دانلود تحقیق تطورتاریخی شکل گیری مفهوم سکولاریزاسیون ”در اندیشه مسیحی غربی

چنانکه در مباحث گذشته تطور لغوی و معنایی سکولاریزاسیون و سکولاریزم وهمینطور تغییر و تحولات ناشی از آن ، بیان شد ، در مبحث کنونی نیز سعی بر آن است که به اجمال روند تاریخی بوجود آمدن این مفهوم نیز ، بررسی گردد .

مفهوم سکولاریزاسیون که معنای عام و مورد منظور ازآن در رساله فوق ، همانا غیر قدسی شدن و عرفی شدن امور سیاسی و اجتماعی در غرب می باشد ، طی یک روند چند قرنه صورت پذیرفت .

رنسانس ، اصلاح مذهب ( جنبش پروتستانتیسم )[1] ، تفسیر نوین اندیشه دینی مسیحیت ، عصر روشنگری ، انقلابهای آمریکا و فرانسه ، پیدایش ناسیونالیسم و تبدیل امت مسیح به ملتهای مسیحی ،‌انقلاب صنعتی ، پیشرفت علوم طبیعی ، تکنولوژی ، رشد و تحول علوم پزشکی و علوم انسانی ، ظهور دموکراسی نوین ، ابزارهای جدید جنگ ، ارتباطات نوین ، برنامه بهداشت عمومی و آموزش همگانی ، نهضتهای جدید در فلسفه هنر و مذهب ، مسأله حقوق بشر و.

.

همگی اینها از عوامل بسیار مهم پدیده سکولاریزم در جوامع غربی می باشند .

و در پرتو چنین عوامل و تحولاتی است که ادعا می شود انسان نوین ، متولد شده و جهان جدید سکولار حاصل آمده است .

2 ایدئولوژی سکولاریزم ، با نظر به تمامی عوامل مذکور ، پدید آمده و در جهان غرب ریشه دوانیده است .

اما آنچه که مهم است این است که علی رغم تمامی عوامل مذکوردر ایجاد فرهنگ سکولار ، ابتدا باید فهمید که بستر این عوامل مذکور چیست و در کجاست ؟

چنانکه از مباحث گذشته در باب فرایند سکولاریزاسیون آشکار است .

این پدیده به لحاظ مفهومی ناظر به جوهر دین بوده و متأثر از بستر تاریخی اجتماعی تحقق آن است و از طرفی نیز تعاریف و ادبیات موجود درباره این مفهوم ، محدود بوده و از تجربه خاص غربی مسیحی ، استنتاج شده است .

لذا در شناخت دقیق این پدیده و دستیابی به یک تعریف دقیق و واقع نما از آن ، باید به این نکات توجه کافی مبذول داشت .

بسیاری از نظریه پردازان و جامعه شناسان دین نیز ، مفهوم سکولاریزاسیون را همبسته دین و بویژه دین مسیحیت دانسته اند واین امر به علت شدت بستگی میان تعریفی است که از دین دارند و با تعریفی که از سکولاریزاسیون می نمایند .[2] ویلسون با مسلم دانستن همین نسبت است که می گوید :‌“ سکولاریزاسیون همان مسیحیت زدایی است .” 2 بنا به عقیده برخی از این نظریه پردازان ، بسیاری از عوامل اجتماعی اقتصادی ، در وقوع فرایند سکولاریزاسیون مؤثر بوده اند ؛ اما این عوامل بیشتر بر مسحیت تأثیر گذاشته اند تا بر دین بطور عام ، چرا که این عوامل ، گرایشهایی را تقویت می کنند که دردر ذات سنت مسیحی وجود داشته است .

[3] حتی پیتر برگر نیز در این زمینه صراحتاّ معتقد است که “‌سنت مسیحی غرب ، تا چه اندازه توانسته است بذر سکولاریزم را در قلمرو خود بپراکند .

” 2 البته این بدان معنا نیست که مسیحیت ، گرایش ذاتی و خود بخودی ، به تحول در جهت سکولاریزم دارد .

بلکه به این معناست که عواملی که باعث ایجاد پدیده سکولاریزم شده اند ، گرایشهایی را تقویت و مطرح می کنند که در ذات سنت مسیحی وجود دارند .

3 حتی آن دسته از جامعه شناسان دین که عقلانیت جدید و به تبع آن صنعتی شدن و شهری شدن جوامع غری را علل بروز پدیده سکولاریزم می دانند ، نیز معتقر به جود گرایشات سکولاریستی در سنت مسیحی هستند .

4 چرا که خودمسیحیت اساساّ عقلانی شدن را در خود دارد .

در مباحث آینده فصل کنونی ، سعی می کنیم که هر چند به اجمال به این مسائل اشاره کنیم .

“ از مسیح (ع) تا مسیحیت ” تا کنون هیچ یک از منابع و مراجع ، مدعی بر این نیستند که عیسی ( ع) و مسیحیان نخست ، مدعی آوردن دین جدید بوده و یا نسخ شریعت موسی (ع) را اعلام داشته اند ، بلکه همگان بر این باورند که آنان دل نگران از بی روح شدن شرایع دینی ، مبلغین نجات از طریق ایمان به فیض الهی بوده اند .

