فصل نقشه ها و نقشه ی زمین شناسی : 1- تعریف : نقشه ی زمین شناسی خلاصه ی بررسی ها و عملیاتی است که در یک محل و در روی زمین انجام می گردد و بین چینه شناسی ، تکتونیک ، پالئونتولوژی و مشاهدات سنگ شناسی آن ناحیه است .
نقشه ی زمین شناسی از یک طرف سند علمی معتبری است و از طرف دیگر وسیله ی کار جهت استخراج معادن و تهیه ی محصولات صنعتی و نفت و آب و سد سازی و کشاورزی و کارهای مهم دیگر مانند پل سازی و غیره می باشد .
نقشه پستی و بلندی یا توپوگرافی : نقشه ی توپ.گرافی عبارت است از ؛ یک نقشه مسطح که وضع پستی و بلندی یک محل را نشان می دهد .
نقشه ی زمین شناسی : نقشه ی زمین شناسی عبارت است از : نقشه ای که وضع زمین را از نظر جنس سنگ ها و سن آنها در سطح یا در اعماق مختلف قرار گرفتن لایه ها روی یکدیگر را مشخص می نماید .
برش یا مقطع : معمولاً نقشه های زمین شناسی را با تهیه مقاطع زمین شناسی مورد مطالعه قرار می دهند .
برای این منظور در امتدادی مشخص نیم رخی از آن تهیه می نمایند و آن عبارت است از ، مقطع سطح قائم با سطح افق .
نقشه زمین شناسی : با افزودن پدیده ها و خصوصیات زمین شناسی بر روی یک نقشه ی توپوگرافی نقشه ی زمین شناسی بدست می آید .
هر یک از اشکوب ها با علامت ثابت و رنگی مخصوص نشان داده می شود ، مثلاً ( j) نشان ژوراسیک است .
و هر یک از این رنگ ها با خطوط سیاه نازکی محدود می گردد .
بطور خلاصه نقشه ی زمین شناسی برخورد طبقات زمین شناسی را با سطح توپوگرافی محل نشان می دهد .
جنبش های تکتونیکی و گسلها را با خط درشت و سیاه یا رنگی روی نقشه مشخص می نمائید.
زمین های رسوبی : در نقشه های زمین شناسی هر یک از اشکوب ها رنگ ثابتی دارند .
در کنار نقشه نمونه رنگها دیده می شود و آنها طوری تنظیم شده اند که نظو رسوبی طبقات حفظ می گردد ، یعنی در قسمت پایین ، طبقات قدیمی و رو به بالا طبقات جدیدترین نشان داده می شود .
برخی از نشانه های نقشه های زمین شناسی : نمونه علامتگذاری و رنگ طبقاط به صورت زیر است : - دوران چهارم : بیرنگ یا طراحی کم رنگ - پلیوسن : سبز – خاکستری تا زرد کم رنگ - اثیلوسن – میوسن : زرد پر رنگ – نارنجی - ائوسن : قرمز قهوه ای و یا سبز مایل به زرد - کرتاسه : سبز - ژوراسیک فوقانی : آبی کم رنگ - لیاس : آبی پررنگ - تریاس : بنفش - برمین : خاکستری زمین های آتشفشانی با رنگ قرمز مشخص می گردد .
خایی که دارای فسیل است یا علامت F نمایش داده می شود .
شیب زمین را با خطی عمود بر جهت طبقات نشان می دهند .
گسلها با خط سیاه مشخص می شوند .
روراندگی را با علامت و با مثلث های کوچک نمایش می دهند .
برش یا مقطع زمین شناسی : مقطع زمین شناسی نظم وترتیب طبقات را در زیر و در سطح زمین نشان می دهد .
و معمولاً آنرا روی نقشه ی توپوگرافی رسم می نمایند .
قطر طبقات ، شیب ، جهت ، نوع سنگها ، حوادث ؟؟؟؟
و غیره را در آن نمایش می دهند .
ساختمان طبقات : معمولاً وقتی مقطعی از زمین تهیه می شود به دو نوع ساختمان برخورد می کنیم : یا ساختمان افقی است و یا چین خورده .
ساختمان افقی : طبقاتی که کاملاً افقی باشند قادرند در روی نقشه اثر حدود گسترش ها و بیرون زدگی ها موازی خطوط تراز باشند طبقات آن زمین ها افقی می باشند .
زمین چین خورده : بیشتر زمین ها چین خورده اند و این مطلب از راه طاقدیس ها که به وسیله ی ناودیس ها از یکدیگر جدا شده اند معلوم می گردد .
- نقشه های زمین شناسی در ایران توسط سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور و شرکت نفت .
فصل اول ایستگاه یک : در این منطقه جنس سنگها آهکی است و سن ها مربوط به زمان کرتاسه شواهد نشان می دهد .
