعضله وجود نداردبلکه تاندون ها – کیسه های زلالی و...نیز وجود داشته وهرکدام میتواند درانواع آسیب ها دخالت مستقیم یاغیر مستقیم داشته باشد.
دراین بخش ابتدا به کشیدگی عضلات شانه خواهم پرداخت.
(انشالله درمراحل بعدی نیز کوفتگی شانه - دررفتگی شانه – التهاب کیسه زلالی شانه "زیرآخرومی " – کشیدگی رباط شانه "گلنو- هومرال" موردبحث قرارخواهندگرفت ).
کشیدگی عضلات شانه :تعریف : میدانیم که عضلات – زردپی ها واستخوانها شامل واحد هایی هستند .این واحدها باعث استحکام مفصل شانه میشوندوبه آن اجازه حرکت میدهند .معمولاکشیدگی درضعیف ترین قسمت یک واحد اتفاق می افتد حالت انواع کشیدگی عضلانی درمفصل شانه : 1- کشیدگی خفیف (درجه 1): عضلات اندکی کشیده میشوند بدون اینکه تارهای عضلات یازردپی ها پاره شوند (دراین حال قدرت کاهش نمی یابد) 2- کشیدگی متوسط (درجه 2): پارگی تارها دریک عضله –یا زردپی یامحل اتصال به استخوان بوجود می آید(قدرت دراین حالت کاهش می یابد) 3- کشیدگی شدید(درجه 3): پارگی اتصالات عضله یا زردپی یامحل اتصال استخوان باجدایی تارها .
این نوع حاد دراثر صدمه مستقیم یا فشار بیش ازحد به وجود می آید.
قسمتهای درگیر: 1- عضلات وزردپی هایی که استخوانهارابه شانه متصل میکنند.
2- استخوانهادرناحیه شانه شامل بازو- کتف – ترقوه 3- بافت های نرم اطراف محل کشیدگی شامل اعصاب – لایه ضریع – عروق خونی ولنفاوی علایم ونشانه ها: 1- دردبه هنگام حرکت یاکشیده شدن مشانه 2- انقباض متشنج عضلانی درشانه 3- تورم روی محل آسیب دیده 4- کاهش قدرت درکشیدگیهای متوسط وشدید 5- آهکی شدن عضله یازردپی (قابل رویت درعکس پرتو نگاری) 6- صدای خش خش مانند احساس ترک خوردگی (هنگامیکه ناحیه مصدوم باانگشتان فشارداده شود.) علل بوجود آورنده : 1- استفاده بیش ازحد ومداوم ازواحدهای " عضله – زردپی" 2- صدمه یانیروی شدید که برشانه اعمال شود 3- عدم گرم کردن مناسب درورزش نحوه پیشگیری : 1- شرکت دربرنامه های بدنسازی مناسب بارشته ورزشی 2- گرم کردن صحیح وعلمی قبل ازفعالیت سنگین ورزشی 3- استفاده ازوسایل وتجهیزات مناسب محافظت کننده درورزشهای پربرخورد 4- عدم استفاده بیش ازحد ومدام مفصل شانه 5- بانداژ کردن شانه آسیب دیده قبل از تمرین ومسابقات میانگین زمان بهبودی : اگر صدمه برای باراول باشد بامراقبت درست زمان بهبودی کاسته میشود 1- برای کشیدگی عضلانی خفیف 2 تا 10 روز 2- برای کشیدگی عضلانی متوسط 10 روز تا 6 هفته 3- برای کشیدگی عضلانی شدید 6 تا 10 هفته (اگرصدمات تکرارشوند زمان مراقبت افزایش خواهد یافت – رباطها وزردپی ها نیاز به زمان بهبود طولانی مانند شکستگی استخوانها دارند).