مسیحیان اولیه ، معتقد بودند که شریعتی بودن دین و انتظار نجات از طریق عمل به شرایع ، به معنای دریافت اجر و پاداش از خداوند در ازای عمل به دستوراتش است .

این تلقی ، ایمان را به نوعی تجارت بدل می سازد که بابرداشت مسیحیان از خدای پدر مآب مغایرت دارد .

[4] زندگی و تعالیم عیسی (ع) ، سراسر در کلمه محبت خلاصه می شد ، 2 یوضای 3 رسول در تأکید بر جوهر رسالت عیسی ، یعنی محبت و تقوا ، تنها همین عبارت مسیح راتکرار می کرد که : (( ای فرزندان من ، همدیگر را محبت نمایید .

))‌و نیز می گفت : اگر تنها همین یک جمله رعایت شود ، انسان را چیز دیگری لازم نیست .4 در میان اندیشمندان و مفسران دین مسیحیت ، مسائلی این چنین که بر عدم شریعتی بودن دین مسیح صحه می گذارند ، نظرات متعددی وجود دارد از جمله هگل در اینباره معتقد است : “ از نظر مسیح ( ع‌) ، ارزش در آمادگی قلبی و درونی برای گرویدن به تقواست و نه در به جای آوردن ریاکارانه اعمالی ظاهری به نام شریعت ” .5 این رسالت عیسی را حتی نزدیکانش و حواریونش هم تا آخرین دقایق حیاتش ، درک نکردند واو را به خطا ، احیاء کننده ‌ دولت اسرائیل دانستند.

6 پیروان و همراهان مسیح ( ع) در زمان حیاتش که از چند صد نفریهودی امی افزون نگردیدند،[5] هیچگاه به عنوان متولیان دین جدید شناخته نشدند و در حالیکه تا مدتها نیز به عنوان شاخه ای از یهودیان مؤمن به مسیح به شمار می آمدند ، هیچ اصرار و تلاشی برای اثبات هویت مستقل آئین خویش به خرج ندادند .

2 آنچه از حیات سراسر رنج مسیح (ع) بر جای ماند ، تعدادی حواری و اندک یهودیانی بود که با مشاهده یا استماع شرح معجزات او ، در سلک پیروان و مریدان او در می آمدند و پیام محبت و تقوای 3 او را منتشر می ساختند ؛‌آنان مدعی بودند که مسیح در آخرین ظهورش پس از رستاخیز 4 ، پیروانش را موظف نمود تا پیامش را به اقصای ربع ملسکون برسانند .

5 این ابلاغ سنگ بنای همان مسیحیتی گردید که گفته می شود ، به تدریج از طریق رسولان و خصوصاّ پولس رسول شکل داده شد .

چنانکه پیشتر اشاره شد ، هگل نیز از جمله کسانی است که میان پیام مسیح (ع) و شریعتی که پس از او به عنوان مسیحیت پدید آمد ، تمایز و بلکه تنافر قائل شده است ؛ او می گوید : “ لحن پیام عیسی قبل از رستاخیز که حاوی نصایح بردباری و محبت است ، با فرامین پس از رستاخیز که به تبلیغ نام و نشر آموزه هایش فرمان می دهد ، به کلی متفاوت است .

پیام های نخست با آموزگار تقوا تناسب دارد ، در حالیکه پیامهای پس از رستاخیز ، بیانگر خواست خدایگان شریعت است .

”[6] نیچه نیز از همین جمله کسانی است که معتقدند ، مسیحیت پس از عیسی ، با آنچه که الگوی زندگانی مسیح ( ع) بود ، تفاوت جدی دارد .

مسیح (ع) ، مبشر یک روش زندگی بود نه آموزگار اصول عقاید ؛ این رسولان پس از وی خصوصاّ پولس 2 رسول بودند که مسیحیت را به یک دین شریعتی بدل ساختند .

3 نیچه صراحتاّ می گوید : “ این پاول ( پولس ) بود که کلیسا را ایجاد و آن را به آئین شرک آمیز مرموزی برگردانید .

این پاول بود که آئین قربانی و رستگاری از راه دین را بوجود آورد و اوبود که زندگانی و شخصیت مسیح را مشوه ساخت و راه را برای رشد کامل کشیشان و دستگاه کلیسایی هموار نمود و او بود که معجون درهم جوش دهشتناکی از فلسفه یونان و آئین یهودی را بر ساخت ؛ همه اینها با روح راستین مسیح در تضاد بود .

4 بنظر نیچه با این بیان قصد دارد که پای مسیح (ع) را از این آیین شرک آمیز مرموز و معجون درهم جوش دهشتناک که موجب رواج ظلم و نفرت میان مردمان گردید ، بیرون کشد .