سنگها در این منطقه سنگهای رسوبی از نوع آهکی می باشد ، محیط تشکیل دریایی اعماق کمتر از 200 تا 300 متر بوده است که بی کربنات کلسیم در آب دریا زیاد بوده است و در اثر تبخیر آب ، رسوب کرئه اند .
تشکیلات آهکی بصورت توده ای و لایه بندی در منطقه دیده می شود .
منطقه از لحاظ تکتونیکی شدید است ، گسل قابل رویت است که لایه ها جا به جا شده است .
لایه ها وقتی رسوب کرده اند افقی شکل گرفته بوده اند که در اثر فاز عظیم تکتونیکی در زمان کرتاسه از حالت افقی خارج شده اند .
فرسایش و هوا زدگی : عملکرد باد در محیط های بیابانی ، در محیط های بیابانی نوع فرسایش بادی است که حجم زیادی از رسوبات به صورت شن های روان در منطقه پخش شده است .
موانع طبیعی باعث می شوند که یک جا جمع شوند و جلو آنها بگیرد .
شن ها از نوع ماسه ها از مانع عبور نکرده اند و رسوبات به صورت تپه های شنی ، شن ها ی روان یا تپه های شنی که یکی از پدیده های مربوط به بادهای فرسایشی است در منطقه قابل دیدن است .
در این منطقه هوازدگی ، انتظار ما ، هوازدگی مکانیکی است .
حفرات انحلالی کوچک مقیاس ، حفره های لانه زنبوری که نتیجه تماس آبهای باران با کربنات کلسیم است و شیارهای ؟؟؟؟
که هوازدگی شیمیایی را نشان می دهد دیده می شود .
نرول های چرت پدیده دیاژنتیک سیلیسی است در موقع دیاژنز سیلیس آزاد می شود و در یک جا جمع می شوند .
در اثر فشارهای که به سنگ می آید حفرات بوجود می آیند محلول های شیمیایی اغلب از جنس آن سنگ اشباع می شود ، کربنات کلسیم رگه ها هستند در آهک منطقه به طور ثانویه دیده می شود با توجه به جنس آنها ممکن است اقتصادی هم باریت باشند .
فسیلها درمنطقه از نوع جلبکها می باشند که نماینده زمان کرتاسه هستند .
ایستگاه دوم : اغلب آهک ها معادن سرب و روی و باریت در ایران مرکزی هستند .
منطقه دارای سازند آهک های مرمرا یس شده و دولومیت سن پرمین داریم .
در منطقه اردکان در ایستگاه اول کرتاسه داشتیم و در این جا سن سازند پرمین است جوان تر شدن سازند نشان می دهد و در این منطقه آهکو دولومیت به مرمر تبدیل شده است .
سنگهای کربناته از نوع آهک که به رنگ خاکستری دیده می شود و دولومیت که کربنات مضاعف منیزیم است که به رنگ زرد وقهوه ای مشهود است .
در منطقه مرز مشخصی بین دولومیت و آهک دیده می شود .
در زیر زمین منیزیم به صورت محلول های شیمیایی دیده می شود و با آهک واکنش می دهد و جانشین کلسیم می شود و کلسیم آزاد می شود و دولومیت تشکیل می شود .
اولیه یا ثانویه بودن دولومیت مهم است .
در این ایستگاه دولومیت ها از نوع ثانویه می باشند ، که آهک تبدیل به دولومیت شده است .
در این منطقه فرآیند برشی شدن (خرد شدگی ) سنگ که حاصل حرکت گسلها می باشد دیده می شود .
برش ها دو منشع دارند : برش ؟؟؟؟
که به صورت غار چون در فضای باز هستند حالت گردند.
به خود می گیرند و برش های تکتونیکی که در ارتباط با گسل است که قطعات سنگ را خرد و زاویه دار می کنند .
ایستگاه سوم : در این منطقه تناوبیاز لایه های کربناته آهکی با دولومیته و لایه های ماسه سنگی دیده می شود که دارای سن پرمین می باشند .
دراین منطقه دولومیت های پرمین که کانی سازی از باریت دارند دیده می شود که استخراج شده است .
تناوب خوبی از لایه ها دیده می شود .
در مجموع شیب بالاترین لایه و پایین ترین لایه یکی است .
ور؟؟؟
صحرا یک جلای صحرا با یک پوشش بسیار نازک از اکسید آهن و منگنز که به علت هوازدگی در سطح سنگها به ویژه کوارتزیت بت ماسه سنگ ها دیده می شود .
وجود درزه های کششی یا پر مانند که نشان دهنده این است که منطقه تحت تنش کششی در زمان تشکیل است .
