سقط جنین، به معنای پایان یافتن بارداری در هر مرحلهای است که زندگی نوزاد در جریان است، اگرچه غالبا به لحاظ فنی و تخصصی، خاتمه یافتن بارداری به واسطهی جراحی یا خارج کردن جنین یا رویان از رحم(پیش از آنکه قادر به ادامه حیات باشد)را سقط جنین میگویند.∗سقط جنین یا بصورت خود به خود رخ میدهد که به آن معمولا سقط جنین غیرعمدی(ناخواسته) گفته میشود، یا میتواند عامدانه باشد.اصطلاح سقط جنین اغلب به سقط جنین خودخواسته اطلاق میشود.
مقدمه در کشورهای توسعه یافته، سقط جنین در مواقعی که خود خواسته باشد، مطابق با قوانین علمی، از جمله امن ترین روشها در پزشکی است.[۱] با این حال سقط جنین ناسالم (که توسط فرد، بدون آموزش مناسب و یا خارج از محیطهای پزشکی انجام میشود)سالانه حدود ۷۰ هزار مرگ مادر و ۵ میلیون معلول، در سطح جهان به جا میگذارد.[۲] سالانه حدود ۴۲ میلیون سقط جنین انجام میشود که تخمین زده شدهاست که ۲۰ میلیون از آنها به شکلی ناسالم انجام شدهاست.
[۳] چهل درصد زنان حاملۀ جهان از داشتن امکانات درمانی و حق انتخاب برای سقط جنین محروم هستند.[۴] سقط جنین عمدی(خواسته) دارای سابقۀ تاریخی طولانی است و توسط روشهای مختلفی چون سقط کنندههای گیاهی، استفاده از ابزار تیز، آسیب جسمانی، و دیگر روشهای سنتی انجام میشدهاست.علم پزشکی معاصر با بهره گیری از داروها و روشهای جراحی، سقط جنین را راحت کردهاست.
قانونی بودن، همه گیر بودن، وضعیت فرهنگی، و وضعیت مذهبی در نوع نگاه به سقط جنین، تفاوت قابل ملاحظهای ایجاد میکند.در بسیاری از نقاط جهان، بحثهای جنجالی بر سرِ قانونی و اخلاقی بودن، سقط جنین وجود دارد.
از آنجایی که دسترسی به آموزش و خدمات تنظیم خانواده برای پیشگیری از بارداری در سراسر جهان، در حال افزایش است، سقط جنین به طور گستردهای در حال کاهش است.[۵] تاریخچه سقط جنین خود خواسته دارای سابقۀ طولانیای میباشد و میتوان ردههایی از آن را در تمدنهای مختلفی چون چین در زمان شننونگ (۲۷۰۰ قبل از میلادی)، مصر باستان در زمان ابریهای پاپیروس( ۱۵۵۰ قبل از میلاد)و امپراطوری روم در زمان جوونال (۲۰۰ قبل از میلاد) یافت.[۶] شواهد نشان میدهد که سقط جنین از طریق روشهایی چون گیاهان، ادوات تیز، استفاده از فشارهای شکمی و روشهای دیگر انجام میشدهاست.
برخی از محققان پزشکی و مخالفان سقط جنین خاطر نشان میکنند که سوگند دانشجویان پزشکی در یونان باستان، آنها را از انجام سقط جنین منع میکردهاست.[۷] با این حال دستهای دیگر از پژوهشگران با این تفسیر مخالف اند[۸] متون پزشکی مربوط به طب بقراط، حاوی شرح روشهای نافرجام و یادداشتهایی مربوط به خطرات ناشی از سقط جنینِ ناامن است .[۹] در مسیحیت، پاپ (۹۰-۱۵۸۵) به عنوان اولین پاپ اشاره کرد که سقط جنین بدون در نظر گرفتن اینکه در چه مرحلهای از حاملگی باشد، قتل محسوب میشود.[۱۰].کلیسا قبلا بر سر اینکه آیا سقط جنین قتل محسوب میشود یا نه، مجزا شده بود و مخالفت با سقط جنین تا قرن ۱۹، به طور سرسختانهای ادامه داشت.[[۱۱] سقط جنین در اسلام تا زمانی مجاز است که به اعتقاد مسلمانان روح در جنین دمیده نشده باشد.[۱۲] در زمانِ دمدیده شدن روح در جنین، بین متکلمان اختلاف وجود دارد، عدهای معتقدند این زمان ۴۰ روز بعد از لقاح است و عدهای دیگر این زمان را ۱۲۰ روز بعد از لقاح در نظر گرفتهاند.[۱۳] با این حال سقط جنین عمدتا در مناطق اسلامی با اعتقاد بالا همچون محدودۀ خاومیانه و شمال آفریقا، بهشدت محدود میشود و یا اینکه ممنوع است.
