جریان آکادمیک ایران در عصر پهلوی بر خلاف برخی از کشورهای اروپایی وابسته به رژیم سیاسی بود و به این اعتبار نمی توانست از هیچگونه استقلالی برخوردار باشد.
از این رو علاوه بر کاستی های بی شماری که مجموعا تاریخ نگاری این عصر با آن مواجه بوده جامعه آکادامیک کشور از نوعی محافظه کاری سیاسی هم رنج می برد.
مورخین این جریان یا اصولا پیرامون مقاطعی از تاریخ کشور که رژیم موجود اصطکاک داشته باشد تحقیق نمی کردند و یا اگر نمی توانستند از فشار علائق درونی رها شوند به گونه ای تاریخ می نگاشتند که نه سیخ بسوزد و نه کباب.
این جریان که از اقبال شروع می شود و به باستانی خاریزی خاتمه می یابد مغولیان رسمی دانش تاریخی کشور محسوب می شوند و با ادعاهای نه میزان عملی که باید بی طرف و بی غرض منحصرا ناظر ظاهرا علاقمندان به تاریخ را متقاعد سازند که روایت صحیح درک و تاریخ گذشته مقدمه دوره پهلوی در تاریخ ایران ار سال 1304 خورشیدی تا سال 1357 ادامه یافت .در این دوره تحولات سیاسی و اقتصادی واجتماعی و ...
زیادی صورت گرفت.که تاریخ ایران را در خور تغییرات اساسی نمود.
روی هم رفته این دوره از حکومت یکسری چالشها وافتخارات ومشکلات پیوسته ای در تاریخ ایران به بار آورد که از آغاز تا پایان دوره پهلوی به طور مفقم و خلاصه گرد آوری ونوشته شده اشت.
الف: تحولات و اقدامات اساسی در دوره رضا شاه پهلوی 1304-1300 خورشیدی مهمترین اقداماتی که در این دوره صورت گرفت: 1- در سال 1304 خورشیدی (1344 هجری قمری) روز چهاردهم آذر همین سال ضمن تشریفات رسمی و اداری سوگند در مجلس شورای ملی ایران رضا شاه پهلوی به عنوان شاهنشاه پهلوی به عنوان شاهنشاه زمام امور مملکت را از دست گرفته و رسما شاه ایران گشت.
در سال 1304 خورشیدی به موجب تصویب مجلس شورای ملی تقویم شمسی تقویم جلای تقویم رسمی گشور ایران شد و به موجب قانون مذکور ادارات دولت وبنگاهایی وهمچنین موسسات اقتصادی کسبه به طور عموم موظف شدند به جای ماههای جدید را به شرح زیر : فروردین اردیبهشت خرداد تیر مرداد شهریور مهر آبان آذز دی بهمن اسفند به کار برد.و شش ماه اول سال سی یک روز وپنج ماه دوم سی روز ماه آخر 29 روز ودر سال کسیبه 30 روز شد.
3- سال 1304 خورشیدی شیخ خز عل و دو پسرش توسط سر تیب فضل الله خان فرستاده قوای خوزستان و حاکم نظامی در حین طرب وخوشگذرانی باز داشت و به تهران اعزام شد.
4- در همین سال قانون نسخ القاب و درجات نظامی سابق از تصویب مجلس شورای ملی ایران گذشت وافرادی مکلف شدند دارای نام نام خانوادگی با شند که باید بصورت شناسنامه از طریق سجل اموال ثبت و ضبط وصادر شوند.
5- در همین سال قانون خدمت نظام اجباری مشتعل بر 36 ماده به تصویب مجلس شورای ملی رسید به موجب ماده اول آن کلیه اتباع ذکور ایران اعم از سکنه به خدمت سربازی می باشد.
مدت خدمت آنان دو سال خواهد بود به جز شهرها و قضبات وایلات باید متوقین در خارج از ایران نیز از اول سن 21 سالگی مکلف اند که به سربازی بروند.
6- در همین سال نخستین بانک ایرانی از کسور بازنشتگی صاحب مذ هبان به بانک پهلوی تشکیل گردید که بعد ها به نام بانک سپه نامیده شد .