پولس را مسئول آموزه های مسیحی جلوه دهد[7] ؛ به همین خاطر می گوید : “ تنها یک مسیحی واقعی وجود داشت و آنهم خود عیسی بود .

” 2 بنظر نیچه با این بیان قصد دارد که پای مسیح (ع) را از این آیین شرک آمیز مرموز و معجون درهم جوش دهشتناک که موجب رواج ظلم و نفرت میان مردمان گردید ، بیرون کشد .

پولس را مسئول آموزه های مسیحی جلوه دهد ؛ به همین خاطر می گوید : “ تنها یک مسیحی واقعی وجود داشت و آنهم خود عیسی بود .

” 2 رادها کریشنان ، البته از موضعی متفاوت با رویکرد ضد دینی نیچه ،‌بر همین تمایز میان آموزه های راستین مسیح و دین مسیحیت صحه گذارده است .

او می گوید : “ مسیحیت از آن رو که روح یهودیت ، منطق یونانی و سازمان و سیاست رومی را داراست ، یک دین غربی است ؛ در حالیکه مسیح و آموزه های راستینش که مبتنی بر یک زندگانی معنوی بود ، شرقی است ”‌ .

وی معتقد است که تعالیم عیسی بر محبت خداوند .

معرفت طبیعت و عشق به بشر استوار بود ؛ در حالکه مسیحیت بر علم دین و آیین مذهب مبتنی شده است .

3 کار پنتر نیز در این باره معتقد است که ؛ “ پولس و دیگر رسولان ، آن چنان در بند این نبودند که اقوال عیسای تاریخی را عیناّ نقل کنند ؛ آنها که خود را مشمول رحمت عیسای خداوند می دانستند ، به راحتی تعالیم وی را تفسیر می نمودند “ .

او معتقد است که ایمان مسیحی در قرون نخست ، بشر بر تلقی از مسیح که توسط رسولان منتقل میشد ، استوار بود تا اقوال مسیح .

4 هارناک نیز دز این باره معتقد است : “ ما باید به دنبال دین عیسی باشیم ، نه به دنبال دینی که درباره عیسی است ” ، او معتقد است ، عیسی هیچگاه ادعا نکرد که مسیح موعود است و الوهیت دارد ؛‌ بلکه این پولس و گرایشهای یونانی او بود که باعث گردید تا انجیل ساده عیسی به الهیات پیچیده ای درباره وی بدل گردد .

لذا آشکار است که از همان آغاز مسیحیت علی رغم عدم ادعای مسیح(ع) مبنی بر آوردن شریعت جدید ، مسیحیت در ورطه تفاسیر متعدد و بعضاّ متفاوت افتاد .

پس از عروج مسیح (ع) ، تدریجاّ فرایندی آغاز گردید که تحول از یک حیات آرمانی به یک آموزه ایمانی را به همراه آورد .

مسیحیان این تحول را مرهون تلاشها و فداکاری هایی می دانند که حواریون ، رسولان و مبشران ، در آخرین ظهور مسیح(ع) بدان موظف گردیده بودند .2 در این فرایند که آن را نقطه عزیمت تحولی اساسی در مسیحیت قلمداد می کنند و موجبات سکولاریزاسیون دین را فراهم نمود ، دو واقعه مهم، بیش از همه مؤثر بوده اند که در ادامه مباحث به آنها اشاره خواهیم کرد ولی پیش از آن ، به بیان مختصر زمینه ای که باعث ایجاد آنها شده اند ، خواهیم پرداخت .

“ از دنیوی شدن مسیحیت تا سکولاریزه شدن جامعه مسیحی .

” “ دنیوی شدن مسیحیت ” چنانکه از مباحث گذشته بر می آید ، مسیحیت در نخستین تحولاتش دچار ابهاماتی شد که ناشی از تفاسیر مختلفی است که هر یک از مبشران از آن ارائه نمودند .

دلیل این امر ، زمینه هایی است که مسیحیت در آنها پرورش یافت و بالنده شد .

مسیحیت در کنه و باطن خود متأثر از زمینه های سنت یهودی ، فرهنگ یونانی و حقوق روسی بوده است و از آنجا که پرداختن و بحث نمودن درباره این زمینه ها مورد نظر نمی باشد لذا در مسیر تکامل فرهنگ مسیحی صرفاّ به اشاره ای از آنها اکتفا خواهدشد .

اما علی رغم تأثیر افکار و سنتهای غیر مسیحی بر مسیحیت ، این دین راه جدیدی راپیمود .

فی المثل دین مسیحیت را نمی توان بدون عنایت به پیشینه عبرانی آن فهمید ، با این حال می توان گفت که این دین نیز ، حاوی بسیاری از مضامین پیشگفته در سمت و سوهایی متفاوت از یهودیت است .

بنظر مسیحیان ، نقشهای پیامبرانه ، روحانی و سلطانی مذکور در عهد عتیق ، همه یکجا در شخص عیسی مسیح جمع آمده و ظهور یافته است .

او که ، اصالتاّ به عنوان پسر خداوند ، هستی یافته است ، مرکز و مبنای دینداری واقعی