پیشرفت تکنیکهای سقط جنین در اروپا و آمریکا، از قرن ۱۷میلادی آغاز شد.
با این وجود، محافظهکاری اغلب پزشکان در رابطه با مسایل جنسی، از گسترش وسیع تکنیکهای امن سقط جنین جلوگیری به عمل آورد [۱۴].
برخی پزشکان به تبلیغ خدمات ...خود دست زدند و فعالیتهای آنان تا قرن ۱۹ یعنی زمانی که سقط جنین هم در آمریکا و هم در بریتانیا ممنوع شد، تحت کنترل و نظارت گسترده قرار نداشت [۱۵].
گروههای مرتبط با کلیسا و نیز پزشکان در جنبشهای ضدِ سقطِ جنین شدیداً تاثیرگذار بودهاند [۱۶].
در آمریکا، تا حدود ۱۹۳۰سقط جنین از زایمان به مراتب خطرناکتر بود، در این زمان بهبود فزاینده شیوههای سقط جنین نسبت به زایمان، موجب امنتر شدن سقط جنین میشد [یادداشت۴].
اتحاد جماهیر شوروی (۱۹۱۹)، ایسلند (۱۹۳۵) و سوئد (۱۹۳۸) از اولین کشورهایی بودند که برخی یا همه اشکال سقط جنین را قانونی کردند [۱۷].
در آلمانِ نازیِ ۱۹۳۵، قانونی تصویب شد که به موجب آن سقط جنین برای کسانی که "به طور ارثی بیمار" تلقی میشدند مجاز شمرده میشد، در حالیکه زنانی که به نژاد آلمان تعلق داشتند، به ویژه، از سقط جنین منع میشدند [۱۸].
انواع سقط جنین عمدی (خودخواسته) هرسال در جهان حدود ۲۰۵ میلیون بارداری اتفاق میافتد.
بیش از یک سوم آنها ناخواسته هستند و در حدود یک پنجم به سقط جنین عمدی ختم میشوند.[۱۹] بیشتر سقطها ناشی از بارداریهای ناخواسته میباشند.[۲۰] یک بارداری میتواند به طور خودخواسته به شیوههای گوناگون به سقط جنین بیانجامد.
شیوه ی انتخاب شده معمولا به سن رویان یا جنین وابستهاست ،[۲۱] که اندازه اش در جریان بارداری رشد میکند.[۲۲] همچنین ممکن است روشهای ویژهای با توجه به قانون، دسترس پذیری در منطقه، و ترجیح پزشک یا بیمار انتخاب گردد.
دلایل انجام سقطهای عمدی: درمانی سقط در پزشکی هنگامی درمانی گفته میشود که برای حفظ جان زن باردار، پیشگیری از آسیب به سلامت جسمی یا روحیِ زن، دلالت نشانهها بر بالا بودن احتمال ابتلای جنین به بیماری یا مرگ پیشرس یا معلولیت، یا کاهش انتخابی تعداد جنینها به منظور پایین آوردن احتمال خطر برای سلامت جنین در بارداریهای چندگانه انجام شود.[۲۳] انتخابی سقط انتخابی یا داوطلبانه سقطی است که بنا به خواست ِ زن به دلایل غیر پزشکی به دست خود و یا دیگری انجام شده باشد[۲۴] .
سقط جنین غیرعمدی (ناخواسته) سقط جنین ناخواسته یا غیرعمدی، خروج ناخواسته رویان یا جنین پیش از هفته بیستم تا بیست و دوم بارداری است∗.
چنانچه بارداری پیش از سی و هفت هفته خاتمه یابد و منجر به تولد نوزادی زنده گردد، "تولد زودرس"{{|نشان|۲}} یا "پیش از موعد"∗ تلقی میشود [۲۵].
جنینی که پس از حیات یافتن، در رحم و یا در زمان وضع حمل بمیرد، عموما با اصطلاح "جنین مرده به دنیا آمد"∗ شناخته میشود [۲۶].
تولد پیش از موعد و زایمانِ جنین مرده، عموما سقط جنین تلقی نمیشوند، اگرچه استفاده از این اصطلاحات گاهی با یکدیگر همپوشانی پیدا میکند.