7- همچنین ایران همان سال به دست رضا شاه پهلوی استخانهای کریم خان زند را که آغا محمد قاجار در زیر پلکان کاخ گلستان دفن کرده بودند بیرون آوردند و در قم در کنار قبر شاه صفی به به خاک سپردند.
8- در سال 1305 خورشیدی روز یکشنبه چهارم اردیبهشت در تالار مرمر کاخ سلطنتی گلستان تهران رضا شاه پهلوی طی مراسم سلطنتی تاجگذاری کرده و تاج پهلوی بر سر نهاد.
9- در سال 1306 خورشیدی رضا شاه اولین کلنگ ساختمان ایستگاه راه آهن را بر زمین زد.
10- در همین سال قانون تشکیل بانک ملی ایران به صورت شرکت سهامی از طرف مجلس شورای ملی ایران تصویب شد.
11- در همین سال دولت ایران دعاوی خود را نسبت به جزایر بحرین تجدید کرد وبه دولت انگلیس در این ضمینه اعتراض کرده شکایت خود را به انجمن معل متفق فرستاد.
12- در سال 1307 خورشیدی حق قضاوت کنسولها(کاپیتر لاسیون) که از سال 1243 هجری قمری به موجب عهد نامه ننگ بارترکمنچای بدعت گزارده شده بود لغو گردید.
13- در همین سال احمد شاه قاجار آخرین پادشاه سلسله قاجاریه در پاریس به مدحن کلیه وفات و طبق وصیت نامبرده جسدش را به عتبات برده دفن کردند.
14- در همین سال (1307) قانون انحصار تریاک در 16 ماده به تصویب مجلس شورای ملی ایران رسید.
15- در همین سال (1307) مجلس شورای ملی ایران طبق قانونی برده فروشی را منع کرد.
16- در همین سال برنامه تامین بودجه ساختمان راه آهن سراسری طبق تصویب مجلس شورای ملی مالیاتی به قند شکر بسته شد.
17- در همین سال طبق قانونی که در مجلس شورای ملی ایران گذاشت لباس متحدالشکل اعلام گردید این لباس کت وشلوار وکلاه پهلوی بود.
18- در سال 1308 خورشیدی ایستگاه راه آهن بندر شاه مبدا راه آهن سراسری ایران طی مراسم افتتاح شد.
19- در همین سال طبق قانونی که به تصویب مجلس شورای ملی ایران رسید واحد پول قانونی ایران ریال وماخذ آن طلا تعین گردید .
20- در همین سال دولت ایران دولت عراق را که از دولت عثمانی به وجود آمده بود به رسمیت شناخت وروابط بین 2 دولت آغاز گردید.
21- در سال 1311 خورشیدی رضا شاه امتیاز نامه دارسی را خواست و آن را در آتش انداخت و سوزانید وگفت امتیاز نامه دارسی لغو شد و مجلس شورا ملی نیز آن را تائید و تصویب کرد .
22- در همین سال قانون اوزان ومقیاسات از تصویب مجلس گذشت وبه آن در تمام کشور اوزان یکنواخت گردید.
23- در این سال با خریدن چند کشتی جنگی از ایتالیا دولت ایران نبروی دریایی خلیج فارس را تکمیل نمود.
24- در همین سال روز هشتم خرداد قانون تاسیس دانشگاه تهران از تصویب مجلس شورای ملی ایران گذشت و در روز 15 بهمن همین سال نخستین سنگ بنای دانشگاه تهران به دست رضا شاه در زمین های جلالیه نصب گردید.
25- در همین سال جشن هزاره حکیم ابولقاسم فردوسی بزگترین حماسه سرای ملی ایران به طرز با شکوهی در تهران برگزار گردید و مقبره این شاعر نامی در طوس تجدید بنا گردید .
26- در همین سال کارخانه قند شاهی و ورامین و کارخانه حریر بافی چالوس گشایش یافت .