در این منطقه رگه های باریت در آهک تزریق شده است که منابع خوبی از باریت تشکیل می دهند که بیشتر آن ها استخراج گردیده است و به صورت معادن متروکه موجود است .
ایستگاه چهارم ( کوه منجیل ) : هر چین در زمین دارای یک قسمت به نام ناودیس و یک قسمت به نام تاقدیس است .
لولا به نقطه عطف دو شیب دو طرف تاقدیس و یا ناودیس گفته می شود .
دامنه چین سطحی است که دو لولای تاقدیس و ناودیس را به یکدیگر متصل می نماید .
سطحی که از لولا های چین طبقات مختلف موجود در یک تاقدیس و یا ناودیس می گذرد به نام سطح محوری خوانده می شود .
محور به فصل مشترک سطح محوری و سطح افق اطلاق می گردد .
انواع چین : چین راست ، چین برگشته ، چین زانویی ، چین خوابیده ، چین عادی یا نرمال ، چین هماهنگ ، چین کشیده ، چین گسل ، چین ناهماهنگ .
منطقه مورد مطالعه کوه منجیل می باشد که دارای چین خوردگی های فراوانی می باشد .
در اعماق زیاد فشار همه جانبه زیاد و زمین گرمایی زیاد بدون اینکه لایه ها بکشند لایه ها چین خورد می شوند .
در اینجا چین ها از نوع خوابیده می باشند اغلب چین ها که از نوع خوابیده می باشد در اعماق بوده اند ، و با نیروی تکتونیکی بالا آمده اند و بعد از فرسایش قابل رویت شده اند از نظر سن زمین شناسی متعلق به اوایل تا اواسط کرپالئوزوئیک می باشد .
در منطقه قطع ناگهانی ،کج شدگی لایه دیده می شود که با بررسی شواهد دیگر نشان دهده گسل است .
استیلولیت : یک سری خطوط منحنی مانند که داخل سنگ های آهکی وجود دارد که در اثر فشار تکتونیک بوجود می آیند را گویند .
در سنگهای آذرین هم دیده می شود .
استگاه پنجم : منطقه مورد مطالعه سازند شمشک می باشد که در آن سنگ های شیل ، ماسه سنگ ، مواد آلی و زغال قابل رویت می باشد .
منطقه از نظر ژئورفولوزی به صورت هموار ، تپه های ماهوری ، دامنه کم شیب دیده می شود و مربوط به دوره تریاس ژوراسیک می باشد .
در سازند شمشک ، زغال و خاک صنعتی از نظر اقتصادی مهم است و در این منطقه از پتانسیل بالایی برخوردارند که نیازمند اکتشاف دقیق تر می باشد .
در این منطقه توالی غیر عادی مشاهده می کنیم با توجه به عملکرد قوی گسل تراستی که به جا به جایی زیادی داشته و سازندهای دوره ی پرمین روی ژوراسیک قرار گرفته است و لایه های قدیمی روی لایه های جوان قرار گرفته اند .
تصویر لایه های قدیمی نشان می دهد که بر روی لایه های جوان به علت گسل تراستی قرار گرفته است .
ایستگاه 6 – در این منطقه کونتاکت سازند شمشک با دولومیت پرمین قابل رویت است .
تکتونیک در ایران مرکزی بسیارپیچیده است .
در سازند شمشک کانی های صنعتی و اقتصادی قابل توجه است .
کانی ها و منابع اقتصادی سازند شمشک عبارتند از : خاک های صنعتی ، زغال سنگ و در بخشی از سازند شمشک بوکسیت ( سنگ معدن اصلی آلومینیوم ) می باشد .
سنگ های آواری در سازند شمشک به چهار گروه تقسیم می شوند : کنگلومرا ، ماسه سنگ ، سیلتستون و رس سنگ .
در این منطقه مطالعه مواد آلی حائز اهمیت است مطالعه شیل های کربنی ، شیلها در این سازند مطالعه آن حائز اهمیت است سنگ منشا نفت هم شیل می باشد .
بهترین رخساره های که کربن ، ماده آلی دارد در شیل ها جمع می شوند ولی در ماسه سنگها وجود ندارد .
در منطقه گسل هم دیده می شود که شواهد گسل قابل رویت است از قبیل : برشی شدن ، خط وارگی ، تغییر شیب لایه ها آینه گسل ، ایجاد پرتگاههای گسلی و کج شدگی لایه ها ( تیلت ) .
ایستگاه (7) : در این منطقه سنگ های خاصی قابل رویت است ، که مربوط به دوره کامبرین می باشد .
تپه های سفید رنگ یک نوع ژئومرفولوژی منظم و خاص را نشان می دهد .
در این منطقه جنس سنگ ها ریولیت معادل بیرونی گرانیت می باشد که در آن بلور نمی بینم بافت آفانتیک (