تنها۳۰ تا ۵۰ ٪ از لقاحها، سه ماهه اول را با موفقیت پشت سر میگذارند [۲۷]، حجم قابل توجهی از آن دسته از لقاحها که به ثمر نمیرسند، پیش از آنکه زن از عمل لقاح مطلع شده باشد، از بین میروند [۲۸] و بسیاری از بارداریها پیش از آنکه پزشکان توانایی تشخیص رویان را داشته باشند خاتمه مییابند [۲۹].
در بررسی از حداقل ۵۰ ٪ از بارداریهای زود خاتمه یافته ، شایعترین دلیل سقط جنینِ غیرعمدی در طول سه ماهه اول بارداری، اختلالات کروموزومی است [۱۰][۱۶]، از جمله سایر دلایل میتوان به بیماریهای عروقی (همچون لوپوس)، دیابت، سایر مشکلات هورمونی، عفونت و اختلالات رحمی اشاره کرد [۳۰].
بالا رفتن سن مادری و سابقه بیمار در سقط غیرعمدی جنین، به عنوان دو عامل اساسی مرتبط با افزایشِ ریسکِ سقطِ غیر عمدی شناخته میشوند [۳۱].
سقط جنین غیرعمدی، همچنین ممکن است در نتیجه تروما یا ضربه اتفاقی نیز رخ دهد.
[۳۲] ایمنی سقط جنین خطرات بهداشتی سقط جنین بستگی به این دارد که آیا روش انجام، بدون خطر و یا غیربهداشتی است.
سازمان جهانی بهداشت سقط جنین ناامن را روشی تعریف میکند که افراد غیر ماهر، با وسایل خطرناک و یا در مراکز غیر بهداشتی انجام میدهند.[۳۳] سقط جنینی که در کشورهای توسعه یافته مطابق با قوانین انجام میشود، جزو کم خطرترین عملهای پزشکی است.[۳۴] در ایالات متحده، خطر مرگ مادران از سقط جنین ۰٫۵۶ در هرصدهزار سقط جنین است و حدود ۱۲٫۵ بار امن تر از زایمان (۷٫۰۶ مرگ و میر مادران در هر صدهزار تولد زنده) میباشد.
[۳۵] خطر مرگ و میر مرتبط با سقط جنین با افزایش سن حاملگی افزایش مییابد، اما هنوز پایین تر از زایمان در ۲۱ هفتگی حاملگی است.
[۳۶][۳۷] خطرات بهداشتی سقط جنین بستگی به این دارد که آیا روش انجام، بدون خطر و یا غیربهداشتی است.
[۳۶][۳۷] روشها آسپیراسیون خلاء∗ در سه ماهه اول امن ترین روش سقط جراحی است و میتواند در یک مطب مراقبتهای اولیه، کلینیک سقط جنین، یا بیمارستان انجام شود.
عوارض نادر هستند و میتواند سوراخ شدگی رحم، عفونت لگن خاصره، ماندن جفت و نیاز به تخلیه مجدد باشد.[۳۸] آنتی بیوتیک پیشگیرانه (مانند داکسی سیکلین یا مترونیدازول) به طور معمول قبل از سقط جنین انتخابی داده میشود، [۳۹]چون اعتقاد بر این است که به طور قابل ملاحظهای خطر عفونت پس از عمل رحم را کاهش میدهد.
[۴۰] عوارض پس از سقط سه ماهه دوم شبیه به عوارض افرادی است که بعد از سه ماهه اول سقط میکنند و تا حدودی به روش انتخاب شده بستگی دارد.
اتساع و تخلیه∗ بررسی کتابخانهای کوکران در سال ۲۰۰۸ نشان داد که اتساع و تخلیه از روشهای دیگر سقط در سه ماهه دوم امن تر بود.
[۴۱] سقط دارویی سقط دارویی با میفه پریستون و میزوپروستول پس از ۴۹ روز از سن حاملگی موثر است.
[۴۲] در زنان تا۶۳ روز پس از سن حاملگی استفاده شدهاست، البته با افزایش خطر عدم موفقیت (با نیاز به سقط جنین جراحی) [۴۳] سقط جنین دارویی به اندازه سقط جنین جراحی در سه ماهه اول، امن است، اما همراه با درد بیشتر و موفقیت کمتر است.
[۴۴] به بطور کلی، خطر عفونت رحم، به روش دارویی از سقط جراحی کمتر است، [۴۵] هر چند در سال ۲۰۰۵ چهار مورد مرگ و میر پس از سقطهای دارویی، ناشی از عفونت با کلستریدیوم سوردلی گزارش شدهاست.