27- در سال 1314 خورشیدی در روز 17 دی قانون رفع حجاب اعلام گردید رضا شاه به اتفاق خانواده سلطنتی که بدون حجاب بودند در جشن دانشسرای مقداتی شرکت کردند.
28- در همین سال فرهنگستان ایران واداره پیشاهنگی وتربیت بدنی و مدرسه عالی طب ومدرسه عالی علوم سیاسی وتجارت تا سیس گردید.
29- در سال 1316 خورشیدی کتابخانه ملی ایران وموزه مردم شناسی تا سیس گردید.
30- در سال 1317 خورشیدی رضا شاه در ایستگاه سفید چشمه آخرین پیچ ومهره راه آهن سراسری را محکم کرد وبه ابن ترتیب نخستین قطاری که از بندر شاهپور آمده بود به طرف تهران حرکت کرد.
31- در همین سال بانک دهنی ایران طبق قانونی که به تصویب رسیده بود افتتاح شد.
32- در همین سال کارخانه قند شاه زند کارخانه هواپیما سازی شهباز وکارخانه ریسندگی قم وسمنان شروع به کار کرد.
33- در سال 1318 خورشیدی سر شعاری عمودی در کلیه نقاط کشور انجام گرفت.
34- در سال 1318 خورشیدی جنگ دوم بین المللی آغاز شد و کشور ایران بیطرفی خود را اعلام داشت.
35- در همین سال راه آهن شاهرود – تهران و گرگان –تهران وتهران- قزوین گشایش یافت.
36- در سال 1319 خورشیدی دستگاه فرستنده رادیوی تهران گشایش یافت .رادیوی ایران دارای دو موج کوتاه و متوسط بود 37- در سال 1320 خورشیدی روز سوم شهریور ماه قوای اتحاد جماهیر شوروی و انگلیس شهرهای بی دفاع شمال وجنوب ایران را بمباران کرده به پیشروی خود ادامه دادند وبا توافقی که بین ایران وسران کشورهای متجاوز پیش آمدتری مخامصه شد.
38- در همین سال رضا شاه پهلوی به دنبال وقایعی که در کشور رخ داد در روز 25 شهریور به نفع مسیر خود محمد رضا از سلطنت استعفا داد و به اصفهان عزیمت کرد.
39- در همین سال روز 26 شهریور ساعت 30/4 بعدازظهر محمد رضا شاه پهلوی در تالار جلسه مجلس شورای ملی با تشریفات رسمی قسم نامه را قرائت و امضاء کرد.
ب: تحولات واقدامات در دوره سلطنت محمد رضا شاه پهلوی به شرح زیر است: در سال 1320 خورشیدی محمد علی فزوغی ذکاوالملک به سمت نخست وزیر ایران برگزیده شد.
در همین سال بنگاه همایت مادران ونوزادان تشکیل گردید.
در سال 1322 خورشیدی دولت ایران پیوستگی خود را به اعلامیه ملل متحد اعلام کرد.
در سال 1322 خورشیدی دولت ایران به دولت آلمان نازی اعلان جنگ داد.
5- در همین سال دولت ایران الحاق خود را به سازمان ملل متحد که میان 36 کشور در واشنگتن برمند آلمان ومتحدینش تشکیل شده بود اعلام داشت.
6- در همین سال کنفرانس تاریخی تهران با حضور روز دولت از کشور ایالات متحده آمریکا وجد پیسل نخست وزیر انگلیس واستالین پیشوای دولت اتحاد جماهیر شوروی تشکیل گردید وبه موجب اعلامیه منتشر شده استقلال وتمایت ایران تائید گردید.
7- در سال 1323 خورشیدی رضا شاه پهلوی در ستهر ژوها سنبدگ از شهرهای معروف آفریقای جنوبی در 67 سالگی زندگی را بدرود گفت.(جسد وی پس از مومیایی شدن مدتی در قاهده وزمانی هم در مدینه منوره به امانت گذاشته شد و سرانجام در روز 17 اردیبهشت 1329 خورشیدی به ایران آورده و در جوار عبلالعظیم در شهر ری به خاک سپردند.