[۴۶] پس از این، برخی از ارائه دهندگان سقط جنین استفاده از آنتی بیوتیک پیشگیرانه را همراه با سقط دارویی شروع کردهاند.
[۴۷] سقط جنین ناامن علت عمدهای از آسیب و مرگ در میان زنان در سراسر جهان است.
اگر چه دادهها مبهم هستند، تخمین زده میشود که سالانه حدود ۲۰ میلیون سقط جنین نا امن انجام میشوند، که ۹۷ ٪ آن در کشورهای در حال توسعه رخ میدهد.
[۱] نتیجه سقط جنین غیربهداشتی، سالانه حدود ۶۸۰۰۰ مرگ و میر [۴۸] و میلیونها آسیب است.
[۴۹] اعتقاد بر این است که شرایط قانونی سقط جنین نقش عمدهای در میزان سقط جنین ناامن دارد.[۵۰] [۵۱] به عنوان مثال، در سال ۱۹۹۶ قانونی کردن سقط جنین در آفریقای جنوبی تاثیر مثبت و فوری، حدود ۹۰ درصد کاهش، در میزان عوارض مرتبط با سقط جنین، [۵۲] و مرگ و میر ناشی از سقط جنین داشت.
[۵۳] سازمان بهداشت جهانی با تاکید بر قانونی کردن سقط جنین، آموزش پرسنل پزشکی، و حصول اطمینان از دسترسی به خدمات بهداشت باروری از رویکرد سلامت عمومی حمایت میکند.
[۵۴] فرضیه سرطان پستان برخی مطالعات ارتباط بین سقط و سرطان پستان را نشان دادهاند.
[۵۵] طرفداران ارتباط علیتی بین این دو معتقدند که وقفه در رشد طبیعی پستان در دوران بارداری سلولهای نابالغی را ایجاد میکند که بیشتر مستعد سرطان در سینهاست.
با این حال، جامعه علمی پس از بررسی شواهد و تحقیقات دقیق نتیجه گرفته است که چنین ارتباطی وجود ندارد.
نهادهای مهم پزشکی، از جمله سازمان بهداشت جهانی، موسسه ملی سرطان ایالات متحده، انجمن سرطان و...
همه به این نتیجه رسیدند که سقط جنین، سرطان پستان ایجاد نمیکند.
[۵۶] مفهوم یک ارتباط علیتی بین سقط جنین عمدی و سرطان پستان در حال حاضر عمدتا توسط گروههای طرفدار زندگی ترویج میشود.
[۵۷] بهداشت روانی توافق کنونی علمی بر آن است که هیچ رابطه علت و معلولی بین سقط جنین و مشکلات سلامت روانی وجود ندارد.
انجمن روانشناسی آمریکا بر اساس شواهد علمی موجود، به این نتیجه رسیدهاست که یک مرتبه سقط جنین تهدیدی برای بهداشت روانی زنان نیست، و مشکلات سلامت روانی در این زنان بعد از سقط در سه ماهه اول بیشتر از مشکلات پس از حاملگی ناخواسته نیست.
[۵۸][۵۹] برخی مطالعات با نتیجه گیری فوق مخالف است، و معتقد است که افزایش قابل توجهی در مشکلات روحی و روانی پس از سقط وجود دارد.
با این حال، این مطالعات به دلیل نادیده گرفتن سابقه اختلالات روانی، شدت یا عدم هرگونه از این اختلالات، یا انتخاب نادرست گروههای شاهد به دلیل نادیده گرفتن متغیرهای مداخله گر در آنها از سوی پژوهشگران و سازمانهای حرفهای مورد انتقاد قرارگرفتهاند.
میزان سقط جنین تعداد سقط جنین انجام شده در سراسر جهان بین سالهای ۱۹۹۵ و ۲۰۰۳ از ۴۵ میلیون به ۴۱ میلیون نفر کاهش یافتهاست، که به معنی کاهش در میزان سقط جنین از ۳۵ به ۲۹ در هر ۱۰۰۰ زن است.
بیشترین کاهش در کشورهای توسعه یافته با کاهشی از ۳۹ به ۲۶ در هر ۱۰۰۰ زن در مقایسه با کشورهای در حال توسعه، که کاهشی از ۳۴ به ۲۹ در هر ۱۰۰۰ زن رخ دادهاست.
از مجموع حدود ۴۲