8- در سال 1324 خورشیدی دولت ایران به عضویت سازمان ملل متحد پذیرفته شد.
9- در سال 1324 خورشیدی جنگ جهان گیر دوم پایان یافت وطبق پیمان پوستدام قوای آمریکا وانگلیس خاک ایران را ترک کردند اما سپاهان شوروی تایکسال دیگر در ایران ماند.
10- در همین سال جعفر پیشه وری که اعتبار نمایندگی او در مجلس چهاردهم شده بود در آذربایجان فرقه دموکرات را تشکیلداد و با پشتیبانی نیروی اتحاد جلاهیر شوروی که هنوز در ایران بود به خیال خود آذربایجان را مستقل اعلام نمود.
11- در سال 1325 خورشیدی نیروهای اتحاد جماهیر شوروی کشور ایران را به تدریج تخلیه کردند وسفیر کبیر شوروی در این باره اعلامیه در تهران صادر کرد.
12- در روز 21 آذر خورشیدی ارتش ایران با سرکوب کردن حکومت جعفر پیشه وری آذربایجان را به دامان وطن باز گردانید.
13- در سال 1327 خورشیدی روز 15 بهمن هنگام جشن دانشگاه شخصی به نام ناصر فخر آرایی 5تیر به طرف محمد رضا شاه شلیک کرد ولی هیچ کدام کارکر نشد بهمین جهت در تهران حکومت نظامی اعلام گردید وحذب توده ایران غیر قانونی اعلام گردید.
14- در همین سال ساختمان جدید آرامگاه شخ مصلح الدین سعدی شیرازی در شیراز افتتاح گردید.
15- در سال 1328 خورشیدی برای تجدید نظر در مواد 44و48 قانون اساسی مشروطه ایران نخستین مجلس موسسان تشکیل گردید.
16- در سال 1328 خورشیدی فرستنده رادیومشهد واصفهان افتتاح شد.
17- دز سال 1329 خورشیدی جسد مومیایی شده رضا شاه پهلوی به تهران آورده شد وطی تشریفات مفصلی در جوار حضرت عبدالعضیم به خاک سپرده شد.
18- در سال 1329 خورشیدی طرح خلع ید وملی شدن نفت در سراسر کشور برای تصویب به جلسین داده شد.
19- در سال 1329 خورشیدی سپهید دزم آراء نخست وزیر در مسجد محمد شاه توسط خلیل طهماسبی عضو فدائیان اسلام به قتل رسید.
20- در 29 اسفند همین سال طرح ملی نفت در مجلس شورای ملی و مجلس سنا به اتفاق آراء به تصویب رسید وتوضیح شد.
21- در سال 1330 خورشیدی گزارش کمیسون نفت وطرز اجرای طرح خلع ید ازشرکت نفت ایران وانگلیس از طرف مجلسین به تصویب رسید وتوضیح شد.
22- در همین سال هئات مدیره موفق نفت ایران به خوزستان اعزام گردید واز شرکت سابق نفت ایران و انگلیس خلع ید به عمل آمد.
23- در همین سال محمد تقی بهار (ملک الشعرا)در تهران وفات یافت وصادق هدایت نویسنده نامی ایران در پاریس خود کشی کرد 24- در اردیبهشت سال 1331 خورشیدی با رای مجلس شورای ملی دکتر محمد مصدق به نخست وزیری منصوب شد 25- در سال 1331 خورشیدی از طرف دولت ایران به دلیل مداخله کشور انگلیس در امور داخلی کشور ایران تمام کنسو گلومیهای آن دولت در ایران بسته شد ودر روابط سیاسی بین دولت ایران وانگلیس قطع شد وسفیران طرفین احضار شدند.
26- در همین سال بعلت پایان یافتن قرار داد ایران وشوروی شیلات ایران ملی اعلام شدند.
27- در همین سال دادگاه بین المللی لاهه عدم صلاحیت خود را در مورد شکایت از انگلیس از ایران اعلام نمود.
28- در همین سال در منطقه طرود واقع در جنوب شهر شاهرود در استان سمنان زلزله سهمگینی به وقوع پیوست که به همین